Μια κοινωνία σε πένθος

«Θα μπορούσαμε να είμαστε εμείς»: αυτή είναι η φράση που γυρίζει από στόμα σε στόμα τις τελευταίες μέρες. Τα θύματα της τραγωδίας μοιάζουν τόσο οικεία που η ταύτιση γίνεται αντανακλαστικά. Ναι, θα μπορούσαμε να είμαστε εμείς, τα αδέρφια, οι γονείς, τα παιδιά μας, οι καλύτεροί μας φίλοι. Φανταζόμαστε τον εαυτό μας στη θέση των αθώων που χάθηκαν, τις υποτιθέμενες αντιδράσεις μας, την αγωνία, τον φόβο που διαδέχεται την ελπίδα, την τρομερή στιγμή της συνειδητοποίησης πως δεν υπάρχει σωτηρία.

Ακόμα και άνθρωποι χωρίς ιδιαίτερα έντονη ενσυναίσθηση, -πολίτες, παραδείγματος χάριν,  οι οποίοι αδιαφορούν για την τύχη των προσφύγων που πνίγονται στις θάλασσές μας, - μοιράζονται τόσα κοινά χαρακτηριστικά με τα θύματα της πρόσφατης τραγωδίας που αυτόματα μπήκαν νοερά στη θέση τους με αποτέλεσμα να βιώσουν απελπισία, οργή και πόνο. Η αίσθηση αρκετών πολιτών είναι ότι η μέση ελληνική οικογένεια βρίσκεται σε κίνδυνο και δυστυχώς δεν υπάρχει κανείς, από την πλευρά της πολιτείας, να την προστατεύσει.

Είμαστε μια κοινωνία σε πένθος. Μια κοινωνία βυθισμένη στην κατάθλιψη και στις -δικαιολογημένες- ανασφάλειες και φοβίες, την συναισθηματική κόπωση, την καταπιεσμένη οργή. Γιατί –σε αντίθεση με ό,τι υποστηρίζεται από γνωστούς και αγνώστους, ή διαδίδεται από διάφορα τρολ σε διάφορα σάιτ-το πένθος δεν είναι μόνο σιωπή: είναι και άρνηση, και θυμός, και οργή, και απελπισία και ενδοσκόπηση, και οτιδήποτε νιώθει ο καθένας μας όταν έρχεται αντιμέτωπος με μια μεγάλη απώλεια.

Το μετατραυματικό στρες είναι μία αναμενόμενη κατάσταση για όσους κατάφεραν να επιβιώσουν από μια τόσο ακραία εμπειρία καθώς και για πυροσβέστες και διασώστες που έγιναν μάρτυρες πλήθους φρικτών περιστατικών. Ωστόσο, το συναισθηματικό μούδιασμα, η θλίψη, η ανασφάλεια, ο θυμός είναι απόλυτα φυσιολογικές αντιδράσεις για όλους τους πολίτες.

Υπάρχει άραγε ελπίδα; Οπωσδήποτε. Η πείρα μου από την εργασία με ανθρώπους που έχουν βρεθεί σε πεδία μάχης και διάσωσης προσφύγων, μου έχει δείξει ότι σε πρώτο στάδιο είναι απολύτως απαραίτητο να μιλάμε για αυτά που νιώθουμε, και να μοιραζόμαστε τον πόνο με ανθρώπους που έχουν κοινές με εμάς εμπειρίες.

Λόγω της παρατεταμένης κρίσης (κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής) πολλοί έχουν χάσει την ικανότητα να απολαμβάνουν τα θετικά της καθημερινότητας, έχουν γίνει απλώς επιβιώτες. Και όμως μπορούμε να προχωρήσουμε ως κοινωνία, αρκεί να μην κλείνουμε πλέον τα μάτια μας στην πραγματικότητα: να μην επιτρέψουμε στους υπεύθυνους να αποποιηθούν τις ευθύνες τους, στους αρμόδιους να δηλώνουν συνεχώς αναρμόδιοι. Δεν είναι δυνατόν κάθε φορά, εδώ και δεκαετίες, οι ιθύνοντες, να αποδεικνύονται ικανοί μόνο στην επικοινωνιακή διαχείριση της εγκληματικής ανικανότητάς τους.

Αποτέλεσμα αυτής της αδυναμίας ανάληψης ευθυνών, είναι οι πολίτες να αισθάνονται ότι δεν έχουν παρά μόνο ο ένας στον άλλον για να στηριχθούν.

Είμαστε μία κοινωνία σε πένθος. Το πένθος είναι ένας δρόμος μοναχικός, μια πορεία κυκλική, επαναληπτική, που διαρκεί απροσδιόριστο διάστημα, κι έχει ως μοναδικό σκοπό την επιστροφή. Την παρούσα στιγμή πονάμε πολύ, οι απώλειες είναι αβάσταχτες. Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ – μα στο τέλος της διαδρομής μάς περιμένει ένας καλύτερος –πιο ώριμος- εαυτός.

Αρκεί να μην χωριστούμε σε ομάδες με βάση μικροκομματικές σκοπιμότητες χάνοντας από το βλέμμα μας τον κύριο στόχο που είναι να μην ξαναζήσουμε τέτοια τραγωδία - και απαραίτητη συνθήκη για αυτό είναι να αποδοθούν ευθύνες.

Γιατί σε μια χώρα που δεν τιμωρούνται ποτέ οι πολιτικοί για την ανικανότητά τους, είναι φυσικό να καταδικάζονται σε θάνατο οι πολίτες.