Μια ζωή στην ίδια τάξη

Άντε πάλι, ξανά μανά, συμβούλια διοίκησης, άσυλο ανομίας, πρότυπα και πειραματικά σχολεία, τράπεζα θεμάτων και εθνικό απολυτήριο. Έννοιες που φόρτιζαν το δημόσιο διάλογο πριν επτά-οκτώ χρόνια επανέρχονται στην επικαιρότητα για να μας θυμίσουν ότι πρέπει κάποια στιγμή να εκσυγχρονίσουμε τα σχολεία μας, δηλαδή να συντονιστούμε με το παγκόσμιο εκπαιδευτικό κεκτημένο. Μια ζωή στην ίδια τάξη, θεωρία μα και πράξη, που λέει και ο ποιητής. Αφορμή για την ολική επαναφορά, το πρόγραμμα της Νέας Δημοκρατίας για την Παιδεία.

Ένα προεκλογικό πρόγραμμα, μια συνεκτική πρόταση αναδιοργάνωσης του εκπαιδευτικού χώρου σε όλες τις βαθμίδες. Κρατάει πολλά από τα θετικά στοιχεία προηγούμενων μεταρρυθμίσεων και προσθέτει νέες προτάσεις, μιας και η σημερινή κατάσταση βάζει νέα καθήκοντα για το παρόν και το μέλλον. Όπως, η αντιμετώπιση της ανομίας, των ναρκωτικών και της βίας γύρω από και μέσα στα εκπαιδευτικά μας ιδρύματα.

Δυστυχώς μετά τον καταστροφικό τυφώνα των ιδεοληπτικών, η κοινωνία μας είναι υποχρεωμένη να ανακαλύψει και πάλι την Αμερική. Να συζητά και πάλι βασικά οργανωτικά θέματα της εκπαίδευσης που οι περισσότερες προηγμένες χώρες του πλανήτη έχουν λύσει εδώ και τουλάχιστον 50 χρόνια.

Στο περιβάλλον της αριστεράς, που παραδοσιακά έχει ισχύ στον εκπαιδευτικό χώρο, κυριάρχησαν απόψεις καθολικής λουμπενοποίησης της εκπαίδευσης

Για τη σημερινή έκπτωση του εκπαιδευτικού μας συστήματος υπεύθυνο είναι όλο το πολιτικό σύστημα, αλλά και η κοινωνία των πολιτών που δεν αντιστάθηκε στην αδράνεια ή τις λανθασμένες επιλογές των ελίτ αλλά αρκέστηκε στους αμφίβολης αξίας τίτλους που αυτό μοίραζε. Σημαντικό ρόλο έπαιξε και παίζει το γεγονός ότι στο περιβάλλον της αριστεράς, που παραδοσιακά έχει ισχύ στον εκπαιδευτικό χώρο, κυριάρχησαν απόψεις καθολικής λουμπενοποίησης της εκπαίδευσης.

Η ζημιά που γράφει σήμερα η «ελληνική παιδεία» θέλει τουλάχιστον δέκα χρόνια επίμονης προσπάθειας για να καλυφθεί, δηλαδή να πλησιάσει προς τα σημερινά παγκόσμια πρότυπα. Και αυτό υπό την προϋπόθεση ότι οι ιδεοληπτικοί της αριστεράς δεν θα πάρουν στο διάστημα αυτό την εξουσία και όλοι οι άλλοι δημοκρατικοί θα ομονοήσουν και θα κάνουν τα αυτονόητα με τον καλύτερο τρόπο. Δύσκολα πράγματα. Δηλαδή το τιτάνιο έργο της εκπαιδευτικής αλλαγής φαντάζει σχεδόν αδύνατο. Αλλά όσο ζούμε θα πρέπει να ελπίζουμε.

Αντί, προ της 4ης βιομηχανικής επανάστασης και της ανάδυσης νέων τεχνολογιών, να συζητάμε νέα καινοτόμα προγράμματα σπουδών και νέους πολυμορφικούς τρόπους διδασκαλίας, ασχολούμαστε ακόμα με τις εξετάσεις εισαγωγής στα ΑΕΙ και τη δυνατότητα των εμπόρων ναρκωτικών να στήνουν πάγκο και ζυγαριά στον προαύλιο χώρο των πανεπιστήμιων. Και μάλιστα αυτή τη δυνατότητα την έχουμε συνδέσει με το ιερό άσυλο της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών. Η χώρα έχει πρόβλημα, αλλά δεν είναι πολιτικό είναι πρωτίστως ψυχολογικό, και γι’ αυτό μάλλον άλυτο.

Έννοιες όπως η αξιολόγηση και η λογοδοσία και επιλογές όπως οι συγχωνεύσεις σχολείων και πανεπιστημιακών τμημάτων, η κατάργηση του ασύλου, η χρηματοδότηση με βάση την αξιολόγηση, οι συνεργασίες ιδρυμάτων και επιχειρήσεων και βέβαια τα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι βαθύ κόκκινο πανί για το αριστερό «εκπαιδευτικό κίνημα». 

Το πρόγραμμα της ΝΔ περιέχει ανανεωμένα τα αυτονόητα που εισήγαγαν οι νομοθετικές παρεμβάσεις της Άννας Διαμαντοπούλου αλλά και της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου και τα οποία συνάντησαν τότε την ισχυρότατη αντίδραση ικανού μέρους της εκπαιδευτικής κοινότητας, πρωτοστατούντος βεβαίως του συνόλου σχεδόν της Αριστεράς. Φυσικά και οι αντιδράσεις θα επαναληφθούν και θα είναι σφοδρές. Υποθέτω ότι η κοινωνία έχει καταλάβει το μέγεθος της καταστροφής και όχι μόνο δεν θα ακολουθήσει αλλά και θα σταθεί εμπόδιο σε όσους ζήλεψαν τη δόξα του Πολ Ποτ.

Έννοιες όπως η αξιολόγηση και η λογοδοσία και επιλογές όπως οι συγχωνεύσεις σχολείων και πανεπιστημιακών τμημάτων, η κατάργηση του ασύλου της ανομίας, η χρηματοδότηση με βάση την αξιολόγηση, οι συνεργασίες ιδρυμάτων και επιχειρήσεων και βέβαια τα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι βαθύ κόκκινο πανί για το αριστερό «εκπαιδευτικό κίνημα». Στο οποίο εκπροσωπείται επάξια και η δεξιά από την ομόλογη συνδικαλιστική της παράταξη. Διότι πίσω από κάθε είδους ιδεοληψία καραδοκεί πάντοτε το στενό συντεχνιακό συμφέρον. Για να μην γράψω ότι η ιδεοληψία είναι συνήθως ο φερετζές του συμφέροντος.

Το στοίχημα του «κινήματος» είναι να διατηρηθεί εν ζωή το μοναδικό εκπαιδευτικό σύστημα του κόσμου που δουλεύει αποκλειστικά για τους εργαζόμενους σ’ αυτό. Επιτείνοντας έτσι την απαξίωση ενός ολόκληρου κλάδου, αυτού των εκπαιδευτικών, που σίγουρα δεν το αξίζει. Γιατί αν σήμερα έχουμε σχολεία που λειτουργούν στοιχειωδώς το οφείλουμε στον πατριωτισμό των περισσοτέρων δασκάλων μας. Και είναι προς τιμήν της ηγεσίας του κόμματος της ΝΔ που εισηγείται προεκλογικά τόσο σημαντικές αλλά και τόσο μη δημοφιλείς στον εκπαιδευτικό κόσμο αλλαγές. Το τέλος της έκβασης αυτής της αναμενόμενης μάχης είναι άγνωστο. Το τέλος του πολέμου είναι πολύ μακρινό. Αν η Ελλάδα βρίσκεται σ’ αυτήν την κατάσταση το οφείλει κυρίως στο εκπαιδευτικό της σύστημα.

Επάνω στο πρόγραμμα που ανακοινώθηκε και κυκλοφορεί στον τύπο θα ήθελα να επισημάνω μερικές πτυχές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που τις θεωρώ κομβικές.

Την τύχη της κάθε σχολικής μονάδας καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό ο διευθυντής και οι σχέσεις που δομεί με το εκπαιδευτικό προσωπικό. Μας χρειάζονται λοιπόν μια μονοετής «σχολή στελεχών εκπαίδευσης» και μια αξιόπιστη διαδικασία αξιολόγησης και επιλογής τους. Στη συνέχεια αυτοί μπορούν να επιλέγουν το Συμβούλιο Διοίκησης του σχολείου και αυτό με τη σειρά του τους διδάσκοντες μέσα από έναν πίνακα αξιολογημένων εκπαιδευτικών και τις δηλώσεις προτίμησης αυτών. Η συστηματική αξιολόγηση θα αποδείξει σύντομα αν το σχολείο αυτό δουλεύει σωστά και, αν όχι, πού χωλαίνει. Φυσικά και η αξιολόγηση πρέπει να είναι υπόθεση όχι μόνο της διοίκησης ή κάποιας ανεξάρτητης αρχής αλλά και των γονέων και των μαθητών. Αυτό είναι ένα μεγάλο βήμα προς την αυτονομία της σχολικής μονάδας.

Το άλυτο πρόβλημα της επαγγελματικής εκπαίδευσης (ΕΕ) είναι πρωτίστως πρόβλημα σύνθεσης των μαθητών της και δευτερευόντως εργαστηρίων ή προγραμμάτων σπουδών. Για να αυξηθεί ο μέσος όρος βαθμολογίας πρέπει να προσελκύσει περισσότερους και καλύτερους μαθητές και αυτό γίνεται με τρεις τρόπους. Ο πρώτος είναι να μειωθούν οι εισακτέοι στα πανεπιστήμια ώστε να υπάρχει διαθέσιμο ικανότερο μαθητικό δυναμικό και για τα ΕΠΑΛ. Ο δεύτερος είναι να γίνει η ΕΕ ιδιαίτερα απαιτητική και αυστηρή και να μην μοιράζει αφειδώς απολυτήρια, τα δε πτυχία ειδικότητας να τα παρέχει μετά από εξετάσεις περιφερειακού επιπέδου. Στα τρία έτη του λυκείου πρέπει να ενσωματωθεί υποχρεωτικά και ένας χρόνος μαθητείας έτσι ώστε οι γνώσεις και οι δεξιότητες που θα αποκτούν οι μαθητές να οδηγούν άμεσα στην αγορά εργασίας με τα ανάλογα επαγγελματικά δικαιώματα. Όλο αυτό λέγεται ποιοτική αναβάθμιση για την οποία όμως κανένας δεν μιλά. Η ίδρυση πρότυπων και πειραματικών ΕΠΑΛ σίγουρα θα βοηθήσει.

Τα προγράμματα σπουδών του ελληνικού σχολείου είναι τα ίδια εδώ και 50 χρόνια. Τα βιβλία μπορεί να αλλάζουν αλλά η ουσία μένει αναλλοίωτη. Καιρός όχι για μεταρρυθμίσεις αλλά για αλλαγές εκ βάθρων. Ας κοιτάξουμε τι και πώς διδάσκουν τα άλλα προηγμένα κράτη και ας τα αντιγράψουμε. Ας περιορίσουμε τη διδακτέα ύλη του Γυμνασίου, μιας και τα παιδιά αυτής της ηλικίας θέλουν αργότερους ρυθμούς και συνεχή επανάληψη για να εμπεδώσουν δύσκολες έννοιες και να τις αναπαράγουν. Περισσότερα εργαστήρια και εποπτικά μέσα, ουσιαστικές ερευνητικές εργασίες και κατασκευές. Και φυσικά ας δείξουμε ιδιαίτερη προσοχή στην εξέταση και την αξιολόγηση, κορυφαίους κρίκους της εκπαιδευτικής αλυσίδας.

Στο Λύκειο τα μαθήματα πρέπει να είναι λιγότερα με ύλη προσαρμοσμένη στις απαιτήσεις της εποχής και της παγκόσμιας κοινότητας. Ας τολμήσουμε βουτιές στον προγραμματισμό, τη φυσική του 20ού αιώνα, την τεχνητή νοημοσύνη, την κλιματική αλλαγή, το μεταναστευτικό, την ιστορία της Ευρώπης μετά τον πόλεμο κλπ. Σύγχρονα και ζωντανά θέματα για να είναι και ελκυστικά. Θα πρέπει να στοχεύουν όχι μόνο στην τεχνική προετοιμασία για την επόμενη βαθμίδα αλλά και στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας των εφήβων. Το σχολείο πρέπει να φτιάχνει υπεύθυνους πολίτες. Στην κατεύθυνση αυτή βασικό μάθημα σε όλη τη δευτεροβάθμια θα πρέπει να είναι «οι αρχές πολιτικής οικονομίας και επιχειρηματικότητας». Μπας και ξεφύγουμε κάποια στιγμή από το δομικό μας αντιπαραγωγισμό.

Τελευταίο αλλά σημαντικότερο το πρόβλημα της πειθαρχίας, του αυτοσεβασμού και του σεβασμού της απρόσκοπτης λειτουργίας των σχολείων. Η υπόθεση «κατάληψη» πρέπει κάποια στιγμή να τελειώσει. Είναι πράξη παράνομη. Εκτός των άλλων λειτουργεί αρνητικά και στην πολιτική διαπαιδαγώγηση των νέων, μιας και τους εθίζει στον εκβιασμό και την ομηρία του συνόλου για την διεκδίκηση αιτημάτων. Και εδώ οι δάσκαλοι, η διοίκηση αλλά και τα πολιτικά κόμματα θα πρέπει να συνεισφέρουν το μερίδιό τους. Με πειθώ.

Αντιστάσεις στην εφαρμογή του προγράμματος θα υπάρξουν. Και απεργίες, καταλήψεις, διαδηλώσεις, όλα. 

Αντιστάσεις στην εφαρμογή του προγράμματος θα υπάρξουν. Και απεργίες, καταλήψεις, διαδηλώσεις, όλα. Εδώ απαιτείται υπουργός της Παιδείας με υψηλή πολιτική τεχνική και γερό στομάχι για να διαχειριστεί τις αντιδράσεις. Αλλά και κόμμα και πρωθυπουργός που να πιστεύουν στις αλλαγές και να τις υποστηρίξουν μέχρι το τέλος. Να το πάρει ο Μητσοτάκης πάνω του το θέμα της εκπαίδευσης να βγει σε όλα τα κανάλια να εξηγήσει στους πολίτες την έκταση της ζημιάς και τις αλλαγές που απαιτούνται.

Το μυστικό κρύβεται στη δυνατότητα άμεσης υλοποίησης και στην ακαριαία σχεδόν εφαρμογή. Αν οι επιλογές είναι πράγματι εύστοχες και αποδώσουν άμεσα καρπούς, θα τύχουν και της ευρείας αποδοχής των πολιτών και η αλλαγή θα προχωρήσει. Αρκεί να μην αρχίσουν τα νερώματα και οι οπισθοχωρήσεις. Δεν ξέρω αν θα τα καταφέρουμε, αλλά αξίζει να προσπαθήσουμε.