Προδημοσίευση του editorial του The Athens Review of Books - τεύχος Οκτωβρίου
Η ιστορία των εφημερίδων της κυβερνήσεως χάνεται στα βάθη του χρόνου. Τα ψηφίσματα των αρχαίων ελληνικών πόλεων, οι Acta Diurna (ημερήσιες πράξεις που οι Ρωμαίοι αναρτούσαν σε δημόσιους χώρους), η εφημερίδα της Aυλής (Kaiyuan Za Bao), που τυπωνόταν σε μετάξι ήδη από τον 8ο αιώνα στην Κίνα, οι μηνιαίες Notizie scritte των Βενετών που τυπώνονταν σε χαρτί από τον 16ο αιώνα και κόστιζαν μια gazetta (βενετικό νόμισμα), τα επίσημα βρετανικά κυβερνητικά δελτία με πρώτη την London Gazette που εμφανίστηκε στα τέλη του 17ου αιώνα (αρχικά ως Oxford Gazette). Η λίστα είναι μακρά. Οι κυβερνώντες πάντα επιδίωκαν να επηρεάσουν τους υπηκόους τους ή την κοινή γνώμη και ο γραπτός λόγος, με το γόητρο που διαθέτει, ήταν ανέκαθεν ισχυρότατο όπλο για τον σκοπό αυτό.
Προϊόντος του χρόνου εντούτοις η αποτελεσματικότητα των επίσημων κυβερνητικών εντύπων περιορίστηκε. Η εμφάνιση της δημοσιογραφίας μείωσε την επικοινωνιακή σημασία των εφημερίδων της κυβερνήσεως, που σταδιακά έχασαν το ενδιαφέρον τους και κατέληξαν σε απλά δελτία καταγραφής νόμων και κυβερνητικών αποφάσεων, πολύτιμα για νομικούς, «λογιστές» και αρχειοθέτες, αλλά άχρηστα και απωθητικά για το ευρύ κοινό.
Ένα από τα θετικά της κρίσης των τελευταίων ετών είναι ότι έχει (αναγκαστικά) ενθαρρύνει την ανθρώπινη δημιουργικότητα, με αποτέλεσμα ξεχασμένες ιδέες να γνωρίζουν μια μεταμοντέρνα αναβίωση. Έτσι, στην προκειμένη περίπτωση, δεν έχουμε πλέον μία εφημερίδα της κυβερνήσεως, αλλά πολλές, οι οποίες διακρίνονται όχι μόνο για την πιστότητα και την ταχύτητα με την οποία μεταφέρουν στους υπηκόους τις εκπεφρασμένες βουλήσεις της κυβέρνησης, αλλά και για την μοναδική ικανότητά τους να προλαβαίνουν και να μαντεύουν τις επιθυμίες πριν καν εκφραστούν και ασφαλώς χωρίς να χρειάζεται να λάβουν σχετικές ρητές εντολές.
Η σχέση τους με την κυβέρνηση είναι επίσης μεταμοντέρνα. Δεν είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου οι διοικήσεις των οποίων διορίζονται από την εκάστοτε κυβέρνηση. Αντίθετα διατηρούν φαινομενικά λειτουργική και ιδιοκτησιακή ανεξαρτησία και οι δεσμοί τους με την κυβέρνηση οφείλονται σε άλλου είδους εξαρτήσεις. Έτσι, άλλοτε ανήκουν σε χρεοκοπημένες επιχειρήσεις, οι οποίες χρωστούν δάνεια που προφανώς δεν προτίθενται να πληρώσουν στις κρατικοποιημένες τράπεζες, και άλλοτε –λόγω ανεξόφλητων ποινικής φύσεως «γραμματίων»– εξαρτώνται από τη μεγαθυμία των αρχόντων για να μπορέσουν να κρύψουν τις δικές τους αμαρτίες.
Αυτό βέβαια κάθε άλλο παρά μειώνει την αποτελεσματικότητά τους. Αντίθετα, έχουν αναπτύξει νέες δεξιότητες και τεχνικές που θα έκαναν ασφαλώς υπερήφανους τους Ρωμαίους, Κινέζους, Βενετούς και άλλους προπάτορές τους. Έχουν πρώτα από όλα την εξωτερική μορφή πραγματικών εφημερίδων. Άρθρα, σχολιασμοί, διεθνή θέματα, αθλητικές σελίδες, κινηματογράφοι, προγράμματα τηλεόρασης και φαρμακεία. Ακόμα και όσοι γνωρίζουν την πραγματικά ευγενική φύση της εφημεριδοσύνης μπορεί στην καθημερινότητα να παρασυρθούν και να πιστέψουν ότι διαβάζουν μια κανονική εφημερίδα.
Μια άλλη ικανότητά τους είναι η επιδέξια χρήση του μεγεθυντικού φακού της ειδησεογραφίας. Αυξομειώνοντας το μέγεθος, το ύφος και την ένταση των ειδήσεων δημιουργούν έναν δικό τους ξεχωριστό κόσμο, στον οποίο παγιδεύουν τους ανυποψίαστους αναγνώστες τους. Όσοι εμφανίζουν κάποιον εναλλακτικό λόγο είτε λοιδορούνται και απαξιώνονται είτε –το συνηθέστερο– απλώς δεν αναφέρονται. Τα εν λόγω πρόσωπα ή παράγοντες του δημοσίου βίου καταλαμβάνουν τόσο ελάχιστο χώρο στον κόσμο των ειδήσεων ή γεγονότων, ώστε ουσιαστικά παύουν να υπάρχουν. Κι ας μην ξεχνούμε ότι για τον πολύ κόσμο γεγονός είναι ό,τι γράφει η εφημερίδα ή παίζει η τηλεόραση…
Οι εξυπηρετήσεις όμως δεν σταματούν στο απλό πολιτικό service που θα έκανε μια φιλοκυβερνητική εφημερίδα. Προχωρούν πολύ παραπέρα σε «ειδικές προσφορές». Οι νέες εφημερίδες της κυβερνήσεως διαθέτουν λοβοτομημένους σχολιαστές οι οποίοι όχι μόνο δεν ενθυμούνται τίποτε από το άβολο παρελθόν, αλλά έχουν απολέσει και οποιαδήποτε κριτική σκέψη για το παρόν και το μέλλον. Έτσι αυτός ο οποίος κόμπαζε ότι είναι ο «Αρχιτέκτονας του Αντιμνημονιακού Αγώνα» κι έγινε ο πρωθυπουργός του Μνημονίου, δεν τίθεται ποτέ ενώπιον των ευθυνών του για την πορεία της χώρας. Αντιμετωπίζεται σαν να προήλθε από παρθενογένεση. Αυτός που επί πολλά έτη επώαζε την ακροδεξιά, τον ακραίο εθνικισμό, τη μισαλλοδοξία και το αντιμεταναστευτικό μένος (μιλούσε μέχρι για «ανακατάληψη των πόλεων» από τους Έλληνες!), αυτός που έχει ευθύνες όχι μόνο για την εκκόλαψη του νεοναζιστικού φαινομένου αλλά και για το καθεστώς ατιμωρησίας που απολάμβαναν μέχρι τον φόνο του άτυχου Παύλου Φύσσα τα μέλη της Χρυσής Αυγής, εμφανίζεται ταχυδακτυλουργικά ως αντιφασίστας και αμείλικτος εχθρός της, όπως και άλλοι που επέδειξαν εγκληματική αδιαφορία για τη δράση μιας ουσιαστικά εγκληματικής οργάνωσης. Οι αρχιρουσφετολόγοι και κομματάρχες του «τύπου» διανομής των θέσεων στην αναλογία 4-2-1 εμφανίζονται ως μεταρρυθμιστές.
Από κοντά ακολουθούν και τα πιο «επιστημονικά» εργαλεία. Δημοσκοπήσεις με ερωτηματολόγια που κατασκευάζουν τις απαντήσεις. Ολοσέλιδες υποβλητικές πόζες του Μεγάλου Ηγέτη και του επιβλητικού το δέμας Αντιπροέδρου του. Και, βέβαια, ειρωνεία και «σάτιρα» που αφορά αποκλειστικά τους αντιπάλους. Προσφορά απασχόλησης στη δύσκολη αυτή εποχή στις «καλύτερες πένες» της ελληνικής δημοσιογραφίας, οι οποίες –όταν δεν τίθενται ευθέως στην υπηρεσία της κυβέρνησης– μαθαίνουν να αυτολογοκρίνονται και να μην ενοχλούν. Να κάνουν τις πιο συμφέρουσες προσαρμογές εν γένει.
Υπάρχει όμως και ένα άλλο στοιχείο που διαφοροποιεί τις νέες «εφημερίδες της κυβερνήσεως» από τις παλαιές. Η εξάρτηση που έχει η ίδια η πολιτική εξουσία από αυτές. Οι αιμομικτικοί δεσμοί είναι παλαιοί και ακατάλυτοι και αφορούν τις πάσης φύσεως ευγενείς δραστηριότητες των κομμάτων εξουσίας (ανάθεση συμβάσεων σε «εθνικούς» προμηθευτές, δανεικά κι αγύριστα των κομμάτων, αποκρατικοποιήσεις με έναν σχεδόν πάντα ενδιαφερόμενο κ.λπ.). Η εξουσία βρίσκεται επαρκώς χειραγωγημένη μέσα από τις δικές της αμαρτίες. Τόσο ώστε μπορούμε να πούμε ότι αυτή την εποχή δεν έχουμε μόνο πολλές εφημερίδες της κυβέρνησης. Έχουμε ταυτόχρονα και μια κυβέρνηση των εφημερίδων.
11°
