Ιταλία: Διαμάχη χωρίς νικητές

Η διαμάχη που έχει ξεσπάσει μεταξύ Ρώμης και Βρυξελλών για την οικονομική πολιτική που ακολουθεί η κυβέρνηση συνασπισμού του Κινήματος των Πέντε Αστέρων και της Λέγκας, θυμίζει το Brexit. 

Η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε. είναι κατά την έκφραση του επικεφαλής διαπραγματευτή της Ε.Ε. κ. Μπαρνιέ, μια κατάσταση lose-lose, δηλαδή βγαίνουν όλοι χαμένοι και απλά προσπαθούν να διαχειριστούν και να ελαχιστοποιήσουν το κόστος.

Το ίδιο συμβαίνει με την αναμέτρηση Ρώμης - Βρυξελλών, εφόσον έχει σημαντικές συνέπειες για την ιταλική οικονομία αλλά μπορεί να αποσταθεροποιήσει και την Ευρωζώνη. Άλλωστε το Brexit έχει δημιουργήσει ένα επικίνδυνο προηγούμενο με την έννοια ότι όποια χώρα αισθάνεται ότι πλήττονται τα εθνικά της συμφέροντα μπορεί να διεκδικήσει την έξοδό της από την Ευρωζώνη ή και από την Ε.Ε.

Πρόβλημα με την ανάπτυξη

Το βασικό πρόβλημα της ιταλικής οικονομίας είναι η αναιμική της ανάπτυξη. Τα τελευταία χρόνια κυμαίνεται μεταξύ 1% έως 1,5% τον χρόνο με αποτέλεσμα η Ιταλία να είναι η δεύτερη οικονομία της Ευρωζώνης, μετά την ελληνική, η οποία δεν έχει καλύψει πλήρως τη χαμένη απόσταση από την πτώση του ΑΕΠ λόγω της κρίσης του 2008 και του τρόπου αντιμετώπισής της.

Το ελληνικό ΑΕΠ είναι σήμερα γύρω στο 23% χαμηλότερο απ’ ότι το 2008 και το ιταλικό ΑΕΠ γύρω στο 5% χαμηλότερο.

Οι προηγούμενες κυβερνήσεις της Κεντροδεξιάς και της Κεντροαριστεράς δεν μπόρεσαν να βγάλουν την ιταλική οικονομία από το αναπτυξιακό αδιέξοδο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Eurogroup έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η αύξηση των δημοσίων δαπανών και η μείωση της φορολογίας από τον κυβερνητικό συνασπισμό θα αυξήσει το δημοσιονομικό έλλειμμα στο 2,4 % του ΑΕΠ ή και παραπάνω, θα επαναφέρει το δημόσιο χρέος σε πορεία αύξησης ενώ πρέπει να μειωθεί γιατί είναι το δεύτερο μεγαλύτερο στην Ευρωζώνη και αναλογεί σε 132% του ΑΕΠ ενώ δεν θα επηρεάσει θετικά την αναπτυξιακή δυναμική.

Η κυβέρνηση της Ιταλίας εκτιμά ότι με τη νέα πολιτική θα επιτύχει ανάπτυξη της τάξης του 1,5%, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Eurogroup υπολογίζουν ότι δεν θα ξεπεράσει το 1% το 2019 με αποτέλεσμα το δημοσιονομικό έλλειμμα να είναι υψηλότερο και να πλησιάσει το όριο του 3% του ΑΕΠ.

Χάνουν την ουσία

Και οι δύο πλευρές χάνουν την ουσία. Η ιταλική οικονομία και το πολιτικό σύστημα δεν είναι βιώσιμα στη βάση της οικονομικής ανάπτυξης με ετήσιο ρυθμό 1% ως 1,5%.

Η συνέχιση της αναιμικής ανάπτυξης θα δημιουργήσει ανυπέρβλητα κοινωνικά προβλήματα όπως είναι η διατήρηση της ανεργίας των νέων σε απαγορευτικά υψηλά επίπεδα και η μεγάλη φτώχεια στον ιταλικό Νότο.

Αντί να αντιληφθούν οι πολιτικές δυνάμεις της Ιταλίας και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί ότι πρέπει να βγάλουν την ιταλική οικονομία από την οικονομική στασιμότητα διασταυρώνουν τα ξίφη τους για το ποσοστό αύξησης του ΑΕΠ, το οποίο είναι ούτως ή άλλως ανεπαρκές και την ενδεχόμενη νέα αύξηση του χρέους ύστερα από μια περίοδο σταθεροποίησής του μέσω σημαντικών πρωτογενών δημοσιονομικών πλεονασμάτων.

Οι αγορές παρακολουθούν το ιταλικό αδιέξοδο. Επενδυτές και κερδοσκόποι ζητούν ολοένα υψηλότερα επιτόκια για να πάρουν μέρος στη χρηματοδότηση του ιταλικού χρέους. Οι νέες περιπέτειες της ιταλικής οικονομίας μοιάζουν με αυτοεκπληρούμενη προφητεία εφόσον η Ρώμη και οι Βρυξέλλες συγκρούονται εκτός θέματος, κανείς τους δεν ξέρει πώς ακριβώς θα αντιμετωπιστούν τα διαρθρωτικά προβλήματα που οδηγούν στην αναιμική ανάπτυξη και όλοι μαζί παίζουν το παιχνίδι των αγορών και των δυνάμεων που επενδύουν, για τους δικούς τους λόγους, σε μια ασθενέστερη Ιταλία, σε μια ασθενέστερη Ε.Ε.

Η κατάσταση που περιγράφω προβλέπεται να διαρκέσει τουλάχιστον μέχρι τις ευρωεκλογές εφόσον και οι δύο πλευρές επενδύουν στην εξασθένηση του αντιπάλου ενόψει της κρίσιμης αναμέτρησης. Έχει σοβαρές συνέπειες για την ελληνική οικονομία η οποία παρά την επίσημη έξοδο από το πρόγραμμα-μνημόνιο εμφανίζεται εξαιρετικά ευάλωτη με το ελληνικό Δημόσιο να παραμένει ουσιαστικά εκτός αγορών.