Για ένα βιώσιμο σχέδιο αντιμετώπισης των καταστροφών

Υπάρχουν δύο επίπεδα αξιολόγησης των φονικών πυρκαγιών στο Μάτι: Το πολιτικό και το πολιτικό!

Στην ελληνική γλώσσα δεν αποδίδεται, μ’ άλλον τρόπο, η διαφοροποίηση της «δημόσιας πολιτικής» από την πολιτική. Η πρώτη χαρακτηρίζεται από επαγγελματισμό και τεκμηρίωση. Εκείνοι που την υπηρετούν αποκαλούνται- ακόμη και σήμερα-«τεχνοκράτες». Συνήθως, έτσι τους αποκαλούν οι πολιτικοί που  στηρίζουν την υπόστασή τους στην χειραγώγηση (που σήμερα βαφτίζεται «επικοινωνία» και παλιότερα «προπαγάνδα»), την έλλειψη επιχειρήματος, την υποκίνηση του θυμικού, τον διχασμό και τον λαϊκισμό.

Το ελληνικό πελατειακό κράτος εμποδίζει την ανάπτυξη των δημόσιων πολιτικών και όσοι το υπηρετούν, όπως οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, καταβάλλουν προσπάθειες γι’ αυτό: Διορίζοντας ως επικεφαλής των κρατικών αρχών φίλους και γνωστούς, κατά τεκμήριο άσχετους με τις απαιτήσεις των θέσεων και παρεμβαίνοντας, ανοίκεια, στην άσκηση της πολιτικής.

Με βάση αυτές τις παραδοχές μπορούμε να αξιολογήσουμε τόσο τους πολιτικούς/κυβερνητικούς που διαχειρίστηκαν αυτές τις αποφράδες ημέρες μια από τις μεγαλύτερες σύγχρονες ελληνικές τραγωδίες όσο και τους «τεχνικούς» επικεφαλής των αρχών καταστολής της καταστροφής, εν προκειμένω, την πυροσβεστική και την αστυνομία.

Η πολιτική αξιολόγηση είναι ευκολότερη από την αξιολόγηση των πράξεων/παραλείψεων της πυροσβεστικής και της αστυνομίας. Η κυβέρνηση του κ. Τσίπρα και ο ίδιος ως ηγέτης της απέτυχε παταγωδώς. Η ανάληψη της πολιτικής ευθύνης από τον ίδιο θα πρέπει να οδηγήσει στην παραίτησή του, κάτι το οποίο, όμως, ουδόλως εικάζεται με βάση τις δηλώσεις και τα πεπραγμένα των υπουργών του. Με πρώτο και χειρότερο τον αχαρακτήριστο υπουργό άμυνας επικουρούμενο από τον αμετροεπή αναπληρωτή υπουργό δημόσιας τάξης, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ επιχειρεί, ακόμη και τώρα, να παραπλανήσει τον ελληνικό λαό, υποδυόμενη άλλοτε το θύμα των στοιχείων της φύσεως κι άλλοτε τον τιμωρό του παλαιού πολιτικού συστήματος.  

Η απόδοση της δημόσιας πολιτικής (του «κρατικού μηχανισμού» ως είθισται να λέγεται) είναι, δεδομένων των αποτελεσμάτων της, αρνητική. 

Εν συνόλω, η δημόσια πολιτική «πολιτικής προστασίας» κατέρρευσε. 

Αρνητικές επιδόσεις και επαχθή αποτελέσματα καταγράφονται  και στα τρία συστατικά μέρη της: α) Την πρόληψη, β) Την καταστολή και γ) την αποκατάσταση των συνεπειών της καταστροφής. 

Παρ’ όλον ότι η δημόσια συζήτηση περιορίζεται στην επάρκεια των εμπλεκομένων μερών κατά την αντιμετώπιση του καταστροφικού γεγονότος, είναι σημαντικό να υποσημειωθεί και η αποτυχία του συστήματος πρόληψης. Μάλιστα, η πυρκαγιά ανέδειξε τον βαθμό ευπάθειας, τρωτότητας των πόλεών μας και του περιβάλλοντός τους. 

Οι βασικές αξιολογικές κρίσεις εν σχέσει προς τα αποτελέσματα της εφαρμοσθείσας πολιτικής αντιμετώπισης της πυρκαγιάς είναι: 

• Το θεσμικό πλαίσιο της πολιτικής προστασίας πάσχει από πολυνομία, φορμαλισμό, έλλειψη επιχειρησιακής ετοιμότητας και πολυαρχία. Στην πρόληψη των καταστροφών η άσκηση εννέα (9) αρμοδιοτήτων πρέπει να γίνει συντονισμένα από 45 φορείς και στην αντιμετώπιση του συμβάντος 11 αρμοδιότητες συν-ασκούνται από 17 φορείς.
• Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας έχει απισχνανθεί ήδη από την στιγμή της δημιουργίας της και οι περιφερειακές υπηρεσίες της είναι εξαιρετικά αδύναμες. Παράλληλες οριζόντιες δομές επικαλύπτονται με την ΓΓΠΠ ως προς τις αρμοδιότητές τους και τα μείζονα εμπλεκόμενα υπουργεία διακρατούν τις αρμοδιότητές τους τις οποίες θα έπρεπε να είχαν εκχωρήσει σ’ αυτήν για να μπορέσει να ανταποκριθεί στο συντονιστικό της ρόλο.       

Για παράδειγμα, στον σχεδιασμό για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών εμπλέκονται:

-Η διυπουργική επιτροπή πολιτικής προστασίας

-Το κεντρικό συντονιστικό όργανο πολιτικής προστασίας

-Η Γενική Γραμματεία πολιτικής προστασίας

-Τα Υπουργεία (που οφείλουν να καταρτίσουν ειδικά σχέδια δράσης), και 

-Οι Περιφέρειες και οι αποκεντρωμένες διοικήσεις (που οφείλουν να καταρτίζουν σχέδια δράσης στη βάση των αντίστοιχων σχεδίων δράσης των Υπουργείων).

Στην αντιπυρική προστασία δασών εμπλέκονται:

-Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων

-Οι διευθύνσεις δασών των Περιφερειών

-Οι διευθύνσεις δασών των αποκεντρωμένων διοικήσεων

-Ο περιφερειακός διοικητής πυροσβεστικής

-Τα συντονιστικά των ΟΤΑ

• Το προσωπικό τόσο των κεντρικών όσο και των περιφερειακών διευθύνσεων και τμημάτων πολιτικής προστασίας είναι, εν πολλοίς, ακατάλληλο. Το 40% των υπηρετούντων ανήκουν σε διαφορετικές ειδικότητες από εκείνες που επιτάσσει ο νόμος. Αλλά, και επί της ουσίας, οι μονάδες πολιτικής προστασίας αποτελούν «ψυγεία» του δημοσίου, αφού οι υπάλληλοι παραμένουν άεργοι εκτός, ίσως, από την στιγμή που εκδηλώνεται μια καταστροφή. 
• Τελευταίο αλλά όχι έσχατο: Ένα τέτοιο προβληματικό σύστημα δημόσιας πολιτικής δεν μπορεί να κάνει καλή χρήση των πόρων. Είναι αξιοσημείωτο ότι κατά την τελευταία δεκαετία διατέθηκαν για τον εκσυγχρονισμό της πολιτικής προστασίας περισσότερα από 100 εκατομμύρια ευρώ, τα οποία όμως δεν έπιασαν τόπο. 

Προτάσεις θεραπείας:

Α) Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας αναβαθμίζεται σε Ανεξάρτητη Υπηρεσία Διαχείρισης Καταστροφών και στελεχώνεται με αξιοκρατικό και διαφανή τρόπο από επιστήμονες και κατάλληλο προσωπικό. Είναι υπεύθυνη για την εκπόνηση των προτεραιοτήτων πολιτικής, το επιχειρησιακό σχέδιο αντιμετώπισης καταστροφών, την παρακολούθηση της εφαρμογής του και την αξιολόγησή του. 

Η Υπηρεσία έχει 7 περιφερειακές μονάδες, μια σε κάθε διοικητική περιφέρεια. Αυτές υπακούουν στις επιχειρησιακές κατευθύνσεις της Υπηρεσίας και στις εντολές του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας, στο οποίο περιέρχεται η αρμοδιότητα/ευθύνη διαχείρισης της πολιτικής.

Β) Το στάδιο της πρόληψης των καταστροφών οργανώνεται δικτυακά με τη μέγιστη δυνατή ευελιξία και ενσωμάτωση προσώπων και οργανώσεων που έχουν ειδική γνώση και εμπειρία. Η Υπηρεσία μεριμνά για την ανοιχτότητα του δικτύου.

Γ) Η Υπηρεσία εκπονεί και θέτει σε ισχύ κανόνες για την από-γραφειοκρατικοποίηση των διαδικασιών αποκατάστασης των ζημιών μαζί με κανόνες για την μέγιστη αξιοποίηση της ανθρωπιστικής βοήθειας, η οποία προσφέρεται από πολίτες και οργανώσεις κατά και μετά την καταστροφή.

Περιττό να αναφερθεί ότι ένα τέτοιο σχέδιο αναδιοργάνωσης της ΓΓΠΠ προϋποθέτει την απο-κομματικοποίηση της δημόσιας πολιτικής, κάτι το οποίο πρέπει να ξεκινήσει από την μη εμπλοκή της κυβέρνησης στην επιλογή των αρχηγών των σωμάτων που εμπλέκονται στην διαχείριση των καταστροφών.