Μάρκος Βερέμης: Κάποιοι θεωρούν τους επιχειρηματίες εχθρούς λόγω ιδεολογίας

Με θέμα με θέμα «Νέα Επιχειρηματικότητα» η ομιλία του κ. Μάρκου Βερέμη, Προέδρου και Δ/ντος Συμβούλου της Upstream Α.Ε., στο 12ο Συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας.

«Ευχαριστώ πολύ τον Πρόεδρο της Νέας Δημοκρατίας για την πρόσκληση.  Είναι σπάνιο ένας επιχειρηματίας να μιλάει σε συνέδριο κόμματος. Δεν είναι τυχαίο. Αυτό αντικατοπτρίζει και την εικόνα της επιχειρηματικότητας σε αυτή τη χώρα.  Παρ’ όλο που οι επιχειρήσεις γεννούν τις δουλειές, γεννούν τον πλούτο, για κάποιο λόγο δεν παίρνουν ούτε την προσοχή ούτε και την εμπιστοσύνη που χρειάζεται για να ανοικοδομηθεί η χώρα.

Κάποιοι, προφανώς, θεωρούν τους επιχειρηματίες εχθρούς λόγω ιδεολογίας -«ο ισχυρός που εκμεταλλεύεται τους αδύναμους»- αλλά υπάρχουν και οι κρατικοδίαιτοι που θεωρούν απλά την επιχειρηματικότητα δευτερεύουσας σημασίας. Ακόμα και η λέξη επιχειρηματικό δαιμόνιο έχει κάτι το σατανικό.  Η αλήθεια είναι -για να κάνουμε και την αυτοκριτική μας- πως η Ελλάδα πήρε έναν λάθος δρόμο ειδικά μετά την δεκαετία του ’80 ή κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’80. Σταματήσαμε να παράγουμε, να δημιουργούμε προϊόντα, να καινοτομούμε και γίναμε ένα κράτος ή μια χώρα μεταπρατών. Η επιτυχία ταυτίστηκε πολύ περισσότερο με την κατανάλωση και όχι με τη δημιουργία. Το έλλειμμα στο εμπορικό μας ισοζύγιο δεν είναι απλώς ένα οικονομικό μέγεθος, δείχνει και ένα συλλογικό έλλειμμα φαντασίας.  

Η καινοτομία, λοιπόν, μάλλον θεωρείται πολυτέλεια, θεωρείται θέμα μιας ελίτ. Αλλά στην πραγματικότητα η έλλειψη καινοτομίας μετά την μεταπολίτευση είναι και ο λόγος που γίναμε από μια χώρα παραγωγών-εξαγωγέων, μια χώρα εισαγωγέων και μεταπρατών.

Η σχέση μας με την καινοτομία είναι προβληματική γιατί έχει επηρεάσει τη ζωή μας μόνο ως ένα εισαγόμενο προϊόν. Όλοι είμαστε χρήστες iPhone, κινητών Samsung, applications, αλλά φτιάχνουμε πάρα πολύ λίγα από αυτά εμείς. Δεν έχουμε συνηθίσει ή έχουμε ξεσυνηθίσει να βλέπουμε τις ιδέες μας να γίνονται επιτυχημένα προϊόντα, επιτυχημένες επιχειρήσεις που δίνουν δουλειές και φέρνουν πλούτο στην χώρα.

Η καινοτομία πλέον είναι ανάγκη. Δεν είναι πολυτέλεια και όποιος ακόμα πιστεύει ότι είναι πολυτέλεια, ας συνεχίσει τον δρόμο της κατανάλωσης για να τονώσει την οικονομία. Αυτή την στιγμή χρειαζόμαστε να καλύψουμε 1.000.000 χαμένες θέσεις εργασίας. 1.000.000 θέσεις εργασίας που έχουν χαθεί και άλλους 300 με 500.000 Έλληνες που έχουν φύγει εκτός Ελλάδος. Αυτή είναι πολύ μεγάλη πληγή. Αυτό είναι πολύ μεγάλο μειονέκτημα και είναι κάτι πάρα πολύ δύσκολο να το ανατρέψουμε μέσα στην επόμενη δεκαετία. Πολύ πρακτικά, αυτή την στιγμή χρειαζόμαστε εταιρείες που έχουν κάποια πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά για να γυρίσουμε αυτή την κατάσταση. Εταιρείες που είναι εξαγωγικές, εταιρείες που για να είναι εξαγωγικές καινοτομούν και έχουν μοναδικά προϊόντα που πρέπει να ταξιδέψουν σε όλο τον κόσμο. Εταιρείες που έχουν την δυνατότητα να μεγαλώσουν. Όχι εταιρείες που θα μείνουν στα πέντε και έξι άτομα.

Η Ελλάδα έχει το 75% των εταιρειών της κάτω από δέκα άτομα. Ο μέσος όρος της Ευρώπης είναι 30%. Θέλουμε επιχειρηματίες και ομάδες με φιλοδοξία να κάνουν εταιρείες πάνω από 50 άτομα, 100 άτομα, 200 άτομα, 300 άτομα. Και να κατακτήσουν αγορές σε όλο τον κόσμο. Και θέλουμε, βέβαια, και εταιρείες που μπορεί να χρηματοδοτηθούν. Που έχουν την εταιρική διακυβέρνηση, την πολυμετοχικότητα, την νομιμότητα και το ήθος να μπορούν να γίνουν πραγματικά μεγάλες εταιρείες.

Σήμερα, υπάρχει μια μειοψηφία 3.000 επιχειρήσεων που πληρούν αυτά τα χαρακτηριστικά. Στην καλύτερη περίπτωση, αν αυτές οι εταιρείες υποστηριχτούν, μπορούν να δημιουργήσουν περίπου 200.000 θέσεις εργασίας. 200.000. Είμαστε ακόμα μείον 800.000. Αυτές οι υπόλοιπες 800.000 θέσεις εργασίας που έχουν χαθεί, αν θέλουμε να αντικατασταθούν με καλές θέσεις εργασίας και όχι με θέσεις που δίνουν τον ελάχιστο μισθό -όχι απλώς με χέρια αλλά με μυαλά- πρέπει στην Ελλάδα να δημιουργηθούν τα επόμενα χρόνια 10.000 καινούργιες εταιρείες.

Αυτό ακούγεται ηράκλειο έργο. Όμως από το 2010 -ας μιλήσουμε για ένα τομέα, τον τομέα της τεχνολογίας, κάτι το οποίο είναι πολύ ξένο για τους Έλληνες. Θεωρούμε μάλλον οι περισσότεροι ότι δεν υπάρχουν τέτοιες εταιρείες στην Ελλάδα- έχουν δημιουργηθεί πολλές εταιρείες και κάποιες από αυτές είναι ανάμεσα στους πρωτοπόρους παγκοσμίως σε πάρα πολύ ανταγωνιστικούς τομείς.

Απλώς για να σας δώσω μια αίσθηση και για να πάρω λίγο και την προσοχή σας, οι εταιρείες τεχνολογίας αυτή την στιγμή συνολικά, έχουν μέγεθος αρκετά μεγαλύτερο από το ελαιόλαδο. Έχουν μέγεθος αρκετά μεγαλύτερο από παραδοσιακούς τομείς που ξέρουμε, αγαπάμε και σεβόμαστε. Και εξάγουν σε όλο τον κόσμο.  Αυτές οι εταιρείες τα τελευταία τρία χρόνια, τα τελευταία τρία δύσκολα χρόνια, αύξησαν κατ’ έτος 17% το προσωπικό τους. Απασχολούν χιλιάδες υπαλλήλους και αυτή την στιγμή -ενώ είχαμε 16 τέτοιες εταιρείες το 2010- έχουμε σήμερα πάνω από 400 με αυτά τα χαρακτηριστικά.  Κάποιες από αυτές, είναι πλέον και πρωτοπόρες σε πολύ ανταγωνιστικούς τομείς. Και θέλω να αναφέρω εδώ, πριν πω για αυτές τις εταιρείες, ότι συχνά υπάρχει η εντύπωση ότι πρόκειται για μία ελίτ

Η Workable που είναι αυτή τη στιγμή η μεγαλύτερη εταιρεία του κόσμου στο λογισμικό για προσλήψεις ανθρώπων, είναι η μεγαλύτερη εταιρεία και στην Αμερική, έχει όλους τους ανθρώπους της εδώ, όλους τους μηχανικούς πληροφορικής, όλους τους προγραμματιστές εδώ. Είναι μία εταιρεία η οποία στήθηκε από το Νίκο και τον Σπύρο. Ο Σπύρος είναι ένα παιδί από τη Σαλαμίνα. Ο πατέρας του έχει την παντόφλα που πάει μπρος-πίσω. Και αυτό το λέω στην περίπτωση που κάποιος νομίζει ότι μιλάμε για μια ελίτ.  

Ο Νίκος ο Δανδράκης της beat, που όλοι συμπαθούσαν μέχρι να αποκτήσει  μέγεθος που ενόχλησε και να ξεκινήσει η κόντρα με τον κ. Σπίρτζη, είναι ένα παιδί από το Ηράκλειο, με έναν πατέρα βιοτέχνη, ο οποίος ξεκίνησε μάλιστα στα 48 του. Δεν είναι αποκλειστικά το πεδίο των πολύ νέων αυτό το παιχνίδι. Και άλλαξε μια αγορά ριζικά. Σκεφτείτε το και εσείς ως καταναλωτές: Το ταξί είναι από τα πιο δύσκολα επαγγέλματα και με τη χειρότερη φήμη. Όποιος έχει χρησιμοποιήσει Taxibeat, θα ξέρει πως η αξιολόγηση των καταναλωτών άλλαξε τους ταξιτζήδες από μία μισητή ομάδα, σε μία ομάδα που πραγματικά είναι διαθέτει από τους πιο εξυπηρετικούς και ευγενικούς ανθρώπους. Εμένα μου έχουν φτιάξει μέχρι και καφέ μέσα στο ταξί και μου έχουν προσφέρει και δωρεάν Wi-Fi.  Αυτό κάνει μία τέτοια πλατφόρμα σαν και αυτή που έφτιαξε ο Νίκος.  Αυτό κάνει ο άνθρωπος όταν αξιολογείται: Γίνεται καλύτερος.

Έχουμε και άλλα παραδείγματα. Τον Αλέξη Βρατσκίδη, που έφτιαξε την Persado, μια εταιρεία εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ πλέον, που παράγει τεχνητή νοημοσύνη στην γλώσσα και είναι από τις μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο με τεράστιους πελάτες. Ο Αλέξης είναι από τη Θεσσαλονίκη, ο πατέρας του ήταν πιλότος. Αυτά τα λέω για να μην υπάρχει η εντύπωση ότι μιλάμε για κάποια μικρή ελίτ. Μιλάμε για ανθρώπους που ανέβηκαν, είναι αυτοδημιούργητοι και τα κατάφεραν μόνοι τους, με σκληρή δουλειά.

Αυτή η ταχύτατη ανάπτυξη αυτών των εταιρειών έχει προσελκύσει πρώτα απ’ όλα πάρα πολλούς επενδυτές, μεγάλους επενδυτές στην Ελλάδα, που έχουν βάλει εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ τα τελευταία χρόνια. Και επίσης, η πορεία αυτή είναι ακόμη πιο ελπιδοφόρα, δεδομένου ότι η Ευρώπη ευτυχώς φρόντισε, αφού δεν υπήρχαν πόροι στην Ελλάδα, να λανσάρει τα Equifunds, που είναι κονδύλια που πλέον δεν συνιστούν επιδότηση αλλά επένδυση, με όλα τα απαραίτητα χαρακτηριστικά που έχει μία επένδυση. Δηλαδή την αξιολόγηση και την έλλειψη οποιασδήποτε πιθανότητας ρεμούλας. Θα πάνε τα επόμενα χρόνια σχεδόν 300 εκατομμύρια ευρώ σε τέτοιες εταιρείες.

Άρα, βρισκόμαστε σε μία θέση που κρύβει αρκετές ελπίδες και φιλοδοξίες και ίσως, θα μπορούσε να πει κανείς, πως έχει γίνει σε αυτόν τον τομέα ένα μικρό θαύμα. Όπως θα έλεγε και ο Διονύσης Σαββόπουλος, κάτι αλήθεια συμβαίνει εδώ, κάτι πλούσιο και παράξενο για τα μέτρα της χώρας μας. Πώς συνέβη αυτό το θαύμα; Θέλω να με προσέξετε σε αυτό. Αυτό δεν πρόκειται για θαύμα. Δεν είναι κάτι τυχαίο. Έχει χτιστεί πάνω σε μορφωμένους ανθρώπους, έχει χτιστεί πάνω σε προκομμένους ανθρώπους, έχει χτιστεί πάνω σε ανθρώπους με αρετή.

Η Ελλάδα σύμφωνα με το διεθνές οικονομικό forum, παίρνει 9 στα 10 στην παραγωγή επιστημονικής έρευνας. Είναι η 5η στον κόσμο σε αποφοίτους Stem, δηλαδή, επιστήμες, τεχνολογία, μηχανικούς και μαθηματικούς. 5η στον κόσμο. Και είναι 2η σε ποσοστό αποφοίτων πανεπιστημίου σε σχέση με τον πληθυσμό μας στην Ευρώπη. Για όποιον αδιαφορεί, μπορεί να προσθέσει και σε αυτό όλους τους Έλληνες φοιτητές – ερευνητές – καθηγητές και υπαλλήλους στα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου.

Όπως μου είχε πει ένας καθηγητής στο Stanford, Αμερικάνος, εσείς οι Έλληνες αποτελείτε στατιστική ανωμαλία στα αμερικάνικα πανεπιστήμια. Είναι λογικό να υπάρχουν πολλοί Κινέζοι, είναι λογικό να υπάρχουν πολλοί άνθρωποι από μεγάλες χώρες, αλλά είναι περίεργο που υπάρχουν τόσοι πολλοί Έλληνες από μια χώρα 10 εκατομμυρίων ανθρώπων. Και η αλήθεια είναι ότι αυτό είναι το μεγάλο μας πλεονέκτημα. Και αυτό το μεγάλο μας πλεονέκτημα, η υπέρ-εκπαίδευσή μας, είναι αποτέλεσμα της υπέρ-επένδυσης των Ελλήνων γονιών, σε σχέση με τα εισοδήματά τους, στη μόρφωση των παιδιών τους. Το μόνο πράγμα που δεν έχει καμφθεί από την κρίση, το μόνο πράγμα που δεν έχει καμφθεί ποτέ από την κυνικότητα που κατά τ’ άλλα έχει επικρατήσει στην Ελλάδα, είναι το πιστεύω των γονιών, πως τα παιδιά τους αξίζουν μια καλύτερη ζωή και πως ένα μορφωμένο παιδί μπορεί να καταφέρει τα πάντα.

Αυτοί οι γονείς δεν περιμένουν το Κράτος να λύσει τα προβλήματά τους. Ξέρουν ότι πρέπει να δουλέψουν σκληρά και, κυρίως, το θέλουν. Αυτός είναι ο πλούτος της χώρας μας, το μεγαλύτερο ανταγωνιστικό μας πλεονέκτημα. Αυτό είναι το μεγαλύτερο στοίχημα, πώς θα κεφαλαιοποιήσουμε αυτό το πλεονέκτημα. Και αυτό είναι το μεγαλύτερο στοίχημα για το μέλλον μας, να φτιάξουμε μια χώρα, ένα εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά και μια οικονομία που θα τιμά τη φιλοδοξία αυτών των γονιών και τις θυσίες τους. Μια χώρα που θα μπορεί πραγματικά να δημιουργήσει καλές δουλειές. Αυτό το ένα εκατομμύριο θέσεων εργασίας που χάθηκε, να αντικατασταθεί από ένα εκατομμύριο καλές δουλειές.

Αυτή η νέα επιχειρηματικότητα έχει σίγουρα κάποια νέα στοιχεία. Δεν είναι όπως οι παλιές επιχειρήσεις. Ποια είναι αυτά τα νέα στοιχεία; Το πρώτο, που είναι το πιο σημαντικό, νομίζω, είναι η συλλογικότητα. Αυτές οι προσπάθειες δεν είναι μαγαζί κανενός. Δε στήνονται από ένα άτομο. Ούτε είναι εταιρείες που περνάνε από τον πατέρα στον γιο. Αυτές είναι εταιρείες που στήνονται από ομάδες ανθρώπων, ικανών. Ο καθένας αναλαμβάνει να κάνει αυτό στο οποίο είναι καλύτερος. Και καθώς προσλαμβάνουν καινούριο κόσμο, οι ικανοί γίνονται και αυτοί μέτοχοι της εταιρείας. Είναι ομαδικές προσπάθειες, όπου όλοι μαζί πετυχαίνουν ή όλοι μαζί αποτυγχάνουν. Αυτό είναι κάτι καινούριο. Αυτό είναι κάτι πολύ καινούριο. Και κάτι πάρα, πάρα πολύ υγιές.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό αυτών των εταιρειών είναι η πολυπολιτισμικότητα. Αυτές οι εταιρείες δεν αναγνωρίζουν τους υπαλλήλους ως Έλληνες ή Αλβανούς ή Κινέζους ή Νιγηριανούς. Τους αναγνωρίζουν ως καλούς, μέτριους ή κακούς υπαλλήλους. Και αυτή η πολυπολιτισμικότητα φέρνει νέες ιδέες, νέο αίμα, νέα πνοή σ’ αυτές τις εταιρείες.

Και τέλος, φυσικά, είναι η γνώση. Αυτές είναι εταιρείες που βασίζονται σε μορφωμένους ανθρώπους. Είναι εταιρείες που βασίζονται στα καλά μυαλά. Και το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα είναι ακριβώς αυτό, είναι οι άνθρωποί τους. Και μ’ αυτό το εφόδιο μπορεί να είναι απολύτως εξωστρεφείς εν τη γενέσει τους. Αλλά, ξέρετε, δεν είναι τόσο νέο ή δεν είναι μόνο νέα τα στοιχεία σ’ αυτήν την επιχειρηματικότητα. Υπάρχουν και κάποια άλλα παλιά, ξεχασμένα στοιχεία, τα οποία έχουν ξυπνήσει ξανά.  

Κάποιοι τώρα, στα δύσκολα, τα τελευταία δέκα χρόνια, θυμήθηκαν τις βασικές μας αρχές. Ο παππούς μου, ο Μάρκος, έφυγε από την Τρίπολη στα 15, μπήκε σε ένα πλοίο, από μια φτωχή οικογένεια, από το Ζευγολατιό Αρκαδίας. Και πήγε στην Αμερική, έζησε στην Αμερική, μπήκε με υποτροφία στο Πανεπιστήμιο, ενώ αρχικά έπλενε πιάτα, εργάστηκε στην Αλάσκα, εργάστηκε στο Περού. Και τελικά, γύρισε στην Ελλάδα στα 40 του, για να φτιάξει οικογένεια και να στήσει τις επιχειρήσεις του εδώ. Ο άλλος μου παππούς, ο Δημήτρης, ήταν από τα Καμίνια, έξω από την Πάτρα. Περπάταγε κάθε μέρα μιάμιση ώρα, να πάει στο σχολείο. Κατάφερε να πάει στο Παρίσι, να γίνει ο πρώτος καρδιολόγος στην Πάτρα.

Και όταν έφτασα στο τελωνείο κάποια στιγμή, όταν γύρναγα ως φοιτητής, ο τελωνειακός, όταν είδε το όνομα της μητέρας μου, με ρώτησε αν ήταν κόρη του Δημήτρη Λάζαρη και έβαλε τα κλάματα, γιατί είχε σώσει ο παππούς μου τον πατέρα του. Αυτοί οι άνθρωποι, που ανοικοδόμησαν την Ελλάδα μετά τον πόλεμο και καινοτόμοι ήταν και έχτιζαν και προϊόντα έφτιαχναν και δουλεύανε σκληρά, ξενιτευόντουσαν, ανοικοδομούσαν την χώρα.

Η προκοπή, η αρετή, η συγκρότηση και εργατικότητα που βλέπω σ’ αυτές τις νέες προσπάθειες, που μόλις σας είπα, έχει πάρα πολλά κοινά με αυτήν τη γενιά που έχτισε ξανά την Ελλάδα μετά τον πόλεμο. Και αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Η νέα επιχειρηματικότητα έχει κάποια νέα στοιχεία, αλλά έχει και κάποια νέα στοιχεία αλλά έχει και κάποια ξεχασμένα στοιχεία που τα θυμηθήκανε κάποιοι στις δύσκολες στιγμές ξανά.  Και αυτά τα στοιχεία είναι βαθιά ριζωμένα στην ελληνική νοοτροπία και είναι βαθιά ριζωμένα στις ελληνικές αρχές.  Παιδιά από την επαρχία, παιδιά που έκαναν όλη τη διαφορά γιατί είναι μορφωμένοι.

Σε μια εταιρία σαν και αυτές που σας περιέγραψα οι εργαζόμενοι είναι ευτυχείς, είναι πολύ σημαντικό. Είναι ευτυχείς. Και είναι ευτυχείς διότι κάνουν κάτι που αγαπάνε, κάνουν κάτι που πιάνει τόπο και αμείβονται σωστά. Αυτές οι εταιρίες είναι μικρές κοινωνίες, είναι μεγάλες οικογένειες.  Αν το παιδί κάποιου είναι άρρωστο όλη η εταιρία ανησυχεί. Κυρίως όμως σε αυτές τις εταιρίες δεν υπάρχει δεξιός και αριστερός, δεν υπάρχει gay και straight, δεν υπάρχει μουσουλμάνος και χριστιανός, υπάρχει μόνο ο καλός εαυτός και ο κακός εαυτός.  Ο κυνισμός κόντρα στην πίστη.

Και να σας πω από προσωπική εμπειρία ότι αυτή η μάχη με τον κυνισμό, που είναι και το μεγαλύτερό μας πρόβλημα, είναι και η πιο δύσκολη. Αλλά ο κυνισμός δεν είναι τίποτε άλλο τελικά από ματαιωμένη φιλοδοξία. Οι πιο κυνικοί άνθρωποι κάποτε είχαν κάποια μεγάλη απογοήτευση.  Δεν είναι κάτι που πρέπει κανείς να επικρίνει, είναι κάτι το οποίο προσπαθεί απλώς να αλλάξει.

Αυτοί λοιπόν που πιστεύουν πως μπορούμε να κατακτήσουμε τον κόσμο, που θα φτιάξουμε κάτι που δεν έχει ξαναγίνει ποτέ, που είναι τυχεροί που τους δόθηκε ένας τόσο δύσκολος στόχος, συνήθως μετατρέπουν αυτούς τους κυνικούς σε συναγωνιστές. Συνήθως τους κατεβάζουν από την κερκίδα και τους βάζουν μέσα στο γήπεδο και τελικά -το πιο σημαντικό- τους κάνουν πιο χαρούμενους ανθρώπους.

Πείτε τους μεσαία τάξη, πείτε τους νοικοκυραίους, πείτε τους προκομμένους δεν έχει σημασία. Όλοι ξέρουμε ποιοι είναι και δεν διαφέρουν από τους υπόλοιπους εκτός από το ότι έχουν μάθει να βρίσκουν τον καλύτερό τους εαυτό και αυτοί μπορεί να παρασύρουν και τους άλλους. Ελπίζω όταν θα κοιτάμε χρόνια μετά σε αυτή τη στιγμή στην ιστορία της χώρας, θα μπορούμε να πούμε πως ξεκίνησε κάτι δύσκολο αλλά σημαντικό και ο καθένας μας ξεχωριστά και η χώρα ολόκληρη άρχισε να βρίσκει τον καλό της εαυτό.

Όπως είπε ο John F Kennedy, “επιλέγουμε να πάμε στο φεγγάρι όχι επειδή είναι εύκολο αλλά ακριβώς επειδή είναι δύσκολο”. Γιατί αυτός ο στόχος θα μας βοηθήσει να οργανώσουμε τις δεξιότητές μας και την ενέργειά μας και θα αναδείξει τον καλύτερό μας εαυτό».