Κάθε φορά που γίνεται συζήτηση για το μάθημα των θρησκευτικών, το μυαλό μου πηγαίνει στη δασκάλα μου της τετάρτης δημοτικού. Το όνομά της δεν το θυμάμαι, μάλλον το έχω απωθήσει. Θυμάμαι όμως πολύ καλά την όψη της. Πράο ύφος, κόκκινα μάγουλα, στριφτή κοτσίδα, μακριά φούστα, ανατομικό μποτίνι… Δεν ήταν ιδιαίτερα αυστηρή. Ούτε και απαιτητική σε ό,τι αφορούσε τα περισσότερα μαθήματα. Στα θρησκευτικά όμως, η αλήθεια να λέγεται, μας είχε κάνει ξεφτέρια. Τους βίους των αγίων τους παίζαμε στα δάχτυλα, ξέραμε απ’ έξω κι ανακατωτά ύμνους και προσευχές και, όταν ακουγόταν η καμπάνα της παρακείμενης εκκλησίας, αφήναμε κάτω τα μολύβια και σταυροκοπιόμασταν με μανία.
Επίσης, βαδίζαμε κοιτώντας πάντα στο έδαφος, αφού υπήρχε ο κίνδυνος να έχουν πέσει δύο ξυλαράκια σταυρωτά κάτω. Αν τα πατούσαμε θα δείχναμε ασέβεια στο σύμβολο του σταυρού και θα πέφταμε σε μεγάλη αμαρτία! Έτσι μας είχε πει η δασκάλα μας. Πιστεύω –ή καλύτερα θέλω να πιστεύω- ότι τέτοια μπουμπούκια δεν υπάρχουν σήμερα. Αν όμως υπάρχουν, ο σχεδιασμός του συγκεκριμένου μαθήματος τους δίνει ακόμα την δυνατότητα να ανθίσουν. Καταρχάς τα θρησκευτικά διδάσκονται για εννιά ολόκληρα χρόνια (από την γ’ δημοτικού μέχρι την γ’ λυκείου) τη στιγμή που το μάθημα της φιλοσοφίας διδάσκεται για τέσσερα, εκείνο της χημείας για πέντε κτλ. Επιπλέον, όποιος κάνει τον κόπο να μελετήσει τα εννιά βιβλία, θα διαπιστώσει ότι ακόμα και τα πιο καλογραμμένα και μοντέρνα από αυτά κινούνται στη λογική της κατήχησης.
Από την τρίτη μέχρι την έκτη δημοτικού, τα παιδιά μαθαίνουν ξανά και ξανά για τα μυστήρια, για τη ζωή του Ιησού και των αγίων, για τους προφήτες, για τα εκκλησιαστικά σκεύη, για τα άμφια και τα καλυμμαύκια, για τους μάρτυρες και τον τρόπο με τον οποίο μαρτύρησε ο καθένας, για τον ρόλο της εκκλησίας που είναι ισοδύναμος με εκείνον της οικογένειας κτλ.
Η πρώτη αναφορά σε ετερόδοξους και αλλόδοξους ανθρώπους γίνεται στο έκτο κεφάλαιο του βιβλίου της έκτης τάξης. Υπάρχουν εκεί τρεις σελίδες αφιερωμένες στους καθολικούς και άλλες τόσες στους προτεστάντες, στους Εβραίους και στους μουσουλμάνους. Πρέπει εδώ να πούμε ότι η ετερόδοξη και η αλλόδοξη πίστη αντιμετωπίζεται βιαστικά αλλά με σεβασμό. Στο επόμενο κεφάλαιο πάντως τα έχουμε ξεπεράσει αυτά και μελετάμε σε βάθος τον Γρηγόριο τον Θεολόγο (3 σελίδες), τον Κοσμά τον Αιτωλό (3 σελίδες), τον Ακάθιστο Ύμνο (3 σελίδες) και το Άγιο Όρος (άλλες 3 σελίδες).
Περνάμε στο γυμνάσιο. Στην α’ τάξη, τα παιδιά ξεσκονίζουν την Παλαιά Διαθήκη και μαθαίνουν χρήσιμα πράγματα, όπως για παράδειγμα τα ονόματα των βασιλέων του Ισραήλ (Ιεροβοάμ ο Α’, Ναδάβ, Βασά, Ηλ, Τιβνί, Ιεροβοάμ ο Β’, Σαλούμ, Πεκαχίας…), μα και εκείνων του βασιλείου του Ιούδα (Ροβοάμ, Αβιά, Ασά, Ιωσαφάτ, Ιωάς, Ιωαχίμ, Εζεκίας…). Η β’ γυμνασίου είναι αφιερωμένη στην Καινή Διαθήκη, την οποία την κάνουμε φύλλο και φτερό, ενώ στην γ’ γυμνασίου πιάνουμε από την αρχή την ιστορία της εκκλησίας. Ο Παύλος και τα ταξίδια του, οι οικουμενικές σύνοδοι και οι αποφάσεις τους, οι μάρτυρες και τα μαρτύριά τους… Το έκτο κεφάλαιο του βιβλίου μιλάει για τον ρωμαιοκαθολικισμό (4 σελίδες) και τον προτεσταντισμό (4 σελίδες), αλλά και για την ορθοδοξία σε άλλες χώρες (5 σελίδες).
Το λύκειο ξεκινά με τη μελέτη των βασικών πτυχών της ορθόδοξης πίστης και λατρείας. Ξανά μανά μυστήρια, ακολουθίες, ύμνοι, ευχές… Στο πέμπτο κεφάλαιο του βιβλίου, οι μαθητές πληροφορούνται περιληπτικά για τις αιρέσεις του 20ου αιώνα, οι οποίες χαρακτηρίζονται «απειλή» και «πρόκληση». Ειδικό κομμάτι (4 σελίδες) είναι αφιερωμένο στους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Το ύφος του κεφαλαίου αυτού είναι διακριτικά επικριτικό.
Το βιβλίο της β’ λυκείου χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο ονομάζεται «Χριστιανισμός: Ουσία-Προσφορά-Αμφισβήτηση» και ξεκινά με το «Πιστεύω εις ένα Θεόν» και το δεύτερο καλύπτει αρκετά αναλυτικά τα κυριότερα άλλα θρησκεύματα. Η αρχαία ελληνική θρησκεία πιάνει οκτώ σελίδες, ο Ιουδαϊσμός εφτά, το Ισλάμ δεκατρείς κοκ.
Και κάπως έτσι φτάνουμε στην γ’ λυκείου, όπου οι μαθητές και οι μαθήτριες ανάμεσα στο άγχος για τις εξετάσεις και τις ορμονικές φουσκοθαλασσιές τους, καλούνται «να κατανοήσουν την ορθόδοξη χριστιανική ηθική ως απαύγασμα της εν Χριστώ λυτρωτικής εμπειρίας της Εκκλησίας».
Σε όλα αυτά πρέπει να προσθέσουμε τον εναρκτήριο αγιασμό, την καθημερινή προσευχή και τον υποχρεωτικό ακόμα και σήμερα ομαδικό εκκλησιασμό, ο οποίος συνοδεύεται από την Θεία Κοινωνία. Η τελευταία τελείται ακόμα και σε περιόδους επιδημίας. Το 2009, για παράδειγμα με την επιδημία της γρίπης των χοίρων, στα σχολεία είχαν επιβληθεί πολύ αυστηροί κανόνες υγιεινής. Τα παιδιά δεν έπρεπε να δανειστούν ούτε τη γόμα του άλλου για να μην κολλήσουν. Στον εκκλησιασμό όμως, η μετάληψη γινόταν κανονικά, με το ίδιο κουταλάκι, αφού «η Θεία Κοινωνία σκοτώνει όλα τα μικρόβια».
Αλλά κι αν δεν τα σκοτώνει, δεν πειράζει. Η δασκάλα μου της δ’ δημοτικού μας είχε πει το μυστικό. Αρκεί να πούμε «Βοήθειά μας!» και όλο και κάποιος άγιος θα μας ακούσει και θα σπεύσει να μας σώσει.
11°
