Για ένα ελεύθερο πανεπιστήμιο της αγοράς

Το μοναδικό στον κόσμο ελληνικό πανεπιστήμιο είναι το τελευταίο απάγκιο του καθ’ ημάς νόθου προοδευτισμού. Θα πέσει τελευταίο. Το εμβληματικό ιστορικό κτίριο του Πολυτεχνείου είναι το τελευταίο οχυρό του «σοσιαλισμού με τα λεφτά των άλλων». Με τα απλωμένα σώβρακα των ενοίκων του και τον τύπο που κάθεται μέσα από την πόρτα της Στουρνάρα, προστατευόμενος από το άσυλο, αφήνοντας απ' έξω την προς πώληση πραμάτεια του, τα λαθραία τσιγάρα. Στον ίδιο χώρο λειτουργεί η Αρχιτεκτονική Σχολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Αυτό το underground σκηνικό συμβολίζει όσο τίποτ’ άλλο την ελληνική αντίσταση στον εκσυγχρονισμό, τον κοσμοπολιτισμό και την ανάπτυξη. Οι Έλληνες «προοδευτικοί» θα προτάξουν τα στήθη και τις γραφίδες τους στην οποιαδήποτε απόπειρα αλλαγής. Ο φιλελευθερισμός δεν μας ταιριάζει και φυσικά δεν θα περάσει. Τουλάχιστον στην εκπαίδευση. Το ΤΕΙ των Σερρών στέλνει έναν περήφανο χαιρετισμό.

Θυμάμαι τις μέρες του 2010, τότε που η υπουργός Άννα Διαμαντοπούλου μαζί με τον αείμνηστο καθηγητή Βασίλη Παπάζογλου έφτιαξαν το νόμο 4009/2011 για τα ΑΕΙ. Νόμος καινοφανής για τα εκπαιδευτικά μας πράγματα. Γιατί προσπαθούσε να φέρει τον σύγχρονο παγκόσμιο πολιτισμό στο ελληνικό πανεπιστήμιο.

Συμβούλια Διοίκησης (ΣΔ) που εκλέγονται μόνο από τους διδάσκοντες με ταξινομική ψήφο και μετά εκλέγουν τον πρόεδρο και τα εξωτερικά μέλη που είναι έξι στα δεκαπέντε. Αυτό έφερε στο συμβούλιο του ΕΚΠΑ τον διάσημο καθηγητή του MIT κ. Δημήτρη Μπερτσιμά. Αν είναι δυνατόν, έφυγε διωκόμενος. Πρύτανης της ημεδαπής ή της αλλοδαπής που εκλέγεται μόνο από τους καθηγητές ύστερα από πρόσκληση διεθνούς ενδιαφέροντος. Αρχικά διορίζονταν απευθείας από το ΣΔ. Τα ύστερα του κόσμου μας. Αυτοδιοίκητη λειτουργία μέσω εσωτερικού κανονισμού και μονάδες διασφάλισης της ποιότητας στην οργάνωση και τη λειτουργία του ιδρύματος. Δηλαδή, η επάρατη νόσος της αξιολόγησης. Τρία από τα επτά μέλη των επιτροπών επιλογής και εξέλιξης των καθηγητών να είναι εξωτερικά. Δεν υπάρχουν αυτά.

Ψηφοφορίες εκλογής οργάνων που μπορούν να γίνονται και ηλεκτρονικά, ο επονομαζόμενος από την αριστερά και ως τεχνοφασισμός. Η συμμετοχή των φοιτητών στα όργανα διοίκησης μέσα από εκλογές με ενιαίο και όχι παραταξιακό ψηφοδέλτιο. What is this? Αξιοποίηση της περιουσίας των ΑΕΙ και αναζήτηση πόρων ώστε να ενισχυθεί το σύστημα υποτροφιών. Να σου και ο νεοφιλελευθερισμός. Εφαρμογή της κοινής νομοθεσίας για αξιόποινες πράξεις που τελούνται εντός των χώρων των ΑΕΙ. Δηλαδή ο πρύτανης καλεί την αστυνομία όταν το κρίνει απαραίτητο. Και το άσυλο των παιδιών που θέλουν να δείρουν τους καθηγητές τους; Και φυσικά τέλος στους αιώνιους φοιτητές, διαγραφή μετά από v+2 χρόνια σπουδών. Καλό είναι να μη γίνονται τέτοια πράγματα. 

Ο νόμος 4009/2011 πέρασε από τη Βουλή με την πλειοψηφία των κοινοβουλευτικών ομάδων του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ. Ζήτημα είναι αν εκείνη την εποχή βρέθηκαν 10 πανεπιστημιακοί να τον υποστηρίξουν δημόσια. Φυσικά στις πρώτες εκλογές των Συμβουλίων η συμμετοχή ήταν μαζική. Κάποιοι το θεωρούν ως ένδειξη αποδοχής του νόμου, άλλοι ως κίνηση άλωσης εκ των έσω, από τους εχθρούς τους. Βαθύ πανεπιστήμιο και αριστερά in action. Μετά ήρθε η τρικομματική να κλαδέψει «κάποιες ακρότητες», για να 'ρθει ο Μπαλτάς και να τον τραβήξει από τη ρίζα. Αυτή είναι η σύντομη ιστορία της ματαιωμένης απόπειρας μεταρρύθμισης και αναγέννησης της ανώτατης εκπαίδευσης. Μια αστάθεια του σοσιαλιστικού συστήματος, μια ρωγμή που βρήκε η άξια Άννα, 10-15 άνθρωποι που δούλεψαν σκληρά πάνω σε διεθνή δεδομένα. Μια αναμενόμενη ήττα. Αν ήταν να πέσει το οχυρό έτσι εύκολα, η Ελλάδα δεν θα ήταν η τελευταία σοσιαλιστική χώρα της Ευρώπης. Με τα λεφτά των άλλων, βεβαίως.

Στις οθόνες των τελευταίων κουρασμένων ψευτοκομμουνιστικών μυαλών προβάλλει ακόμα ένα καθημαγμένο, βρώμικο και σαρακοφαγωμένο πανεπιστήμιο ως ένα φτηνό ομοίωμα του Στάλινγκραντ που αντιστέκεται, όχι στις ναζιστικές ορδές, αλλά στον εκσυγχρονισμό και την πρόοδο που σήμερα το απειλεί. Και αναζητεί τη λύτρωση σε μερικές εκατοντάδες συνήθως καλοθρεμμένων παιδιών που παίζουν ακόμα την «επανάσταση» εν μέσω παντός είδους πάγκων εμπορίου. Και τους ζητούν δειλά να συνετιστούν και να μη δέρνουν τους καθηγητές τους μιας και αυτοί δεν είναι εκπρόσωποι της αστικής τάξης (αν ήταν να τους έδερναν;) αλλά απλοί εργαζόμενοι και δεν είναι πρέπον. Ποια έκπτωση, ποια κατάρρευση, ποιο τέλος;

Και όμως δεν είναι όλο το ελληνικό πανεπιστήμιο έτσι. Υπάρχουν νησίδες αριστείας, υπάρχουν χιλιάδες νέοι και νέες που σπουδάζουν ή προσπαθούν να σπουδάσουν πραγματικά και χιλιάδες άξιοι δάσκαλοι που τιμούν τον όρκο τους και με το παραπάνω. Υπάρχουν σοβαρά ερευνητικά προγράμματα και διεθνείς συνεργασίες. Αλλά γιατί το καλύτερο ελληνικό πανεπιστήμιο βρίσκεται στις θέσεις από 351-400 στη διεθνή κατάταξη; Γιατί 37.000 παιδιά έφυγαν το 2017 για να σπουδάσουν στα ξένα; Μήπως γιατί έχουμε το μεγαλύτερο ποσοστό φοιτητών σε σχέση με τον πληθυσμό (6,5%); Μήπως γιατί το 42% των φοιτητών μας δεν ολοκληρώνει τις σπουδές του στην ώρα του; Μήπως γιατί η αναλογία καθηγητών / φοιτητών είναι (1/44), η 2η χειρότερη στην Ευρώπη, μήπως γιατί είμαστε στον ευρωπαϊκό πάτο της αντιστοίχισης των δεξιοτήτων των πτυχιούχων με την αγορά εργασίας; Μήπως γιατί δεν θέλουμε να συνδέσουμε την ανώτατη εκπαίδευση με την αγορά; Μήπως γιατί ο σοσιαλισμός διαφεντεύει ακόμα τα εκπαιδευτικά μας πράγματα;

Αλλά αυτοί που πασχίζουν να κάνουν το σωστό, όπως η καθηγήτρια του ΑΠΘ Νιόβη Παυλίδου, καταγγέλλουν σωρεία φωτογραφικών διατάξεων που βολεύουν ημέτερους, χρηματοδοτική ασφυξία χωρίς δυνατότητα άντλησης πόρων από την αγορά, κακό λογιστικό σύστημα διαχείρισης των ερευνητικών κονδυλίων, δαιμονοποίηση των διδάκτρων των μεταπτυχιακών και φυσικά πλήρη αδυναμία προσέλκυσης ξένων φοιτητών. Αξιόλογοι δάσκαλοι και ερευνητές αλλά και φοιτητές εγκαταλείπουν τη χώρα. Όπως λέει και ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης στην πρόσφατη συνέντευξή του στο ΑΠΕ, ακόμα και η εγχώρια start-up σκηνή φυλλορροεί μιας και η επιμήκυνση της κρίσης οδηγεί αναπόφευκτα τους νέους στο εξωτερικό.

Η έλλειψη σοβαρής και συνεχούς αξιολόγησης όλων των δομών της ελληνικής εκπαίδευσης θα είναι πάντοτε η αχίλλειος πτέρνα της. Αξιολόγηση με άμεσες επιπτώσεις. Αυτή η έλλειψη βοηθά να επιβιώνουν και συχνά να κυριαρχούν οι κακοί και οι μέτριοι, ακόμα και ο τύπος του ΤΕΙ Σερρών τα έργα και οι ημέρες του οποίου είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας. Το ελληνικό πανεπιστήμιο δουλεύει ακόμα στη λογική της απόκτησης πτυχίου ως διαβατήριο για ένα προστατευόμενο επάγγελμα ή κάποιο δημόσιο φορέα. Μόνο που η κρίση έχει αποκλείσει πια ακόμα και αυτές τις διεξόδους, αλλά δεν το 'χουμε πάρει χαμπάρι. Η πολυπόθητη ανάπτυξη απαιτεί δημιουργικούς επαγγελματίες με γνώσεις και δεξιότητες ικανούς να ανταγωνιστούν όχι την εγχώρια αλλά τη διεθνή αγορά, που τρέχει με την ταχύτητα του φωτός. Ανθρώπους που είναι σε θέση να κάνουν κάτι εξειδικευμένο. Δεν είναι τυχαίο ότι στην Ελλάδα δεν έρχονται ξένοι από τη Δύση, ούτε καν πια από τις τέως ευρωπαϊκές σοσιαλιστικές χώρες. Αντιθέτως πηγαίνουμε εμείς για σπουδές ή εργασία. Διότι αυτές έπαθαν αλλά έμαθαν.

Η βία, η καταστροφολαγνεία, η μαζική αντιγραφή, το παραεμπόριο, ακόμα και η αγορά των ναρκωτικών που ενδημούν ανενόχλητα στο ελληνικό πανεπιστήμιο είναι πληγές μοναδικές στον κόσμό όλο. Σηματοδοτούν την αδιαφορία όχι μόνο των ταγών ή της κυβέρνησης αλλά και μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινωνίας που αδυνατεί να καταλάβει το ρόλο και την αξία της εκπαίδευσης αλλά και να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της. Η «δημόσια δωρεάν παιδεία» δεν είναι καθόλου δωρεάν, χρηματοδοτείται από το αίμα και τον ιδρώτα του έλληνα εργαζόμενου πολίτη. Οι νησίδες ανομίας κρύβονται πίσω από ολοκληρωτικές ιδεοληψίες για να λειτουργούν ως προστάτες της αβελτηρίας, της μετριοκρατίας, της προσοδοθηρίας και εν τέλει του κακού που λατρεύει η δήθεν προοδευτική νομενκλατούρα. Άσυλο παρανομίας και όχι ιδεών.

Η δαιμονοποίηση της αριστείας, η εισαγωγή με βαθμό κάτω της βάσης του 10, η ανοικτή διάρκεια φοίτησης καταστρέφει χιλιάδες νέες και νέους που λιμνάζουν στα ΑΕΙ, ενώ θα μπορούσαν να αποκτήσουν πρακτικές γνώσεις και επαγγελματικά δικαιώματα μετά από μονοετή ή διετή προγράμματα σπουδών, όπως σε όλον τον κόσμο. Να βγουν στην αγορά εργασίας, να στηρίξουν την αναμενόμενη ζήτηση, να «φτιάξουν ανάπτυξη». Αυτά βέβαια απαιτούν κυβερνώντες με φιλελεύθερη αντίληψη για την κοινωνία και την αγορά και όχι σοσιαλιστικά απολιθώματα του 19ου αιώνα.

Ας ελπίσουμε, πάντα συγκρατημένα, ότι μια επόμενη κεντροδεξιά κυβέρνηση θα απαρνηθεί την εγγενή σοσιαλμανία της και θα απελευθερώσει το πανεπιστήμιο ώστε να καταστεί παραγωγός πνευματικού και υλικού πλούτου. Θα κλείσει ή θα συγχωνεύσει πολλές δεκάδες τμήματα ώστε τα όσα μείνουν να έχουν και τους πόρους και το έμψυχο δυναμικό για να δουλέψουν σωστά. Θα θεσμοθετήσει άμεσα τη λειτουργία δημόσιων ξενόγλωσσων τμημάτων διεθνούς ζήτησης με δίδακτρα ώστε να προσελκύσει ξένους καθηγητές και φοιτητές. Θα επιτρέψει άμεσα την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων που θα βοηθήσουν και το δημόσιο να αναπνεύσει και να τα ανταγωνιστεί. Θα οργανώσει ορθολογικά, διάφανα και απλά τη μη πανεπιστημιακή μεταλυκειακή εκπαίδευση (επίπεδο 5) που έχει μεγάλη ζήτηση στην Ευρώπη. Και φυσικά θα βάλει ένα τέλος στη βία και την καταστροφή.

Όσο αναζητάμε με ατέρμονες συζητήσεις και ημιτελείς προσπάθειες τα αίτια των αδυναμιών και τις λύσεις των διαχρονικών προβλημάτων θα βρίσκουμε πάντοτε μπροστά μας την ελευθερία. Την ανάγκη δημιουργίας ανοικτών δομών, μακριά από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό του κάθε κράτους που θα επιτρέψουν στον έλληνα και την ελληνίδα να ξεδιπλώσει τα ταλέντα του και την πατρίδα να ενταχτεί στο σύγχρονο κόσμο με αξιώσεις. Ανάπτυξη σημαίνει ελευθερία.