Μαθητές χωρίς δίχτυ ασφαλείας

Η κοινωνικοποίηση είναι μια σύνθετη διαδικασία ωρίμανσης που εξασφαλίζει την αρμονική ένταξη του ατόμου στο σύνολο και τη λειτουργική συμβίωση των διαφορετικών ομάδων που συναποτελούν μια δημοκρατική κοινωνία.

Η διαδικασία κοινωνικοποίησης, την οποία έχει ήδη περάσει ένας νέος άνθρωπος, αφενός του δίνει πολλά ερείσματα δικαιολόγησης για όσα κάνει ή δεν κάνει, αφετέρου χαλιναγωγεί τις όποιες καταστροφικές παρορμήσεις, εκτρέποντάς τις προς τις κοινωνικές αρτηρίες κι ενδυναμώνοντας τη δημιουργικότητά του, η οποία με ποικίλους τρόπους συνεισφέρει στο κοινό καλό.

Τι συμβαίνει, όμως, με τους εφήβους που βρίσκονται σε μια ηλικία όπου η διαδικασία κοινωνικοποίησης δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί;

Οι έφηβοι μπορεί να μη διαθέτουν την ικανότητα να αρθρώσουν σύνθετο πολιτικό λόγο, νιώθουν όμως επιτακτικά την ανάγκη να αντιδράσουν απέναντι στην κοινωνική αδικία και να αντισταθούν με κάποιο τρόπο στη βία –σωματική ή ψυχολογική– που μπορεί να βιώνουν στην οικογένεια, στο σχολείο, στις γειτονιές της πόλης.

Μια μορφή καθημερινής πίεσης πηγάζει συχνά από τους γονείς, τους καθηγητές, και άλλους ενήλικες, οι οποίοι παραπονιούνται ή οργίζονται για την πολιτική και οικονομική κατάσταση, χωρίς να αναλαμβάνουν πάντα έλλογη δράση ώστε να αλλάξουν οι συνθήκες που τους καταπιέζουν.

Η οργή και η απελπισία των ενηλίκων επηρεάζει καθοριστικά την ψυχοσύνθεση των εφήβων, οι οποίοι τους παρατηρούν να γκρινιάζουν μα την ίδια στιγμή να παραμένουν αδρανείς. Στα μάτια των εφήβων οι ενήλικες που απέχουν από συντονισμένες, ακόμα και «ηρωικές» κινήσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε συγκεκριμένες και ουσιαστικές αλλαγές, μοιάζουν δειλοί και συμβιβασμένοι. Σταδιακά οι έφηβοι χάνουν τον σεβασμό τους για τους μεγάλους, που μόνο μιλούν χωρίς να πράττουν.

Οι ίδιοι οι έφηβοι μπορεί να μη γνωρίζουν τι ακριβώς πρέπει να γίνει, μα νιώθουν επιτακτικά την ανάγκη να εναντιωθούν σε όσα θεωρούν εσφαλμένα και άδικα. Αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό τούς καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτους στα χέρια κάθε επιτήδειου, που για προσωπικό όφελος προσπαθεί να κατευθύνει το πιο δυναμικό τμήμα της κοινωνίας σε «αγώνες» και «μάχες» που αποσκοπούν αποκλειστικά στην προώθηση της δικής του κομματικής ατζέντας.

Όσο πιο ανώριμη πολιτικά είναι μια κοινωνία τόσο πιο έντονο είναι το φαινόμενο του χειρισμού των εφήβων από μερίδα του Τύπου, πολιτικά κόμματα, οργανώσεις με ακραία δεξιά ή ακραία αριστερή ιδεολογία, ακόμη και καθηγητές που χρησιμοποιούν τους μαθητές ως όχημα προκειμένου να εκφράσουν τη διαμαρτυρία τους απέναντι στην εκάστοτε κυβερνητική πολιτική.

Η χειριστική στάση των μεγαλύτερων προς τους νεότερους έχει οδηγήσει το τελευταίο διάστημα στην αναταραχή που επικρατεί στα Γυμνάσια και τα Λύκεια της χώρας. Θα πρέπει να σκεφθούμε τις ομοιότητες αλλά και την ασυνέχεια μεταξύ αφενός παραδοσιακών πολιτικών διαχωρισμών (δεξιά-αριστερά) και νέων δίπολων (αντιφά-εθνικισμός). Ένα στοιχείο που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας κατά την έρευνα αυτών των φαινομένων είναι ότι η κοινωνία μας χαρακτηρίζεται από έντονη σωματικότητα στην έκφραση των πιστεύω της, φαινόμενο το οποίο εντείνεται όσο ο ανοικτός διάλογος και η σοβαρή, αμερόληπτη πληροφόρηση υποχωρούν.

Δυστυχώς, η Χρυσή Αυγή έχει στοχεύσει με επιτυχία στις ηλικίες όπου αυτή η σωματικότητα βρίσκει την οξύτερη έκφρασή της, ενώ η «άντι-συστημική» και αντι-ευρωπαϊκή ρητορική που συνεχίζει να κυριαρχεί σε κάποια φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης τροφοδοτεί την ξενοφοβία και τις θεωρίες συνωμοσίας που ζωοδοτούν τα ακραία εθνικιστικά ιδεολογήματα.

Η ευπρεπής σιωπή των προοδευτικών πολιτικών δυνάμεων δεν δύναται να αντιμετωπίσει πλέον αυτή την κατάσταση. Χρειάζεται μια εξίσου στοχευμένη, αλλά έλλογη αντιμετώπιση η οποία θα ξεκινά εντός του εκπαιδευτικού πλαισίου: η απροκατάληπτη διδασκαλία σκοτεινών στιγμών της πρόσφατης ιστορίας μας, οι επισκέψεις σε χώρους μαρτυρίου όσων αγωνίστηκαν για την προστασία και την εμπέδωση των δημοκρατικών θεσμών, ακόμη κι η απλή προβολή επιστημονικών ντοκιμαντέρ για τις ολέθριες συνέπειες κάθε είδους φασισμού, μπορεί να επιδράσουν με πολύ ουσιαστικότερο τρόπο από τις βαρύγδουπες καταδίκες των μαθητικών κινητοποιήσεων, ή αντίθετα το «χάιδεμα» των εφηβικών αυτιών εν όψει επικείμενων εκλογικών αναμετρήσεων, και την ατέρμονη ανταλλαγή κομματικών τσιτάτων στα πρωινά τηλεπαράθυρα.

Το σίγουρο είναι ότι η έκρυθμη κατάσταση που βιώνει σήμερα ο μαθητικός πληθυσμός της χώρας δεν θα ανατραπεί, αν δεν ωριμάσουν πρώτα οι ενήλικες.