Ο Βαρθολομαίος πήρε το... όπλο του

Το Φανάρι από το βράδυ της Πέμπτης έχει βρεθεί, μετά από πολύ καιρό, στο επίκεντρο της εκκλησιαστικής διπλωματίας, δίνοντας μαθήματα αποτελεσματικών κινήσεων ακόμη και στην πολιτική σκακιέρα.

Έχοντας υπερκεράσει εσωτερικούς κραδασμούς και κυρίως κάνοντας μετά από καιρό ένα αποφασιστικό βήμα, ο οικουμενικός πατριάρχης Βαρθολομαίος έδειξε ποιος έχει το «πρώτο και τελευταίο λόγο» στα ζητήματα που αφορούν την Ορθόδοξη Εκκλησία.

Στο παρασκήνιο και στο προσκήνιο ο κ. Βαρθολομαίος δέχτηκε πολλές πιέσεις για να μην προχωρήσει στις επίμαχες εισηγήσεις προς την Ιερά Σύνοδο της περασμένης Πέμπτης, οι οποίες τελικά μπορεί να οδηγήσουν στο «αυτοκέφαλο» του Πατριαρχείου της Ουκρανίας που εδώ και δεκαετίες παραμένει «τριχοτομημένο».

Με τα μέχρι τώρα δεδομένα, στη συνεδρίαση της Πέμπτης στο Φανάρι ορίστηκε ο οδικός χάρτης για την ανεξαρτησία της Εκκλησίας του Κιέβου από το Πατριαρχείο της Μόσχας, καθώς και ο αυτόνομος ρόλος της εντός των ορθοδόξων εκκλησιών. Αυτό που αποφασίστηκε, με απλά λόγια, ήταν η άρση της ισχύος ενός «Συνοδικού Γράμματος» που εκδόθηκε το 1686 και προέβλεπε ότι ο Πατριάρχης Μόσχας είχε «κατ᾿ οἰκονομίαν» το δικαίωμα να χειροτονεί τον εκάστοτε Μητροπολίτη Κιέβου (ο οποίος εκλέγεται από την κληρικολαϊκή συνέλευση) και ο οποίος όφειλε να μνημονεύει «εν πρώτοις» (ως ηγέτη) τον Οικουμενικό Πατριάρχη σε ένδειξη πρωτοκαθεδρίας του Οικουμενικού Πατριάρχη.

Σύμφωνα με το Φανάρι, τα τελευταία 332 χρόνια δεν τηρήθηκαν όσα προέβλεπε το Συνοδικό Γράμμα για τη μνημόνευση του Οικουμενικού Πατριάρχη ως Πρώτου. Βέβαια τα γεγονότα που μεσολάβησαν με τη δημιουργία της Σοβιετικής Ένωσης έως τη διάλυσή της και μέχρι σήμερα έκαναν πολύ δύσκολη την επαναξιολόγηση του εκκλησιαστικού καθεστώτος στην περιοχή της Ουκρανίας.

Οι έντονες παρεμβάσεις, ωστόσο, των τελευταίων ετών της Ρωσίας στην ανατολική Ουκρανία και οι κάκιστες σχέσεις του Πατριαρχείου της Ρωσίας με το Φανάρι, με τη συνεχή αμφισβήτηση των «πρωτείων» του κ. Βαρθολομαίου, οδήγησαν το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην απόφαση να αξιολογήσει τα νέα δεδομένα που θα επέφεραν την επανένωση της Ουκρανικής Εκκλησίας σε ένα αυτοκέφαλο Πατριαρχείο. Επιπλέον, οι προσφυγές κληρικών που πύκνωναν τον τελευταίο καιρό και είχαν ζητήσει από το Φανάρι την παρέμβασή του για να δικαιωθούν, έδωσαν και το πρόσχημα της τελικής απόφασης.

Οι επιπτώσεις αυτής της σημαντικής κίνησης της Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου στις ισορροπίες μεταξύ των ορθόδοξων εκκλησιών είναι σημαντικές και αναμένεται να αλλάξουν τους συσχετισμούς.

Η κίνηση πυγμής του Οικ. Πατριαρχείου θέτει σε μεγάλη αμφισβήτηση τις σχέσεις του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν με τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο, καθώς οι πληροφορίες φέρουν τον ρώσο πρόεδρο προβληματισμένο με τον τρόπο που «πολιτεύεται» ο κος Κύριλλος, ενώ παράλληλα φαίνεται να δείχνει όλο και μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον επίσκοπο Τύχωνος Σεβκούνωβ. Πρόκειται για ένα πρόσωπο που έχει ισχυρό ρόλο εντός του Πατριαρχείου Μόσχας.

Γι’ αυτό τον λόγο ο τρόπος αντίδρασης της Μόσχας, υπό την ηγεσία του Ρώσου Πατριάρχη Κύριλλου, δεν ανησυχεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Στο Φανάρι –όπως λέγεται– γνωρίζουν από πρώτο χέρι ότι η πολιτική ηγεσία της Ρωσίας δεν είναι ικανοποιημένη από τη διοικούσα Εκκλησία της χώρας.

Γι’ αυτό και οι εξελίξεις μπορεί να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό το μέλλον του Πατριαρχείου Μόσχας και της σημερινής του ηγεσίας.

Από την άλλη, η απόφαση του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου να κάνει τώρα χρήση του δικαιώματος που απορρέει από τους ισχύοντες εκκλησιαστικούς Κανόνες είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα αναβαπτίσει τον ηγετικό ρόλο του Πατριαρχείου.

Όσο και να φαντάζει περίεργο, η απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Πέμπτης φαίνεται να επηρεάζει και τις σχέσεις του Φαναρίου με την Ελλαδική Εκκλησία.

Οι σχέσεις του κ. Βαρθολομαίου με τον κ. Ιερώνυμο βρίσκονται στο ναδίρ, κάτι που έδειξε και η τελευταία επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχη στην Αθήνα με την ακύρωση της συνάντησής τους, γεγονός πρωτοφανές.

Στην Αγίας Φιλοθέης παρακολουθούν το θέμα με ξεχωριστό ενδιαφέρον, όχι τόσο για τις εξελίξεις σχετικά με το Ουκρανικό ζήτημα, αλλά και για το εάν θα υπάρξουν από το Φανάρι πρωτοβουλίες που αφορούν την εφαρμογή της Συνοδικής Πράξης του 1928 που προβλέπει το καθεστώς των Νέων Χωρών (τους νομούς της Βόρειας Ελλάδος), οι οποίες ως γνωστών ανήκουν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο αλλά παραχωρήθηκαν προσωρινά στη διοίκηση της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Το τελευταίο διάστημα υπήρξαν σχετικές αψιμαχίες σε χαμηλούς τόνους. Ωστόσο ο προβληματισμός υπάρχει. Αν το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποφάσισε να αρθεί η ισχύς μιας επιστολής του 1686 σχετικά με τον τρόπο διοίκησης της Εκκλησίας του Κιέβου, γιατί να μη συμβεί το ίδιο και με την Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη του 1928;

Επί Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου, όταν είχε ανακινηθεί το θέμα των Νέων Χωρών, ο σημερινός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών είχε εκφραστεί ξεκάθαρα υπέρ των θέσεων του Φαναρίου. Είχε πει χαρακτηριστικά τότε (ως μητροπολίτης Θηβών στις 3 Οκτωβρίου 2003): «Οι Σεβασμιότατοι Μητροπολίτες, που διαποιμαίνουν επαρχίες της Βορείου Ελλάδος, από τη στιγμή που εξελέγησαν, γνώριζαν και γνωρίζουν ότι θα διακονήσουν Μητροπόλεις του Πατριαρχείου», και προσέθετε ότι οι ίδιοι μητροπολίτες «οφείλουν ή να είναι συνεπείς σ’ αυτό, που ολοπρόθυμα δέχθηκαν να υπηρετούν, ή σε αντίθετη περίπτωση να παραιτηθούν»!

Τώρα, όπως όλα δείχνουν, το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποφάσισε να άρει τις όποιες αμφισβητήσεις στην Πρωτοκαθεδρία του και οι κινήσεις των τελευταίων μηνών δείχνουν ότι ο κ. Βαρθολομαίος είναι αποφασισμένος να ταρακουνήσει τα μέχρι χθες ήρεμα νερά στον χώρο της Ορθόδοξης εκκλησίας.