«Στον απόηχο των γεγονότων…». Κάπως έτσι θα μπορούσε ν’ αρχίζει ένα συνηθισμένο δημοσιογραφικό κείμενο. Όμως έπειτα από τέτοια γεγονότα, οι λέξεις αποκτούν διαφορετική βαρύτητα και ξεκλειδώνουν έννοιες και ιδιότητες που πριν περνούσαν απαρατήρητες. Ο απόηχος, γράφει το λεξικό, είναι ο ήχος που έρχεται από μακριά, σβησμένος. Στην περίπτωσή μας, ο ήχος δεν έχει σβήσει, ούτε και έρχεται από μακριά. Εξακολουθεί να είναι βασανιστικά παρών. Και θα είναι, καθώς φαίνεται, για καιρό.
Όχι λοιπόν στον απόηχο, αλλά στον εκκωφαντικό βρυχηθμό της φονικής πυρκαγιάς, όλοι εμείς οι ελάχιστα πληγέντες (όλοι εμείς που δεν είχαμε νεκρό, ή καμένο σπίτι, που δεν περάσαμε την τρομερή αγωνία του να πασχίζεις να σώσεις τη ζωή σου ή τη ζωή των παιδιών και των οικείων σου μέσα σε φλόγες και καπνούς, σε φρικιαστικά αδιέξοδα με συρματοπλέγματα και φραγμένες προσβάσεις προς τη θάλασσα -ή και στην ίδια θάλασσα που για κάποιους άλλους μετατράπηκε από ελπίδα σωτηρίας σε υγρό τάφο) όλοι εμείς λοιπόν, θα μπορούσαμε ίσως να ακολουθήσουμε το παράδειγμα των λέξεων: να ξεκλειδώσουμε κάποιες ξεχασμένες πλευρές μας και κάποιες αξίες που χτίστηκαν μέσα στους αιώνες και καθορίζουν έννοιες όπως η αξιοπρέπεια, ο σεβασμός στη μνήμη των νεκρών κλπ.
Αντί για αυτό -όχι όλοι, βέβαια, αλλά τρομακτικά πολλοί από εμάς- συνεχίζουμε να κάνουμε εκείνο που έχουμε εκπαιδεύσει τον εαυτό μας να κάνει, εκείνο που μας φαίνεται πιο εύκολο και πιο προσοδοφόρο στην αιώνια προσπάθεια μας να αποκτήσουμε κάποιου είδους όφελος ή απλά να στρέψουμε το βλέμμα των άλλων σε εμάς. Στη δική μας «θλίψη», στον δικό μας «αποτροπιασμό», στον δικό μας «θυμό», στη δική μας «καλοσύνη», στις δικές μας «συμβουλές», στη δική μας «γνώση».
Τα παραπάνω όμως είναι σ’ ένα βαθμό κατανοητά και ανθρώπινα. Ειδικά στους παράξενους καιρούς της δικτύωσης και του διαρκούς αγώνα για αυτοεπιβεβαίωση στους οποίους μας έλαχε να ζούμε. Εκείνο που πραγματικά ξεπερνά τα όρια είναι η προσπάθεια πολιτικής εκμετάλλευσης του κακού. Και αυτό γνωστό και αναμενόμενο, θα πει κάποιος. Πάντα έτσι γινόταν. Και μάλλον θα έχει δίκιο. Όμως το σοκ, κάθε φορά που αντικρίζεις το φαινόμενο, εξακολουθεί να είναι μεγάλο.
Στην κορυφή της πυραμίδας βρίσκονται βέβαια οι καθ’ ύλην αρμόδιοι, η κυβέρνηση και τα όργανά της. Γνωρίζοντας, φυσικά, ότι μια τραγωδία μπορεί να αποφέρει πολιτικά οφέλη (συνέβη και στην περίπτωση της κυβέρνησης Καραμανλή, στις πυρκαγιές του 2007) έσπευσαν να κάνουν το μόνο πράγμα που γνωρίζουν: να τη διαχειριστούν επικοινωνιακά. Αρχικά, έστειλαν τον έτσι και αλλιώς «καμένο» συνέταιρο για ν’ απορροφήσει το πρώτο κύμα αντιδράσεων. Κάτι σαν τα γουρούνια που αμολούσαν μέσα στα ναρκοπέδια οι εμπόλεμοι -με τη διαφορά πως εκείνα ήταν αθώα. Έπειτα, έσπευσαν να καταγγείλουν έναν συγκεκριμένο τηλεοπτικό σταθμό. Λες και βρισκόμαστε πέντε χρόνια πριν, στο πικ του «αντιμνημονιακού αγώνα» -ή λες και μας νοιάζει πού θα βγαίνουν για να ψελλίζουν τις δικαιολογίες τους. Το γενναιόδωρο έκτακτο επίδομα στους πληγέντες ήταν φυσικά αναμενόμενο (είχε δοθεί με επιτυχία και το 2007) ενώ και η ανάληψη της πολιτικής ευθύνης από τον πρωθυπουργό, αμέσως μετά από την αποτίναξή της από τους υπουργούς του, τού δίνει οπωσδήποτε πόντους. Ο πρωθυπουργός είναι άλλωστε το γερό χαρτί της κυβέρνησης, εκείνος πρέπει να προστατευτεί με κάθε θυσία.
Υπάρχει όμως και ένας αντίθετος πόλος, στον οποίο έχουν βάλει βαθιά τη σημαία τους κάποιοι από τους ορκισμένους εχθρούς της κυβέρνησης, εκείνοι που με απρόσμενο ενθουσιασμό σπεύδουν να εκμεταλλευτούν το κακό για να ταΐσουν την εμμονή τους. Εδώ έχουμε και ένα παράξενο φαινόμενο: Ενώ η επίσημη αντιπολίτευση κρατά, μέχρι στιγμής, μια μάλλον αξιοπρεπή στάση –γνωρίζοντας ίσως πως διαφορετικά θα το βρει μπροστά της- εκείνοι οργιάζουν. Κατανοητό, σ’ ένα βαθμό και αυτό. Ορισμένοι είχαν υποστεί τα ίδια και χειρότερα παλαιότερα και τώρα βγάζουν το άχτι τους. Άλλοι έχουν φτάσει στα όρια τους, ενώ υπάρχουν και εκείνοι που απλά κάνουν την ψυχοθεραπεία τους σκορπώντας τοξικά απόβλητα στα σόσιαλ μίντια.
Το πρόβλημα είναι ότι η λευκή επιταγή που με τόσο πάθος σπεύδουν να δώσουν στους επόμενους, αυτό το «μωρέ ας φύγουν τούτοι εδώ και όλα καλά», το μόνο που μπορεί να μας εξασφαλίσει είναι μια εξίσου κακή επόμενη κυβέρνηση. Μια κυβέρνηση που θα έρθει χωρίς κόπο και ιδρώτα, χωρίς να έχει εκπονήσει κάποιο σχέδιο και χωρίς να νιώθει υποχρεωμένη να αλλάξει κάτι. Με την ανέμελη χάρη του πρίγκιπα με το λευκό άλογο, στα παραμύθια. Και ο τόπος, αυτή το κομμάτι γης και θάλασσας που φιλοξενεί σήμερα τις κακομαθημένες γενιές μας, θα συνεχίσει να ασφυκτιά, να πληγώνεται και να δακρύζει.
