Oι νεκροί είναι άνθρωποι, τους λένε Ζακ κι όχι «πρεζόνι»

Καμιά φορά οι «εγκληματίες» έχουν όνομα, παιδικό χαμόγελο και θλιμμένη ζωή. Και καμιά φορά αυτοί που δολοφονούν δεν είναι «εγκληματίες», είναι οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας. Η ζωή είναι γεμάτη από τραγικά περιστατικά, φρικτές ιστορίες, πόνο και απώλεια.

Κάθε τραγωδία είναι μοναδική, είναι ξεχωριστό γεγονός. Δεν ξέρεις τι έγινε, τι ακριβώς συνέβη, ποιες είναι οι αιτίες. Δεν ξέρεις, πριν μάθεις. Κάθε άνθρωπος μπροστά στη βία ενός διαλυμένου σώματος που το κλωτσάνε και το πατάνε κάτω, νιώθει μόνο φρίκη. Δεν γίνεται να μην πονέσεις, δεν γίνεται να μην παγώσεις μπροστά στη σκηνή ενός λιντσαρίσματος με θεατές.

Δεν είσαι όμως υποχρεωμένος να πάρεις θέση, πριν μάθεις. Δεν είμαστε σε κάποιο πόλεμο, δεν οφείλουμε να διαλέξουμε στρατόπεδο. Αν φοβάσαι για την τύχη της γιαγιάς σου που «σιδέρωσαν» για ένα 50ρικο, δικαιολογείς τη βία. Αν νιώθεις τον πόνο των δυστυχισμένων outsiders της ζωής, δικαιολογείς τη ληστεία. Όχι. Δεν χρειάζεται να κάνεις τίποτα από τα δύο. Μπορείς να είσαι ευαίσθητος, συμπονετικός, φοβισμένος, ανασφαλής, μαζί. Έτσι είμαστε όλοι. Οι άλλοι, οι «επαγγελματίες ευαίσθητοι», οι επαγγελματίες συνήγοροι της βίας, άλλοτε γιατί είναι η «δικαιολογημένη οργή της κοινωνίας» και άλλοτε γιατί είναι ο «δικαιολογημένος φόβος του νοικοκύρη», είναι στρατός, δεν είμαστε εμείς. Εμείς δεν είμαστε είτε νοικοκυραίοι, είτε ευαίσθητοι. Μπορούμε να είμαστε πολλά πράγματα.

Στη σημερινή εποχή της γρήγορης μετάδοσης και των social media, η υπερπληροφόρηση δεν οδηγεί σε περισσότερη γνώση όπως θα περίμενες. Μια είδηση που μεταδίδεται αστραπιαία, μια εικόνα, ένα βίντεο, δεν είναι η ιστορία. Είναι τμήμα της ιστορίας. Μια άλλη μαρτυρία μπορεί να ανατρέψει την πρώτη είδηση. Ένα άλλο βίντεο μπορεί να φωτίσει αλλιώς τα γεγονότα. Σκέψου ότι έχουν περάσει 5 μέρες κι ακόμα για το τραγικό περιστατικό της Ομόνοιας δεν ξέρουμε ούτε καν αν ήταν ληστεία, αν κρατούσε μαχαίρι το θύμα, ποιες ήταν οι αιτίες θανάτου. Κι όμως, στην αρένα των social media, όχι 5 μέρες αλλά 5 λεπτά μετά, είχε στηθεί ο γνωστός διαδικτυακός πόλεμος. Αδιάφοροι για τα πραγματικά δεδομένα άνθρωποι έπαιρναν τους γνωστούς ήδη προκαθορισμένους ρόλους, έτοιμοι να αντιμετωπίσουν το απέναντι στράτευμα με τους επίσης γνωστούς προκαθορισμένους ρόλους.

Η σύγχρονη πραγματικότητα έχει γίνει πολύ σύνθετη. Ο κόσμος έχει εγκαταλείψει την ιδέα να βρίσκει την αλήθεια μέσα από εμπειρικά δεδομένα. Να διαμορφώνει γνώμη μαθαίνοντας. Να αλλάζει γνώμη. Τώρα αγνοούμε όλα τα δεδομένα που δεν ταιριάζουν στις προκαταλήψεις μας και κρατάμε απλώς μόνο ό,τι ταιριάζει.

Όλο και περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούν να κατανοήσουν τον κόσμο. Μπροστά στο κενό, διαλέγουν ένα στέρεο στρατόπεδο, γεμάτο πίστη χωρίς γνώση, αλλά μακριά από την επώδυνη αμφιβολία. Παράλληλες πραγματικότητες δημιουργούνται, κόσμοι χωριστοί, γεμάτοι ολοκληρωτική βεβαιότητα και φανατισμό. Δεν συναντιούνται αλλά μάχονται αέναα σαν ένα παγκόσμιο βιντεοπαιχνίδι ρόλων που παίζεται συνεχώς στις οθόνες των social media. Η αλήθεια και το ψέμα έγιναν παρωχημένες ιδέες. Στη μεταμοντέρνα ψηφιακή πραγματικότητα, η φιλελεύθερη ανεκτικότητα και η συνωμοσιολογία του σκοταδισμού, αντί να συγκρούονται, ενώνονται και γεννάνε στρατούς και στρατόπεδα.

Η ταχύτητα του ψηφιακού κόσμου οδηγεί και τα παραδοσιακά μέσα να μεταδίδουν συνεχώς, σχεδόν σε πραγματικό χρόνο, θραύσματα πληροφοριών, χωρίς εξακρίβωση, χωρίς αξιολόγηση, χωρίς συμπέρασμα. Μέσα σε δευτερόλεπτα το δάχτυλο πρέπει να κάνει like ή «έλεος», φατσούλα που κλαίει. Πρέπει πρώτος να εκφράσεις γνώμη, να πάρεις θέση, να συνταχθείς με την ομάδα σου για να πολεμήσεις την αντίπαλη ομάδα. Η πραγματικότητα του σύγχρονου λαϊκισμού. Αντί για σκέψη, μίσος και εχθροπάθεια. Αντί για λύσεις στα προβλήματα, εχθροί για να μισήσουμε. Η ιστορία της ζωής μας τα τελευταία χρόνια.

Σε κάθε τραγικό περιστατικό ξεδιπλώνεται πάντα το ίδιο μοτίβο, μιας κοινωνίας ανεύθυνης που δεν ξέρει να αντιδρά, δεν μπορεί να επιμερίσει τις ευθύνες. Στους δράστες, τους θεατές, την πολιτεία, το ΕΚΑΒ, τις αστυνομικές δυνάμεις. Όλα λάθος. Σπασμωδικά, αντιεπαγγελματικά, ερασιτεχνικά, έξαλλα, υστερικά, εκρηκτικά, σαν ταινία του Οικονομίδη. Και γι’ αυτό, αντί να βγάζει συμπεράσματα, βρίσκει εχθρούς.

Η ζωή μας δεν είναι βιντεοπαιχνίδι ρόλων. Δεν είμαστε στρατοί, δεν οφείλουμε να «πάρουμε το μέρος» πριν μάθουμε τι συμβαίνει. Οφείλουμε μόνο να είμαστε άνθρωποι. Να μας απωθεί η βία. Να ξέρουμε ότι οι νεκροί είναι άνθρωποι, τους λένε Ζακ κι όχι «πρεζόνι». Τελεία. Δεν είμαστε επαγγελματίες της σύγκρουσης, δεν είμαστε επαγγελματίες της βίας και της ασφάλειας του σιδηρολοστού, δεν είμαστε επαγγελματίες της αλληλεγγύης που εξαργυρώνεται με ευρωπαϊκά προγράμματα. Δεν είμαστε users, δεν είμαστε followers, δεν είμαστε friends.

Δεν είμαστε εμείς οι δικαστές. Και δεν πρέπει να επιτρέπουμε σε κανέναν να εργαλειοποιεί τη φρίκη ή τον φόβο μας για τα δικά του εξουσιαστικά παιχνίδια.

Είμαστε πολίτες. Μπορούμε να καταλάβουμε και τον φόβο και την ανασφάλεια και την ευαισθησία και την αλληλεγγύη. Δεν είμαστε αναγκασμένοι να αφήσουμε κανέναν να στήσει τα στρατόπεδα που τον βολεύουν με μάχιμο υλικό τους εαυτούς μας. Μας παγώνει η βία γιατί ξέρουμε ότι είναι πάντα φασιστική. Χρειαζόμαστε ευαισθησία, λογική, ψυχραιμία, χρόνο. Είμαστε γεμάτοι αμφιβολίες και αβεβαιότητες γιατί έτσι είναι οι άνθρωποι. Μόνο αυτά ξέρουμε.