H Ερώτηση της Εβδομάδας από την A.V. και την Prorata: Καστελόριζο ή Ιθάκη;

Η επικαιρότητα τρέχει. Ακούτε για αυτήν. Τώρα έχετε τη δυνατότητα να μιλήσετε για αυτήν. Κάθε εβδομάδα και για ένα διαφορετικό θέμα. Η Prorata θέτει κάθε Παρασκευή μία και μόνο ερώτηση για ένα θέμα επικαιρότητας στους εγγεγραμμένους στη λίστα ηλεκτρονικών διευθύνσεών της και παρουσιάζει κάθε Δευτέρα τις απαντήσεις τους στην Athens Voice. Αν επιθυμείτε και εσείς να εγγραφείτε στη λίστα της Prorata, πατήστε εδώ.

Καστελόριζο ή Ιθάκη;

Δέχτηκαν ελάχιστους τουρίστες το φετινό καλοκαίρι, αλλά είναι στο στόμα όλων μας. Το Καστελόριζο και η Ιθάκη. Τα σκηνικά δύο πολιτικών πράξεων που δείχνουν να στιγματίζουν τις πολιτικές επιλογές μας. Τα σκηνικά που επέλεξαν ο Γιώργος Παπανδρέου το 2010 και ο Αλέξης Τσίπρας το 2018 προκειμένου να αξιοποιήσουν τον συμβολισμό των δύο νησιών στο πολιτικό τους μήνυμα. Η χρήση τοποσήμων στην πολιτική επικοινωνία είναι μία από τις κλασικές τεχνικές συναισθηματικής υπερφόρτωσης του ακροατηρίου με προεκτάσεις του χώρου που με αυτόματο τρόπο –σύμφωνα τουλάχιστον με την επικρατούσα θεώρηση– γίνονται ιδιότητες των πομπών των μηνυμάτων. Η απώτατη άκρη της Ελλάδας που επιμένει και τελικά επιβιώνει ήταν η στόχευση του μηνύματος του Γιώργου Παπανδρέου το 2010. Το ομηρικό ταυτόσημο της δίκαιης ανακούφισης που ακολουθεί το τέλος μιας δυσκολίας ήταν η στόχευση του μηνύματος του Αλέξη Τσίπρα του 2018. Πέτυχαν άραγε την αντιστοίχιση; Πρόσθεσε κάτι ο τόπος στο περιεχόμενο του μηνύματος και στον πομπό του; Ή μήπως ήταν τελικά το μήνυμα και ο πομπός που στιγμάτισαν τους τόπους, προσθέτοντας στις ιδιότητες των δύο νησιών και μία ακόμα, σχετιζόμενη αυτήν τη φορά με το περιεχόμενο του ενός ή του άλλου πολιτικού διαγγέλματος; Είναι τελικά το Καστελόριζο συνώνυμο της αρχής των δεινών ή μιας γενναίας απόφασης; Είναι η Ιθάκη ένα συνώνυμο της ανταμοιβής για μια προσπάθειας ή της επιβεβαίωσης μιας πλάνης;

Η Prorata επιχείρησε να δώσει ενδείξεις για τις παραπάνω ερωτήσεις ζητώντας από τους εγγεγραμμένους στις λίστες των online ερευνών της να δηλώσουν την πιθανότητα να πραγματοποιήσουν ένα ολιγοήμερο ταξίδι στο Καστελόριζο και στην Ιθάκη μόνοι τους ή μαζί τον Γιώργο Παπανδρέου και τον Αλέξη Τσίπρα. Στην πρώτη ομάδα ερωτηθέντων, τέθηκε το ερώτημα της πιθανότητας ταξιδιού στους δύο προορισμούς χωρίς αναφορά στα δύο πρόσωπα προκειμένου να καταγραφεί η καθαρή προτίμηση για τους δύο τόπους. Το 37% των ερωτηθέντων δήλωσε ως αρκετά ή πολύ πιθανό να ταξίδευε στο Καστελόριζο και το 43% αυτών δήλωσε ως αρκετά ή πολύ πιθανό να ταξίδευε στην Ιθάκη, με τις γυναίκες και τους άνω των 55 ετών να είναι εκείνοι που δήλωσαν σε υψηλότερα ποσοστά ως σημαντική την πιθανότητα του ταξιδιού και στα δύο νησιά. Τα ευρήματα αυτά δε θα προσέφεραν στην ουσία κάποιο συμπέρασμα για τη χρήση των τόπων στην πολιτική επικοινωνία, αν δεν εντοπιζόταν στην έρευνα μια σημαντική διαφορά στην πιθανότητα ταξιδιού συναρτήσει της τοποθέτησης των ερωτηθέντων στον άξονα «αριστερά-δεξιά»: η πιθανότητα υλοποίησης του ταξιδιού στο Καστελόριζο είναι υψηλότερη μεταξύ των κεντρώων ψηφοφόρων, ενώ η πιθανότητα υλοποίησης του ταξιδιού στην Ιθάκη είναι υψηλότερη μεταξύ των αριστερών ψηφοφόρων. Δεδομένης της απουσίας σύνδεσης των δύο νησιών με συμβάντα από το μακρινό ιστορικό παρελθόν, συνάγεται ότι οι δύο τόποι έχουν ήδη εμποτιστεί από το περιεχόμενο ή τον πομπό των δύο διαγγελμάτων.

Στη δεύτερη ομάδα ερωτηθέντων, η ερώτηση που τέθηκε αφορούσε την πιθανότητα να υλοποιηθεί από τον ερωτηθέντα το ταξίδι στο καθένα νησί, αν στην παρέα του βρισκόταν ο Γιώργος Παπανδρέου (για την περίπτωση του Καστελόριζου) και ο Αλέξης Τσίπρας (για την περίπτωση της Ιθάκης). Και στις δύο ερωτήσεις σημειώθηκε πτώση του ποσοστού εκείνων που δήλωναν αρκετά ή πολύ πιθανή την υλοποίηση του ταξιδιού κατά 50%, όταν ως στοιχείο προστέθηκε ότι στην παρέα του ερωτώμενου θα υπήρχε ο πομπός του μηνύματος που σχετίζεται με το κάθε νησί. Μόνο του 19% θα ταξίδευε στο Καστελόριζο μαζί με τον Γιώργο Παπανδρέου και μόνο το 22% θα ταξίδευε στην Ιθάκη μαζί με τον Αλέξη Τσίπρα. Σημειώνεται πάντως ότι η μείωση της πιθανότητας που καταγράφηκε στις απαντήσεις για την περίπτωση του Καστελόριζου, αν στην παρέα υπήρχε ο Γιώργος Παπανδρέου, ήταν σημαντική μικρότερη μεταξύ των ψηφοφόρων κάτω των 34 ετών και των αποφοίτων ΑΕΙ και ΤΕΙ. Δεν παρατηρήθηκαν διαφοροποιήσεις μεταξύ των δημογραφικών κατηγοριών στην περίπτωση της Ιθάκης, αν στην παρέα υπήρχε ο Αλέξης Τσίπρας.

Στην τρίτη ομάδα ερωτηθέντων, η ερώτηση που τέθηκε αφορούσε την πιθανότητα να υλοποιηθεί από τον ερωτηθέντα το ταξίδι στο καθένα νησί, αν στην παρέα του βρισκόταν ο πολιτικός αρχηγός που στην πραγματικότητα δε σχετίζεται με το νησί και το μήνυμα που στάλθηκε από εκεί, δηλαδή ο Αλέξης Τσίπρας για την περίπτωση του Καστελόριζου και ο Γιώργος Παπανδρέου για την περίπτωση της Ιθάκης. Αν κάποιος τόπος συγκέντρωνε πιο υψηλά ποσοστά προτιμήσεων στην ερώτηση για το ίδιο πολιτικό πρόσωπο από όσο ένας άλλος τόπος, τότε θα αποτυπωνόταν κάποια ένδειξη επίδρασης της σημασίας του τόπου. Κάτι τέτοιο δεν καταγράφηκε, καθώς το ταξίδι στο Καστελόριζο με τον Αλέξη Τσίπρα θα επέλεγε μόνο το 21% των ερωτηθέντων (έναντι 22% που θα επέλεγε το ταξίδι στην Ιθάκη μαζί του), ενώ το ταξίδι στην Ιθάκη με τον Γιώργο Παπανδρέου θα επέλεγε το 19% των ερωτηθέντων (έναντι 21% που θα επέλεγε το ταξίδι στο Καστελόριζο μαζί του). Αξίζει να σημειωθεί και εδώ ότι τον Γιώργο Παπανδρέου στην Ιθάκη θα ακολουθούσαν πιο εύκολα όσοι τοποθετούνται στο αριστερό άκρο του άξονα, ενώ τον Αλέξη Τσίπρα στο Καστελόριζο θα ακολουθούσαν πιο εύκολα όσοι τοποθετούνται στο κέντρο άξονα «αριστερά-δεξιά». Σε αυτή τη μικρή διαφοροποίηση εντοπίζει κανείς ψήγματα ενός χρονικά νέου συμβολισμού  που έχουν δημιουργήσει, τουλάχιστον σε ένα μέρος του ακροατηρίου, τα διαγγέλματα στα δύο νησιά.

Ο πομπός μοιάζει λοιπόν να στιγματίζει τον τόπο. Είναι βέβαια αλήθεια ότι σε επόμενο χρόνο, πιο καθαρά στην περίπτωση του Καστελόριζου και πιο αβέβαια λόγω της χρονικής εγγύτητας στην περίπτωση της Ιθάκης, ο τόπος δημιουργεί σε ένα τμήμα του κοινού μια μνήμη που τους κάνει να αντιμετωπίζουν θετικότερα ακόμα και το μήνυμα ενός πολιτικού αντιπάλου τους. Παραφράζοντας τον γνωστό καβαφικό στίχο για την Ιθάκη, τελικά σημασία για τον ταξιδιώτη δεν έχει ο προορισμός, αλλά ο συνεπιβάτης. Και για τον ψηφοφόρο δεν έχει το σκηνικό, αλλά το περιεχόμενο του μηνύματος.