Το καραβάνι στα αποκαΐδια

Δεν ξέρουμε ακριβώς πόσα και ποια λάθη έγιναν, αλλά δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι έγιναν. Δεν ξέρουμε πώς ακριβώς και αν μπορούσε να αποτραπεί η καταστροφή αλλά είναι ισχυρό το ερώτημα αν θα μπορούσε να περιοριστεί. 

Δεν πρέπει να αρνηθεί κανείς την έννοια της ατομικής ευθύνης αλλά δεν είναι τώρα η στιγμή να γίνει αυτή η συζήτηση. Δεν μπορεί να αγνοηθεί η ιστορία δεκαετιών της αυθαίρετης δόμησης ούτε όμως η απρόσκοπτη συνέχιση και νομιμοποίησή της την τελευταία τριετία. Είναι προφανές ότι η κλιματική αλλαγή δημιουργεί νέες ανάγκες και είναι εξίσου προφανές ότι δεν υπάρχει σχεδιασμός για την κάλυψή τους. Όλοι γνωρίζουμε την παθολογία του ελληνικού κράτους, είναι σχεδόν αυτονόητο το πρόβλημα συντονισμού μέσα στο χάος των συναρμοδιοτήτων και της αλληλοεπικάλυψης εγκυκλίων, αλλά όταν συντελείται μια τόσο μεγάλη τραγωδία δεν έχει καμία αξία η υπόμνηση αυτής της νοσηρής κατάστασης. 

Όταν μια κυβέρνηση καλείται να διαχειριστεί μια τέτοια κρίση είναι πολύ πιθανό να μην τα καταφέρει και να κάνει λάθη στο επίπεδο της διαχείρισης και της επικοινωνίας. «Αυτή είναι η Ελλάδα» αναφώνησε ο Σημίτης μετά το πολύνεκρο ναυάγιο έξω από την Πάρο, τον «στρατηγό άνεμο» επικαλέστηκε ο Βύρων Πολύδωρας για να απαλλάξει τον πρωθυπουργό του Κώστα Καραμανλή από την πολιτική ευθύνη για τις φονικές πυρκαγιές της Ηλείας. 

Αλλά πέρα από τις όποιες αναλογίες με εμπειρίες του παρελθόντος, αυτό που κυριαρχεί σήμερα είναι η δύναμη του πρωτοφανούς και του αδιανόητου: Δεκάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε φρικτές συνθήκες, είναι ασύλληπτο και ψυχικά ανυπόφορο, εκατοντάδες άνθρωποι έχασαν αγαπημένα τους πρόσωπα μαζί με τις περιουσίες τους, έχασαν τα όνειρα και τις βεβαιότητές τους, μια ολόκληρη κοινωνία υποφέρει από τον πόνο για ό,τι συνέβη, από την αδυναμία μπροστά στο απρόβλεπτο, από τον φόβο που δημιουργεί η αίσθηση ότι τα πάντα μπορεί να συμβούν, το κακό καραδοκεί και τίποτα δεν μπορεί να το σταματήσει. 

Μέσα σε όλη αυτή την οδύνη, το λιγότερο που μπορούν να κάνουν όσοι έχουν την ευθύνη της διακυβέρνησης είναι να σκύψουν το κεφάλι, να χαμηλώσουν το βλέμμα, να ψελλίσουν μια συγνώμη, να καταβάλουν κάθε προσπάθεια για την αποτελεσματική διαχείριση της κρίσης από δω και εμπρός, να δείξουν εμπράκτως τη μεταμέλεια και την ενσυναίσθησή τους, ότι καταλαβαίνουν τι μας συνέβη και ότι αγωνιούν να μην ξανασυμβεί. 

Θα άλλαζε την πραγματικότητα μια παραίτηση; Οι νεκροί δεν γυρίζουν πίσω, αλλά η απόσυρση από το προσκήνιο κάποιων από τους πρωταγωνιστές (ακόμη και όλων) στην αντιμετώπιση αυτής της φοβερής κατάστασης θα ήταν λυτρωτική. Αν ο Τόσκας έλεγε ότι θα μείνει στη θέση του όσο χρειαστεί και όταν τεθούν υπό έλεγχο όλα τα μέτωπα της φωτιάς θα φύγει και αν δεν έλεγε ότι όσο και αν ψάχνει δεν βρίσκει λάθος, δεν θα ήταν τόσο ακραία η συλλογική αίσθηση ότι είμαστε στο έλεος επαγγελματιών της εξουσίας που δεν έχουν σχέση με την έννοια της ευθιξίας, της αυτοκριτικής και της ειλικρίνειας. 

Φταίει ο Τόσκας για ό,τι έγινε; Δεν έχει καμία σημασία αν και πόσο φταίει. Έχει την αντικειμενική πολιτική ευθύνη και έπρεπε να την αναλάβει από την πρώτη στιγμή δηλώνοντας ότι για πολιτικούς και για προσωπικούς λόγους δεν μπορεί να παραμείνει στη θέση του μετά την ολοκλήρωση της εκτέλεσης των καθηκόντων του για τη διαχείριση της παρούσας κρίσης. 

Θα έλυνε μια παραίτηση το πρόβλημα; Δεν αρκεί μια παραίτηση, χρειάζονται πολλές και θα έχουν αξία αν απλώς είναι η αρχή για την ανάπτυξη μιας νέας πολιτικής κουλτούρας που θα προτάσσει την έννοια του αναστοχασμού και της εντιμότητας. 

Ζήτησε ποτέ κανείς συγνώμη για τίποτα; Ασφαλώς όχι και είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους έχουμε φτάσει εδώ. Όχι επειδή κανένας πρωθυπουργός ή υπουργός δεν άρθρωσε την τόσο σπάνια στη δημόσια ζωή λέξη αλλά κυρίως γιατί δεν το αισθάνθηκε, γιατί δεν συνετρίβη κάτω από το βάρος της επίγνωσης των λαθών ή των παραλείψεών του, γιατί δεν κατέρρευσε στην ιδέα ότι μπορούσε να τα καταφέρει καλύτερα ή ότι άλλος στη θέση του ίσως πετύχαινε περισσότερα, ότι άντεξε τη σκέψη πως μπορεί να έβλαψε την πατρίδα του ή πως τόσοι άλλοι πιστεύουν πως το έκανε, ότι δεν ένιωσε υπαίτιος και ένοχος για την καταστροφή ακόμη και αν δεν την προκάλεσε ή δεν συμμετείχε στη δημιουργία της αλλά απλώς συνέβη μπροστά του ενώ βρισκόταν σε θέση ευθύνης. 

Δεν αρκεί η ανάληψη της πολιτικής ευθύνης από τον Τσίπρα; Ήταν καθυστερημένη και ελλιπής από τη στιγμή που οι παραιτήσεις αφέθηκαν για τον ανασχηματισμό και εντάχθηκαν στο πλαίσιο της πολιτικής κουζίνας, να μετρηθούν οι εσωκομματικές ισορροπίες, να γίνει και καμιά δημοσκόπηση, για να παρθούν μετά οι αποφάσεις. 

Είναι αναστρέψιμη η πολιτική δυναμική σε βάρος της κυβέρνησης; Δύσκολα. Μπορεί το δόγμα τους να λέει ότι το καραβάνι προχωρά ενώ τα σκυλιά ουρλιάζουν, αλλά συμβαίνει τα σκυλιά να ξεσκίσουν τελικά το καραβάνι αν είναι πεινασμένα και το βρουν άτακτο, απροετοίμαστο και ταλαιπωρημένο.