Αυτό που φεύγει (και αυτό που έρχεται)

Οι επερχόμενες εθνικές εκλογές, όποτε αυτές πραγματοποιηθούν, θα ολοκληρώσουν έναν απόλυτα αρνητικό κύκλο για την ελληνική κοινωνία. Ένα καθοδικό σπιράλ που ρίζωσε στα αριστερο-δεξιά χωράφια της μνημονιακής αγανάκτησης, όταν και η δημόσια συζήτηση παραδόθηκε στην (κατανοητή, αν και όχι δικαιολογημένη) οργή των κοινωνικών στρωμάτων τη στιγμή που κατάρρευσε αιφνιδιαστικά το γνώριμο περιβάλλον τους. Αλλά και όταν ένα πολιτικό προσωπικό που, στη συντριπτική του πλειονότητα, απέφυγε να εξηγήσει, να προτείνει και τελικά να ασκήσει ηγεσία, οχυρωμένο βολικά πίσω από τις πιέσεις των αγορών και των δανειστών μας. Συνεχίστηκε με την επικράτηση των δυνάμεων του εθνικο-λαϊκισμού, τον επικίνδυνο τυχοδιωκτισμό που μας οδήγησε στα πρόθυρα μας καταστροφικής χρεοκοπίας και τερματίστηκε με την περίφημη kolotumba (όπως πλέον καταγράφηκε στο διεθνές λεξιλόγιο της πολιτικής αναξιοπιστίας). Και ολοκληρώθηκε με τον πολύχρονο εγκλωβισμό της χώρας σε οικονομική και κοινωνική ακινησία.

Αυτό το καθοδικό εθνικό σπιράλ συνέπεσε (ορθότερα: ταυτίστηκε) με την περίοδο διακυβέρνησης των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, όταν κυριάρχησαν απολύτως αρνητικά πολιτικά χαρακτηριστικά. Ανάμεσά τους, η αδυναμία κατανόησης των διεθνών συσχετισμών («θέλουμε να αλλάξουμε την Ευρώπη») που οδήγησε σε διαπραγματευτικά ναυάγια και τελικά σε οικονομική ζημία. Ο διχαστικός λόγος («τους τελειώνουμε ή μας τελειώνουν») που δηλητηρίασε το δημόσιο διάλογο. Η αφόρητη ηθικολογία (το «ηθικό πλεονέκτημα» μιας, αδικαιολόγητα σε κρίσιμους καιρούς, χαρωπής Αριστεράς), παράλληλα με την πλήρη απουσία μίας (βεμπεριανής) ηθικής της ευθύνης, όπου οι πολιτικές επιλογές κρίνονται πρώτιστα με βάση τις συνέπειές τους. Αυτή η, ανύπαρκτη, ηθική της ευθύνης ευτελίστηκε με τις τοποθετήσεις πασιφανώς ακατάλληλων προσώπων στους οποίους παραδόθηκαν κρίσιμοι τομείς της διακυβέρνησης της χώρας, και τελικά κουρελιάστηκε στο Μάτι.

Σήμερα η κουρτίνα σηκώνεται, αποκαλύπτοντας το μέγεθος της συντελεσθείσας ζημιάς. Και αντικρίζουμε την οικονομία και την κοινωνία απογυμνωμένες μπροστά στις επερχόμενες προκλήσεις. Μία κοινωνία στα όρια της παραίτησης, η οποία αρνείται να συνδιαλλαγεί, δεν εμπιστεύεται κανέναν και οχυρώνεται πίσω από αμυντικές τακτικές καθημερινής επιβίωσης. Μία οικονομία που παραμένει αποκλεισμένη από τις διεθνείς αγορές και όπου κυριαρχούν η υποχώρηση της παραγωγικότητας, η επενδυτική άπνοια, η μεταρρυθμιστική οκνηρία, η υποβάθμιση των συνθηκών και των αμοιβών της εργασίας.

Μπορούμε άραγε να ξεκολλήσουμε από το τέλμα της μίζερης εσωστρέφειας που απειλεί να μας βυθίσει σε μια πολύχρονη φθίνουσα στασιμότητα; Οπωσδήποτε ναι. Αναγκαία συνθήκη όμως για να το κατορθώσουμε είναι να αλλάξουμε την προσέγγισή μας. Να αλλάξουμε το βλέμμα μας για να επιζήσουμε (για να δανειστούμε τα λόγια του Πολ Βιριλιό), αφήνοντας τις επιζήμιες επιλογές του παρελθόντος, αλλά και του παρόντος. Ανάμεσα όμως σε αυτό που φεύγει και αυτό που έρχεται, παρεμβάλλεται το καθοριστικό μεσοδιάστημα της μετάβασης όπου επιβάλλεται:

• Να διασφαλίσουμε τη δημοσιονομική υπευθυνότητα, ώστε να μην παρασυρθούμε στις σειρήνες του μακρο-οικονομικού λαϊκισμού που εμφανίστηκαν ξανά και να μη διακινδυνεύσουμε τη σταθερότητα της οικονομίας και χαραμίσουμε τις πολύχρονες θυσίες των πολιτών.

• Να προωθήσουμε στοχευμένα θεσμικές και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, με προτεραιότητα σε αυτές που απελευθερώνουν τις παραγωγικές δυνάμεις του τόπου και αυτές που θίγουν τον πυρήνα των ειδικών συμφερόντων που κρατούν την οικονομία ανεπίτρεπτα καθηλωμένη (κύρια στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών).

• Να διασφαλίσουμε τη δίκαιη κατανομή των βαρών της προσαρμογής που θα απαιτηθεί, με προτεραιότητα στην εφαρμογή ενός δίκαιου (και φιλικού προς την ανάπτυξη) φορολογικού και ασφαλιστικού συστήματος καθώς και τη διαμόρφωση ενός αποτελεσματικού συστήματος κοινωνικής προστασίας που θέτει την απασχόληση στον πυρήνα μίας ανταγωνιστικής οικονομίας (με έμφαση στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων των εργαζομένων).

Τα παραπάνω ζητούμενα αποτελούν τα κύρια γνωρίσματα κάθε αναπτυξιακού θαύματος, όπως αυτά που αποζητά εναγωνίως η χώρα μας. Δεν κατορθώσαμε να τα επιτύχουμε στα χρόνια της κρίσης. Δεν μπορούμε όμως να μην τα επιτύχουμε σήμερα.