Την εποχή που δούλευα στην Καθημερινή, το βράδυ κατά τις οκτώ, όταν τελείωνε η σύσκεψη με τους αρχισυντάκτες, έβγαινα για μία ολιγόλεπτη βόλτα στην πλατεία της Ομόνοιας. Τα γραφεία της Καθημερινής ήταν τότε στην οδό Σωκράτους και πολύ συχνά, στη γωνία Σωκράτους και Πειραιώς, έβλεπα έναν παπατζή, μαζί με τους τρεις αβανταδόρους του, τα λαμόγια όπως τους αποκαλούν στη γλώσσα των παπατζήδων.
Στεκόμουν λοιπόν και χάζευα με ενδιαφέρον τα τεκταινόμενα. Στην αρχή ο παπατζής ανησύχησε, σύντομα όμως συνήθισε την παρουσία μου καθώς κατάλαβε πως δεν είχε να φοβηθεί τίποτε από εμένα, ότι απλά ήμουν ένας ιδιόρρυθμος περίεργος. Σταδιακά μάλιστα αρχίσαμε να χαιρετιόμαστε και να ανταλλάσσουμε σύντομες κουβέντες, όταν λασκάριζε η δουλειά του. Μου είπε ότι τον λένε Σταμάτη, ότι είχε γυναίκα και τρία παιδιά και ότι κύριο επάγγελμά του ήταν το παπατζηλίκι. Μου σύστησε μάλιστα και τα τρία λαμόγια του, καθώς και έναν τέταρτο συνεργάτη, που, για κάθε ενδεχόμενο, κράταγε τσίλιες στην αρχή της Πειραιώς, επί της πλατείας της Ομόνοιας.
Είδα λοιπόν πολλά σε αυτή τη στάση της καθημερινής βόλτας μου. Ο παπατζής καθόταν σε ένα μικρό ξύλινο σκαμνάκι και είχε μπροστά του ένα μεγάλο χαρτοκιβώτιο, πάνω στο οποίο ήταν τρία βρόμικα και τσαλακωμένα τραπουλόχαρτα. Γύρω του, οι τρεις αβανταδόροι. Μιλούσαν και αστειεύονταν ήρεμα και καλά. Και ξαφνικά όλα άλλαζαν. Τα λαμόγια πέταγαν με έξαψη και φωνάζοντας τσαλακωμένα χαρτονομίσματα πάνω στο χαρτόκουτο. Ο παπατζής έριχνε τα τρία χαρτιά. Εδώ παπάς εκεί παπάς πού είναι ο παπάς, φώναζε. Οι αβανταδόροι κατά κανόνα κέρδιζαν και ο παπατζής καταριόταν την τύχη του. Σε μερικές περιπτώσεις έχαναν, καθώς υποδείκνυαν σε λάθος θέση τον παπά, ενώ ο παπατζής φανερά είχε αφήσει να φανεί ποιο από τα τρία φύλλα ήταν.
Και τότε τσίμπαγε το θύμα. Περαστικός από το σημείο, στεκόταν και παρακολουθούσε με προσοχή τα διαδραματιζόμενα. Παιδιά, βάλτε να κερδίσουμε, σήμερα κάνουμε την τύχη μας, φώναζαν τα λαμόγια. Φιλύποπτο, διστακτικό αλλά και με έκδηλο πια ενδιαφέρον παρακολουθούσε το θύμα. Και κάποια στιγμή οι αντιστάσεις του υποχωρούσαν μπροστά στην προοπτική του εύκολου κέρδους. Να βάλω και εγώ; ρώταγε. Βάλε, ρε, του απαντούσαν τα λαμόγια, δεν βλέπεις ότι ο άνθρωπος μοιράζει λεφτά;
Το θύμα ξεκίναγε στην αρχή με μικροποσά. Και πάντα έβρισκε τον παπά και κέρδιζε στα μικροποσά. Βάλε, ρε, πιο πολλά να του τα πάρουμε χοντρά, φώναζαν εν χορώ τα λαμόγια. Και κατά κανόνα το θύμα έβαζε πιο πολλά. Στα πιο πολλά έχανε την πρώτη φορά, έχανε και τη δεύτερη, έχανε και την τρίτη, βάζοντας ακόμη περισσότερα για να ρεφάρει. Και τότε, εφ' όσον το συνολικό κέρδος ήταν επαρκές, τα λαμόγια ξαφνικά φώναζαν «αστυνομία, διαλυθείτε» και σε κλάσματα του δευτερολέπτου ο παπατζής άρπαζε το σκαμνάκι που καθόταν και το χαρτόκουτο που έριχνε τον παπά και όλοι μαζί σε δευτερόλεπτα εξαφανίζονταν τρέχοντας σαν δρομείς σε κατοστάρι. Και στήλη άλατος έμενε το αφελές θύμα, προσπαθώντας να συνειδητοποιήσει τι ακριβώς του είχε συμβεί και πώς είχε χάσει τα λεφτά του.
Σε ένα διάλειμμα της εργασίας του ρώτησα τον παπατζή τον Σταμάτη γιατί και πώς ο ίδιος και τα λαμόγια του αδιαφορούν για εκατοντάδες ανθρώπων που περνούν γύρω τους και γιατί και πώς κινητοποιούνται αμέσως ειδικά για κάποιους άλλους. Α, μου απάντησε. Αυτή είναι όλη η τέχνη του παπατζή. Να καταλαβαίνει από μακριά ποιος μπορεί να είναι ο υποψήφιος πελάτης του. Έχει ο πελάτης αυτός κάποια χαρακτηριστικά, που άμα κόβει το μάτι σου τα αναγνωρίζεις. Δεν μου είπε τα μυστικά του επαγγέλματος και έτσι δεν ξέρω ποια είναι αυτά τα χαρακτηριστικά. Μπορώ να βεβαιώσω όμως ότι αυτός ήξερε.
Πού τα θυμήθηκα όλα αυτά; Τα θυμήθηκα ακούγοντας και βλέποντας το εμπόριο ελπίδας αυτών των ημερών. Βγαίνουμε από τον διεθνή έλεγχο και την επιτήρηση. Ήλθε η λύτρωση και η αφετηρία μιας νέας εποχής. Επιστρέφουμε στην κανονικότητα. Θα ορίζουμε μόνοι εμείς το μέλλον και τις τύχες μας, χωρίς εξωτερικούς καταναγκασμούς, εκβιασμούς και άλλες θυσίες του λαού μας. Αφήνουμε πίσω τη λιτότητα και την ύφεση. Αρχίζει μια νέα εποχή για μια πατρίδα ισότητας, δημοκρατίας και κοινωνικής δικαιοσύνης. Και πολλά άλλα παρόμοια ών ουκ έστι αριθμός.
Και πότε λέγονται όλα αυτά τα ασύστολα ψεύδη; Όταν η Ελλάδα θα βρίσκεται υπό στενό διεθνή οικονομικό έλεγχο έως το 2060. Όταν σε λίγες ημέρες, στις 10 Σεπτεμβρίου, έρχονται πάλι στην Αθήνα οι εκπρόσωποι των δανειστών για νέους ελέγχους. Όταν είναι υποθηκευμένο το σύνολο της κρατικής περιουσίας. Όταν έχει συμφωνηθεί η επίτευξη υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων, με τη λήψη νέων εξουθενωτικών μέτρων για συνταξιούχους και φορολογούμενους. Όταν έχουν κλείσει εκατοντάδες χιλιάδες μικρών, μεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων. Όταν εκατοντάδες χιλιάδες πρώην εργαζόμενοι βρίσκονται στην ανεργία, χωρίς δίκτυ κοινωνικής προστασίας και άλλες εκατοντάδες χιλιάδες νέοι έχουν εκπατρισθεί για να μπορέσουν να επιβιώσουν. Όταν έχουν μειωθεί δραματικά τα εισοδήματα των Ελλήνων και έχει απομειωθεί κατά το ήμισυ η αξία της ακίνητης περιουσίας τους. Όταν έχει αποσαθρωθεί αυτό που άλλοτε ήταν οι μεσαίες τάξεις αυτής της χώρας, πληρώνοντας αυτές το μέγιστο τίμημα της κρίσης. Όταν έχει σωρευθεί ένα τεράστιο δημόσιο χρέος, που είναι λογικά αδύνατον μακροπρόθεσμα να εξυπηρετηθεί. Όταν εφ' εξής και υπό τις παρούσες συνθήκες θα δανειζόμαστε από τις αγορές με 4,5%, ενώ οι «τοκογλύφοι» Ευρωπαίοι μας δάνειζαν με 1,5%, στα χρόνια των μνημονίων.
Σε έναν πληθυσμό, λοιπόν, που έχει ζήσει τις δραματικές αυτές ανατροπές, πρωτοφανείς για ευρωπαϊκή χώρα όχι σε καιρό πολέμου αλλά σε μακρά περίοδο ειρήνης, δίνονται για μία ακόμη φορά ψεύτικες υποσχέσεις και απραγματοποίητες ελπίδες. Όπως τότε που θα εξαφανίζονταν τα μνημόνια με έναν νόμο και ένα άρθρο και οι αγορές θα χόρευαν πεντοζάλη, παρακαλώντας μας να δανειστούμε. Απελπισμένοι άνθρωποι πίστεψαν αυτό το χυδαίο εμπόριο ελπίδας το 2015. Αλλά έκτοτε μεσολάβησαν πολλά, οι μάσκες έπεσαν και πλέον όλοι γνωριζόμαστε καλά.
Έτσι δύσκολα πια θα βρεθούν αφελείς πελάτες για τον κάθε παπατζή, που πουλάει ελπίδα εύκολου κέρδους. Δύσκολα οι αβανταδόροι του θα μπορούν να οδηγήσουν περαστικούς στο χαρτόκουτο με τα σημαδεμένα τρία φύλλα. Διότι βλάκες μόνο δεν έχουν ακόμη καταλάβει, μετά τα όσα έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια, ότι κανείς δεν βγαίνει κερδισμένος από το παπατζηλίκι, εκτός από τους ίδιους τους παπατζήδες.
11°
