Οι λύκοι των Τσερόκι

Πριν λίγες μέρες συγκεντρώθηκαν στο Παρίσι οι ηγέτες της Γης (άντρες κυρίως, αλλά και γυναίκες ντυμένες με αντρικό στυλ –σε αντίθεση με τις πρώτες κυρίες οι οποίες έπρεπε να δείχνουν την θηλυκότητά τους) για να γιορτάσουν μαζί την επέτειο της λήξης του «Μεγάλου Πολέμου». Οι εικόνες ήταν εντυπωσιακές και σημειολογικά ενδιαφέρουσες. Είδαμε, για παράδειγμα, πολλές σημαίες, πολλά αγήματα και τον μικρόσωμο Γάλλο πρόεδρο περιστοιχισμένο από γιγαντόσωμους ένστολους, να βγάζει λόγο έχοντας για φόντο την Αψίδα του Θριάμβου. Ένα μνημείο, δηλαδή, κάποιου ακόμα παλιότερου πολέμου.

Η ταξινόμηση των καλεσμένων για τις αναμνηστικές φωτογραφίες έγινε με γνώμονα τη δύναμη της κάθε χώρας και τις γεωπολιτικές ισορροπίες, ενώ οι πραγματικά ισχυροί όπως ο Τραμπ και ο Πούτιν έγραψαν στα παλιά τους τα παπούτσια το πρωτόκολλο και άργησαν να εμφανιστούν, απλά επειδή μπορούσαν. Την ίδια ώρα, η  γερμανική ακροδεξιά μάλωνε την Μέρκελ για το γεγονός ότι παραβρισκόταν εκεί παρότι η χώρα της είχε χάσει τον συγκεκριμένο πόλεμο και γενικά τίποτε δεν έδειχνε πως ο εορτασμός αυτός ήταν και μια υπόσχεση για ένα μέλλον απαλλαγμένο από τη λογική που οδηγεί σε αιματοχυσίες.

Ο πόλεμος, άλλωστε, αποτελεί αχώριστο σύντροφο της ανθρωπότητας εδώ και χιλιάδες χρόνια. Σύμφωνα με έναν υπολογισμό, τα τελευταία 5600 χρόνια, έλαβαν χώρα περισσότεροι από 14000 αξιοσημείωτοι πόλεμοι, ενώ οι περίοδοι της ειρήνης ήταν αθροιστικά μόλις 292 χρόνια. Αυτή η αδιάκοπη προσφυγή στην ένοπλη οργανωμένη βία, ώθησε πολλούς φιλοσόφους και επιστήμονες να συμπεράνουν πως ο πόλεμος δεν είναι μονάχα ένα μέσο στο οποίο καταφεύγουν εδώ και μερικές χιλιετίες οι οργανωμένες κοινωνίες, αλλά μία γενετική προδιάθεση που εξελίχθηκε μέσα σε εκατομμύρια χρόνια. Άλλωστε, ακόμα και στις κοινωνίες των ξαδέρφων μας των χιμπατζήδων εμφανίζεται κατά καιρούς ένα είδος πολέμου –το οποίο βέβαια ωχριά μπροστά στις δικές μας ένοπλες συρράξεις. Η συνήθεια αυτή δεν εντοπίζεται σε κανένα άλλο θηλαστικό. Μόνο στα μυρμήγκια μπορούμε να βρούμε κάτι αντίστοιχο στο ζωικό βασίλειο. 

Υπάρχει όμως και η αντίθετη άποψη, την οποία έρχεται να ενισχύσει μια σχετικά πρόσφατη έρευνα. Σύμφωνα με την τελευταία, πριν από το 10000 π. Χ. και την εμφάνιση της γεωργίας οι πόλεμοι ήταν εξαιρετικά σπάνιοι. Οι ανθρωπολόγοι που μελέτησαν τα ευρήματα εκατοντάδων προϊστορικών βίαιων θανάτων κατέληξαν στο συμπέρασμα πως στην συντριπτική τους πλειοψηφία ήταν μεμονωμένοι φόνοι ή «νόμιμες» εκτελέσεις στους κόλπους κάποιας κοινωνίας (αυτά τα ένστικτα τα είχαμε σίγουρα από τότε). Αντίθετα, όσο πλησιάζουμε προς την εποχή μας οι βίαιοι θάνατοι που έχουν ως αιτία τον πόλεμο ολοένα και πληθαίνουν μέχρι που γίνονται η πλειοψηφία.

Την θεωρία της γενετικής μας προδιάθεσης προς τον πόλεμο, αμφισβήτησαν κατά καιρούς και άλλοι. Οι μαρξιστές, για παράδειγμα, χρεώνουν το φαινόμενο στα υπόλοιπα οικονομικά συστήματα  –ξεχνώντας βέβαια ότι και οι κομμουνισμός μια χαρά πολέμους έκανε. Ο δε φεμινισμός το εντάσσει στα αμέτρητα δεινά που επέφερε η πατριαρχία. Και η αλήθεια είναι πως τα gender χαρακτηριστικά του είναι ορατά δια γυμνού οφθαλμού.

Είμαστε λοιπόν προγραμματισμένοι να πολεμάμε ή όχι; Μια απάντηση ίσως δίνει η παρακάτω προφορική ιστορία των Τσερόκι. Κάποτε, λέει, ένα κορίτσι είδε στο όνειρό του δυο λύκους να παλεύουν λυσσασμένα. Τo όνειρο την επισκέφτηκε ξανά τις επόμενες νύχτες και έτσι το κορίτσι αποφάσισε να πάει στον παππού του, ο οποίος είχε τη φήμη σοφού ανθρώπου και να του ζητήσει μια ερμηνεία. Εκείνος αφού σκέφτηκε λίγο –τι σοφός θα ήταν αν δεν το έκανε;- της εξήγησε ότι οι λύκοι συμβόλιζαν τις δύο αντίπαλες δυνάμεις που υπάρχουν μέσα στους ανθρώπους και μάχονται για να κυριαρχήσουν. Ο πρώτος αντιπροσωπεύει την ειρήνη και ο δεύτερος τον πόλεμο. «Και ποιος από τους δύο νικά;» ρώτησε το κορίτσι. «Εκείνος που εμείς επιλέγουμε να ταΐζουμε», απάντησε ο παππούς.