Πώς τα «κίτρινα γιλέκα» ερμηνεύουν την «κοινωνία της Ανισότητας»

Το 16ο διαμέρισμα της γαλλικής πρωτεύουσας, το Quartier des richards, σύμβολο του γαλλικού πλούτου, βρέθηκε το Σάββατο που μας πέρασε σε κατάσταση πολιορκίας. Για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες οι ειδικές δυνάμεις καταστολής της Γαλλίας έριξαν σε λίγες μόνο ώρες περίπου 10.000 χειροβομβίδες παντός τύπου (αποφυγής περικύκλωσης και ενισχυμένες κρότου λάμψης CLI-F4 με 25 γραμμάρια ΤΝΤ ανά κομμάτι). Οι άνδρες των CRS και των CSI (διαφορετικά σώματα αντιμετώπισης διαδηλωτών της Αστυνομίας), καθώς και οι κινητές δυνάμεις της Χωροφυλακής πραγματοποίησαν 1.901 βολές σφαιρών από καουτσούκ. Σημειώθηκαν 686 προσαγωγές πολιτών. Οι 338 κρατήθηκαν για να δικαστούν. Οι τραυματίες ξεπέρασαν τους 263, μεταξύ αυτών και 83 αστυνομικοί. Το σύνολο των διαδηλωτών στο Παρίσι δεν ξεπέρασε τις 10.000. Από αυτούς οι 3.500 ενεπλάκησαν στα βίαια επεισόδια.

Οι αριθμοί που αναφέρθηκαν κρύβουν μία σαφή εικόνα. Το περασμένο Σάββατο μεταξύ Ηλυσίων Πεδίων, Λεωφόρου Κλεμπέρ, οδού Ριβολί, Τροκαντερό και έως τον Κεραμεικό, συμπεριλαμβανομένης και της ευρύτερης πλατείας της Αψίδας του Θριάμβου, εκδηλώθηκε μία πολεμική αναμέτρηση μεταξύ πολιτών και 4.500 ανδρών των δυνάμεων τήρησης της τάξης. Δεν γλίτωσαν ούτε τα σύμβολα της Γαλλικής Δημοκρατίας, του κράτους δηλαδή, όπως το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη με την αέναο φλόγα.

Ήταν ένα σοκ που η γαλλική κοινωνία είχε να το βιώσει από την άνοιξη του 1968. Ως προς τη βιαιότητα των επεισοδίων, τη σκληρότητα της αντιπαράθεσης, τις καταστροφές σε υποδομές, καταστήματα, τράπεζες, ξενοδοχεία και τις πυρπολήσεις πανάκριβων αυτοκινήτων.

Το μέγα ερώτημα που κυριάρχησε το πρωί της Κυριακής και ακόμη περισσότερο κατά τη διάρκεια της Δευτέρας που μας πέρασε το εκφράζει μία μικρή λακωνική φράση. «Και τώρα τι;» Kατά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αν αυτά εκπροσωπούν πια στην ψηφιακή κοινωνία στην οποία ζούμε, την έννοια της ατμόσφαιρας του παλαιού καφενείου και της λαϊκής «Μπρασερί» (του χώρου ανταλλαγής απόψεων, δηλαδή), τότε το Σάββατο 1η Δεκεμβρίου συνετελέσθη κάτι το πολύ σοβαρό στη γαλλική πρωτεύουσα. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που εξανάγκασε τον Εμανουέλ Μακρόν να κινητοποιηθεί, να συγκαλέσει συνεχόμενες συσκέψεις, να ανακαλέσει τον υπουργό του επί των Οικονομικών, κ. Λεμέρ, από τη συνεδρίαση του Eurogroup και να ακυρώσει την επίσημη επίσκεψή του στη Σερβία. Όφειλε, ως αρχηγός του κράτους, να καταλήξει στη μορφή που θα ελάμβανε η «στρατηγική υποχώρηση» της κυβέρνησής του έναντι της δημοσιονομικής πολιτικής που είχε ανακοινώσει. Οι πολιτικοί αρχηγοί όλων των κομμάτων που εκπροσωπούνται στη Βουλή  οι οποίοι συνωστίστηκαν στα γραφείο του πρωθυπουργού Εντουάρ Φιλίπ υπέβαλαν ένα και μοναδικό ερώτημα: «Ποιες είναι οι λύσεις που διαθέτετε» ρώτησαν τον πρωθυπουργό. Το βράδυ της Δευτέρας τα φώτα έμειναν αναμμένα μέχρι αργά στο Μέγαρο των Ηλυσίων. Ο Μακρόν, με περίπου δέκα βασικούς υπουργούς του, διαμόρφωνε τη γραμμή υποχώρησης. Στο Facebook τα τοπικά συμβούλια των «κίτρινων γιλέκων» πρότειναν την «ACTE IV», δηλαδή την «Τέταρτη Πράξη», που σημαίνει τη διοργάνωση διαδήλωσης στο Παρίσι το επόμενο Σάββατο που θα είναι και η 4η στη σειρά. Ωστόσο το σύνθημα άλλαξε. Από το «Macron demission» πέρασε στο «Macron degage». Δηλαδή από το «Μακρόν παραιτήσου» στο «Μακρόν άδειασέ μας τη γωνιά», που είναι σαφώς επιθετικότερο.

Την Τρίτη στις 10.30 το πρωί τα πράγματα ήταν περισσότερο σαφή. Ο πρόεδρος της γαλλικής δημοκρατίας είχε ως φαίνεται αποφασίσει να ικανοποιήσει το «ορατό» και πάντως «χειροπιαστό» αίτημα των «κίτρινων γιλέκων». Θα πάγωνε (ακύρωνε ενδεχομένως) την αύξηση της τιμής των καυσίμων από 1ης Ιανουαρίου 2019. Πρόκειται για υποχώρηση κατά κράτος ή απλά ένας ελιγμός για να αποφευχθούν τα χειρότερα;

Στην έκδοση της εφημερίδας «Liberation» της Τρίτης 4 Δεκεμβρίου, συμπεριλαμβάνεται και μία συλλογή των αιτημάτων που έχουν διατυπωθεί από το κίνημα «κίτρινα γιλέκα». Δεν πρόκειται για ένα κεντρικό κείμενο, μία ντιρεκτίβα ή ένα συλλογικό μανιφέστο του κινήματος. Πρόκειται για αποσπασματικές διατυπώσεις αιτημάτων σε διάφορες περιοχές της γαλλικής επικράτειας, από διαφορετικές συλλογικότητες, με ένα κοινό ωστόσο χαρακτηριστικό. Συμμετέχουν όλοι σε αυτό το κίνημα.

Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί λοιπόν ένα κείμενο των «Τουλουζιάνων», δηλαδή μία απαρίθμηση αιτημάτων που μία συλλογικότητα από αυτή τη γαλλική πόλη συγκέντρωσε εν είδει «μπούσουλα». Δημοσιεύθηκε την 29η Νοεμβρίου, δηλαδή μετά τη μεγάλη πρώτη διαδήλωση των «κίτρινων γιλέκων» της 17ης Νοεμβρίου.

Στο ξεκάθαρα υβριδικό αυτό κείμενο τα αιτήματα είναι τα εξής:

1) Αναθεώρηση του φορολογικού συστήματος το οποίο ευνοεί τους «πλούσιους».

2) Αύξηση του κατώτατου μισθού (SMIC) κατά 15%.

3)  Επαναφορά των κοινωνικών επιδομάτων για τους πολίτες που ζουν στο όριο της φτώχειας.

4) Τη σοβαρή αντιμετώπιση των επιπτώσεων από την Κλιματική Αλλαγή, διότι μέχρι στιγμής το πολιτικό σύστημα δεν φαίνεται να έχει προβεί στις απαιτούμενες και άμεσες ενέργειες.

5)  Τη δραστική μείωση των απολαβών των αιρετών του γαλλικού πολιτικού συστήματος.

6)  Την κατασκευή ή ανανέωση των υποδομών μαζικής μεταφοράς στη γαλλική περιφέρεια.

Τα παραπάνω αιτήματα ούτε μαξιμαλιστικά ακούγονται ούτε και παράλογα. Απεικονίζουν δε μία πλευρά της γαλλικής κοινωνίας η οποία διαπιστώνει τη συνεχή επιδείνωση των ανισοτήτων.

Την Κυριακή το βράδυ, ο γνωστός οικονομολόγος και γκουρού της θεωρίας των πολυεπίπεδων ανισοτήτων στο σημερινό παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, αλλά και της προσέγγισης του βασικού ζητήματος της παραγωγής πλούτου από τη σύγχρονη οικονομία, εξηγούσε στη γαλλική τηλεόραση το αυτονόητο.

«Δεν μπορεί η κυβέρνηση να καταργεί τον φόρο κατοικίας επιστρέφοντας στον πολίτη μερικές εκατοντάδες ευρώ τον χρόνο και την ίδια στιγμή να επιβάλλει άλλους φόρους που αφαιρούν από το εισόδημα του φορολογούμενου πολλαπλάσια ποσά».

Τι ήθελε να πει ο «ποιητής» κ. Πικετί; Πως πρόκειται για μία πραγματικότητα που είναι αδύνατον να αμφισβητηθεί. Η γαλλική κοινωνία, και πιο συγκεκριμένα το περίφημο 1/3, βιώνει τη θεσμοποιημένη λιτότητα με εισόδημα κάτω των 1.000 ευρώ μηνιαίως. Την ίδια στιγμή το φορολογικό σύστημα μεταφέρει το συνολικό δημόσιο έσοδο ανά έτος και στο μεγαλύτερο ποσοστό προς το 5% της γαλλικής κοινωνίας, που αποτελείται από την οικονομική ελίτ της χώρας. Τουτέστιν το τραπεζικό σύστημα, τα ισχυρά οικονομικά κονσόρτσιουμ, τις κρατικές ελίτ, το στρατιωτικό οικοδόμημα.

Ποιο είναι άραγε το προφίλ του μέσου διαδηλωτή του κινήματος «κίτρινα γιλέκα» κατά τη γαλλική «Le Monde»;

Πρόκειται για άνδρα ηλικίας 30-40 ετών. Προέρχεται κατά κανόνα από τη γαλλική  επαρχία. Είναι μικρομεσαίος αγρότης ή μικρομεσαίος επαγγελματίας πάλι από την επαρχία, άνεργος ή απλώς SMICARD, που σημαίνει ότι έχει εισοδήματα που αναλογούν σε αυτά του θεσμοποιημένου κατώτατου μισθού. Με λίγα λόγια, ο μέσος διαδηλωτής ανήκει στην κατηγορία του πτωχού Γάλλου. Μόνον που αυτός ο φτωχός Γάλλος ανήκει επίσης στο 1/3 του συνόλου των ψηφοφόρων.

Σοκ προκάλεσε άλλωστε στο πολιτικό σύστημα το λεγόμενο «φαινόμενο της Εσόν». Πριν από 15 ημέρες διεξήχθη στη μικρή αυτή περιοχή της επαρχιακής Γαλλίας εκλογή για αντικατάσταση του βουλευτή της έδρας που κατείχε ο πρώην πρωθυπουργός Βαλς. Η ακροδεξιά της Μαρίν Λεπέν και η αριστερά του Ζαν Λυκ Μελανσόν διεκδίκησαν με πάθος τη νίκη επενδύοντας και στην κοινωνική αναστάτωση που προκαλούν τα «κίτρινα γιλέκα». Τελικά κέρδισε ο υποψήφιος του Εμανουέλ Μακρόν. Ναι, αλλά με συμμετοχή μόλις του 18% των εγγεγραμμένων. Πρόκειται για πρωτόγνωρο χαστούκι αλλά και απαξίωση του γαλλικού πολιτικού συστήματος. Στο Παρίσι αυτή η λεπτομέρεια αντιμετωπίστηκε ως «σήμα κινδύνου». Δύο εβδομάδες αργότερα οι συλλογικότητες των «κίτρινων γιλέκων» απέρριπταν την πρόταση για συνάντηση και διάλογο που τους απηύθυνε ο πρωθυπουργός Εντουάρ Φιλίπ, κατ’ εντολή του Μακρόν.

«Δεν έχουμε κανέναν λόγο να μιλήσουμε μαζί τους» απαντούν οι συλλογικότητες μέσω των social media, αρνούμενοι να θεσμοθετήσουν μία ανώτερη εκπροσωπευτική συλλογικότητα σε εθνικό επίπεδο. Αν κάποιος δεν εκπροσωπείται, τότε δεν μπορείς να συζητήσεις μαζί του. Αν δεν συζητήσεις ή εάν δεν συναντηθείς μαζί του, τότε δεν υφίστασαι ούτε εσύ γι’ αυτόν ούτε και εκείνος για σένα. Αυτά ως προς το θεσμικό πλαίσιο του πολιτικού συστήματος. Άρα υπάρχει πρόβλημα και κενό.

Η Γαλλία πάντα λειτουργούσε ως «θερμοκήπιο» ως προς τις κοινωνικές διαδικασίες στην Ευρώπη. Η γαλλική κοινωνία προηγήθηκε των άλλων ευρωπαϊκών εξελίξεων κατά τη δραματική περίοδο του Μεσοπολέμου, που τόσο θυμίζει τις τρέχουσες εξελίξεις στη Γηραιά Ήπειρο. Η «φασιστική τάση» εμφανίστηκε πολύ νωρίς με την κρίση του 1929, αλλά και η απάντηση με το «Λαϊκό Μέτωπο» του Λέον Μπλουμ προηγήθηκε μακράν των πολιτικών διεργασιών στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Ας μη βιαστούμε, λοιπόν, να κατηγοριοποιήσουμε το τι συμβαίνει σήμερα στη Γαλλία. Ας περιοριστούμε στην περιγραφή της ανησυχίας που ξαφνικά κυριάρχησε στον πυρήνα της γαλλικής πολιτικής ελίτ το σαββατοκύριακο που μας πέρασε. Μία ανησυχία τόσο εμφανή, άλλωστε.