Ενα διαθεματικό μάθημα που θα αξιοποιεί στοιχεία από την Ιστορία, τη Γεωγραφία και τις Φυσικές Επιστήμες. Ή ένα μάθημα που θα βασίζεται στo STEM (Science, Technology, Engineering and Mathematics). Ή ένα εκπαιδευτικό δίκτυο που θαενώνει όλα τα σχολεία του κόσμου (όπως έκανε η Ιαπωνία). Ή ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι όπως προτείνει η Διεθνής Στρατηγική για τον Μετριασμό του Κινδύνου του ΟΗΕ (UN/ISDR). Ή πολλά τέτοια ηλεκτρονικά παιχνίδια. Ή, ή, ή...
Ιδέες βρίσκει εύκολα κανείς. Τις περισσότερες από αυτές που παραθέτω τις αντλώ από την καταγραφή που έκαναν δύο φοιτητές μου στις διπλωματικές εργασίες τους. Και η αλήθεια είναι ότι τις είχα ξεχάσει τις εργασίες αυτές. Το 2009 εκπονήθηκαν και οι δύο, με τίτλο «Καταγραφή και Αξιολόγηση διεθνών εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τις Φυσικές Καταστροφές» η μία και «Η διδασκαλία του φαινομένου του σεισμού στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση με τη χρήση νέων τεχνολογιών» η άλλη*. Η Θάλεια αναζήτησε προγράμματα από τη διεθνή βιβλιογραφία, τα αξιολόγησε και πρότεινε τα καλύτερα για την Ελλάδα. Ο Γουλιέλμος κατασκεύασε πλήρες εκπαιδευτικό διαδραστικό υλικό για την Ε’ και Στ’ Δημοτικού για την αντιμετώπιση σεισμικών γεγονότων. Και φαντάζομαι πόσες άλλες τέτοιες διπλωματικές εργασίες υπάρχουν στα ελληνικά πανεπιστήμια.
Διαβάζω από την εισαγωγή της Θάλειας: «“Weij-ji”. Η λέξη κίνδυνος στην κινεζική γλώσσα είναι “weij-ji” και συντίθεται από τις έννοιες πιθανότητα/ρίσκο και κίνδυνος, για να δηλώσει ότι την αβεβαιη σορροπία ανάμεσα στο κέρδος και την απώλεια» αναφέρει ο Κιθ Σμιθ καθηγητής του Πανεπιστημίου Στίρλινγκ της Σκωτίας. Kαι παρακάτω «Η έκταση των συνεπειών που θα προκαλέσει μία φυσική καταστροφή είναι αντιστρόφως ανάλογη με το επίπεδο συνειδητοποίησης του πληθυσμού». Τι σημαίνει αυτό όμως;
Ο κίνδυνος αποτελεί ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής. Σύμφωνα με έκθεση των Ηνωμένων Εθνών, ο αριθμός των φυσικών καταστροφών έχει τριπλασιαστεί τις τελευταίες τρεις δεκαετίες τόσο σε συχνότητα όσο και σε ένταση. Παράλληλα, οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές έχουν αυξηθεί. Παραμένει γεγονός ότι για τα περισσότερα φυσικά φαινόμενα που προκαλούν καταστροφές είναι αδύνατον να αποτραπεί η εκδήλωσή τους. Είναι εξίσου αλήθεια όμως ότι οι συνέπειες από τις καταστροφές μπορούν να γίνουν λιγότερο καταστροφικές. Πώς; Με την απαραίτητη απόκτηση γνώσης και την καλλιέργεια δεξιοτήτων ετοιμότητας.
Τα αποτελέσματα διεθνών ερευνών που εξετάζουν τον ρόλο και την αποτελεσματικότητα των σχολικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε θέματα που σχετίζονται με την πρόληψη και ετοιμότητα έναντι των φυσικών καταστροφών είναι πολύ ενθαρρυντικά. Αποδεικνύεται ότι τα παιδιά που είχαν συμμετάσχει σε σχετικά προγράμματα είχαν ρεαλιστικότερες αντιλήψεις σχετικά με την επικινδυνότητα της περιοχής και παράλληλα γνώριζαν τις πιθανότητες τραυματισμού τους λόγω της εκδήλωσης φυσικού φαινομένου μεγάλης έντασης. Ακόμη, οι έρευνες λένε ότι τα παιδιά αυτά μπορούν να διαδραματίσουν έναν σημαντικό ρόλο στη διάσωση ανθρώπινων ζωών και την προστασία των μελών της κοινότητας όταν προκύψει ανάγκη.
Στο σχολείο, όμως, τα φυσικά φαινόμενα διδάσκονται στο πλαίσιο των Φυσικών Επιστημών μόνο από τη γεωλογική σκοπιά τους. Αλλά σκοπός της εκπαίδευσης είναι να διαμορφώσει ή και να αλλάξει την άποψη των παιδιών για τις φυσικές καταστροφές και τη συμπεριφορά τους απέναντι σε αυτές.
Ο Ντένις Μιλέτι, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μπόλντερ του Κολοράντο, προτείνει ποιες προδιαγραφές πρέπει να καλύπτει η σχετική εκπαίδευση: Να είναι συνεχής στο χρόνο και όχι αποσπασματική, να περιλαμβάνει χρήση Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών, να έχει αναπτυχθεί κατάλληλο και σύγχρονο εκπαιδευτικό υλικό, να συμμετέχουν εκπρόσωποι αρμόδιων φορέων, να περιγράφονται τα προβλήματα και να προτείνονται λύσεις, να αναλύονται οι πιθανές απώλειες (π.χ. σε ανθρώπινες ζωές), να λαμβάνονται υπόψη τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, ειδικές ανάγκες και οι αλλοδαποί.
Συμπληρώνει η Θάλεια: «Απαιτείται επίσης συμβατότητα των προγραμμάτων με τα πολιτισμικά πρότυπα, τις τοπικές ιδιαιτερότητες και κυρίως με τις αρχές της διδακτικής». Θα προχωρούσα τη σκέψη της, προτείνοντας (όπως πάντα) εφαρμογή των γνώσεων και των δεξιοτήτων με παραδείγματα και βιωματικές ασκήσεις έτσι ώστε οι μαθητές να σκεφτούν πέρα από τα όρια των γνωστικών αντικειμένων και να εφαρμόσουν τις γνώσεις δημιουργικά σε νέες καταστάσεις.
Και για να επανέλθω στο αρχικό ερώτημα. Τι σημαίνει και πώς αποκτάται αυτό το «επίπεδο συνειδητοποίησης του πληθυσμού»; Μα με τη σωστή και άρτια εκπαίδευση των μαθητών. Με ένα μάθημα πλήρως ενταγμένο στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες.
Η Θάλεια, ο Γουλιέλμος και πολλοί άλλοι φοιτητές έχουν έτοιμες τόσο τις ιδέες όσο και το εκπαιδευτικό υλικό.
Και τότε το weij-ji θα γύρει προς το κέρδος και όχι προς την απώλεια.
* Οι διπλωματικές εργασίες της Θάλειας Αλεβυζάκη και του Γουλιέλμου Δούναβη είναι διαθέσιμες στη διεύθυνση estia.hua.gr. Ήμουν πράγματι ευτυχής που συνεργάστηκα μαζί τους.
12°
