«Ο Έλληνας έχει ξεφύγει εντελώς – σε κάθε επίπεδο. Θέλει παντού και άπληστα τη μίζα και το κέρδος». Το είπε θυμοσοφικά και γενικευτικά στην παρέα, ο επιχειρηματίας, ένα όμορφο καλοκαιρινό βράδυ, στην Κρήτη.
Από το καλοκαίρι έχει βεβαίως κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι – και όχι πάντα με τη θετική έννοια. Από τη μια η χώρα απαλλάχθηκε από τους υπαίτιους της μεγαλύτερης οπισθοχώρησης της χώρας –από τη μεταπολίτευση και μετά– που μας οδήγησε, σχεδόν, στην παγωμένη αγκαλιά του ΔΝΤ. Από την άλλη, η Ελλάδα περνάει μια από τις χειρότερες κρίσεις της σύγχρονης (πραγματικής) δημοκρατικής της φάσης, καθώς συνειδητοποιεί ότι οι πολιτικές ελευθερίες που κατακτήθηκαν από το 1974 δεν αρκούν για να «γιατρέψουν μιαν άρρωστη»: Ειδικά όταν, αντί για «φάρμακα», δέχεται μερικές μαχαιριές το χρόνο – με αυξανόμενο ρυθμό, τα τελευταία έξι.
Κι αν μοιάζει αστείο, ξεχνώντας τις μαχαιριές, να κάνει κριτική η ΝΔ «γιατί η κυβέρνηση άργησε», άλλο τόσο σοβαρό κι ελπιδοφόρο μοιάζει ότι επιτέλους ένα (ηγετικό) κομμάτι του πολιτικού κόσμου έχει συνειδητοποιήσει την αδήριτη ανάγκη εκσυγχρονισμού παθογενειών που μας ταλανίζουν επί δεκαετίες. Πολύ σύντομα – κι όχι επειδή το λένε οι κακοί ξένοι, το ΔΝΤ ή η «επάρατη πλουτοκρατία».
Σε αυτή τη διαφαινόμενη σύμπνοια των ολίγων δεν συμμετέχουν η μεγάλη μάζα των «εκπροσώπων του λαού», ούτε βεβαίως τα άκρα – κατά πρώτον διότι θα ήταν μια υπέρβαση και κατά δεύτερον διότι χαλάει το «βούτυρο στο ψωμί τους», είτε με τη μορφή της «εξέγερσης» είτε με τη μορφή της γλοιώδους υποκριτικής δήθεν συμπόρευσης, που ταυτόχρονα χειροκροτεί τα απεχθή ρατσιστικά συνθήματα των «βατραχιών» στην παρέλαση της 25ης Μαρτίου. Δυστυχώς, ούτε η ανανεωτική αριστερά συμμετέχει, καθώς το μεγαλύτερο (και «ηγετικό») της κομμάτι έχει πλειοδοτήσει με συνέπεια, επί χρόνια, σε οποιοδήποτε συνδικαλιστικό ή μη αίτημα έχει διογκώσει τον κρατικό τομέα και έχει συντηρήσει ανατολικο-μεσογειακά στερεότυπα.
Το μεγάλο ερώτημα είναι κατά πόσον είναι διατεθειμένο να συμμετάσχει (ή να υποχρεωθεί) ένα απροσδιόριστου μεγέθους μη υγιές κομμάτι της κοινωνίας: Αυτό που θεωρεί εξωπραγματικό να συνεισφέρει με φόρους («πού ακούστηκε να φορολογηθούμε με 20%;» είπε ο Άνθιμος) και να κόβει αποδείξεις, κλέβοντας το κοινωνικό σύνολο. Αυτό που επιθυμεί να υποχρεωθούν να συνεισφέρουν όλες οι άλλες επαγγελματικές τάξεις, εκτός από τη δική του. Αυτό που δεν θέλει να ανοίξουν τα λεγόμενα «κλειστά» επαγγέλματα, καθώς έχει πληρώσει πανάκριβα μια άδεια – ενώ θα μπορούσε να ζητάει τη μακροπρόθεσμη κατάργηση, με σταδιακή αποκλιμάκωση της αξίας αυτών των αδειών. Αυτό που θέλει να αισχροκερδεί «γρήγορα και άκοπα» και θεωρεί δικαίωμα και «μαγκιά» την κουτοπονηριά και την τριτοκοσμική συμπεριφορά. Αυτό που έχει βολευτεί στην αναξιοκρατία, στην ήσσονα προσπάθεια, στην τυπική διεκπεραίωση της δουλειάς (με την ασφάλεια που προσφέρει το δημόσιο) και στη δυνατότητα γρήγορης αποχώρησης – αντί να ζητάει τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, τη σοβαρότερη διοίκηση και τον εκσυγχρονισμό.
Αυτό που δεν πιστεύει ότι πρέπει ή μπορεί να αλλάξει τίποτα, είτε διότι θα χαθεί η λούφα και η μίζα είτε διότι το γενικευμένο χαλινάρι «πού ξέρεις, μπορεί να βλάψει και τη δική μας βολή». Αυτό που αρνείται πεισματικά την αλλαγή ηθών και νοοτροπιών που άπτονται του σεβασμού των δικαιωμάτων, του δημοσίου χώρου και της αισθητικής. Αυτό που αρνείται την αξιολόγηση, την ανάγκη καθημερινής παιδείας και την υιοθέτηση του «δύσκολου δρόμου». Αυτό που υιοθετεί άκριτα το λαϊκισμό, τη συγκρουσιακή συνθηματολογία, τις θεωρίες συνωμοσίας και τις καφενειακές κουβέντες. Αυτό που επιμένει να εξαντλείται στην κενότητα του κουτσομπολιού και της σκυλοπόπ αισθητικής, που κατακλύζει τους διαύλους της δημόσιας επικοινωνίας με έναν εσμό από «μεγαλοτίποτα».
Αν υπήρξε ένα δίδαγμα από την πρόσφατη διαβούλευση κορυφής για τη στήριξη της Ελλάδας και την κρίση του ευρώ, αυτό είναι ότι η νομισματική ένωση δεν εξασφαλίζει παρά τα ελάχιστα – ειδικά όταν ακόμα και η ηγέτις του πιο ισχυρού οικονομικά κράτους έχει να υπολογίσει ισορροπίες με κυβερνητικούς εταίρους και εκλογικό σώμα. Κι ότι η πολιτική, ολοκληρωμένη ένωση της Ευρώπης είναι περισσότερο απαραίτητη από ποτέ – με όλες τις προσπάθειες να στρέφονται προς μια πιο προοδευτική Ένωση (και παγκόσμια οικονομία). Αυτή θα έπρεπε να είναι και η παγκόσμια συμβολή της Ελλάδας. Θα μπορέσει (αφού τακτοποιήσει τα του οίκου μας) να επιβάλει έναν τέτοιο ρόλο το υγιές και αδίκως ταλαιπωρούμενο κομμάτι της κοινωνίας;
