Θανατική ποινή και υπέρτατη αλήθεια

Το πρωί της 6^ης Ιουλίου εκτελέστηκαν στο Τόκιο ο Σόκο Ασαχάρα και έξι ακόμα μέλη της οργάνωσης Ομ Σινρικιό (Υπέρτατη Αλήθεια). Ήταν στη φυλακή από το 1995, καταδικασμένοι για την επίθεση με σαρίν στο μετρό της ιαπωνικής πρωτεύουσας. Οι δράστες είχαν κουβαλήσει το σαρίν μέσα σε πλαστικά μπουκάλια, τυλιγμένα με εφημερίδες και βαλμένα σε σακούλες. Ακούμπησαν τις σακούλες στο πάτωμα των βαγονιών που εκείνη την ώρα ήταν ασφυκτικά γεμάτα και, μόλις το τρένο έφτασε στον σταθμό, τρύπησαν τα μπουκάλια με τις μυτερές ομπρέλες τους. Έπειτα κατέβηκαν ψύχραιμοι στην αποβάθρα.

Το δηλητηριώδες αέριο σκότωσε δεκατρείς ανθρώπους. Εκατοντάδες άλλοι υπέστησαν σοβαρές και μόνιμες βλάβες. Η είδηση είχε σοκάρει την παγκόσμια κοινή γνώμη, καθώς τότε οι μαζικές επιθέσεις δεν ήταν κάτι συνηθισμένο. Στον αποτροπιασμό συνέβαλε και η παράξενη προσωπικότητα του Ασαχάρα, του τυφλού γιου ενός φτωχού κατασκευαστή τατάμι, που έφτασε να λατρεύεται σαν φωτισμένος προφήτης, ενσάρκωση του Χριστού και «αμνός του Θεού». Ο ίδιος βέβαια δεν συμμετείχε στην επίθεση στο μετρό, δεν ήταν φυσικός αυτουργός. Η πράξη όμως είχε γίνει με δική του υπόδειξη και στο όνομά του. Ανάμεσα στα εγκλήματα για τα οποία καταδικάστηκε ως ηθικός αυτουργός, ήταν και ο φόνος του δικηγόρου Σακαμότο και της οικογένειάς του, το 1989. Ο Σακαμότο είχε αποδείξει ότι ο Ασαχάρα δεν διέθετε θεραπευτικό αίμα, όπως ο ίδιος υποστήριζε. Να σημειωθεί ότι, μέχρι το 1995, ο ηγέτης της Υπέρτατης Αλήθειας ήταν πρόσωπο της δημοσιότητας και συχνά καλεσμένος σε τηλεοπτικές εκπομπές.

Οι εκτελέσεις στην Ιαπωνία γίνονται με απαγχονισμό. Οι δήμιοι είναι τρεις, όσα και τα κουμπιά που βρίσκονται μπροστά τους. Ένα μονάχα από αυτά ανοίγει την καταπακτή.

Οι εκτελέσεις στην Ιαπωνία γίνονται με απαγχονισμό. Οι δήμιοι είναι τρεις, όσα και τα κουμπιά που βρίσκονται μπροστά τους. Ένα μονάχα από αυτά ανοίγει την καταπακτή. Έτσι, ο κάθε δήμιος μπορεί να πιστεύει, αν θέλει, πως δεν είναι ο ίδιος αυτουργός της εκτέλεσης, αλλά κάποιος από τους δύο συναδέλφους του. Το δωμάτιο της εκτέλεσης είναι ιαπωνικής αισθητικής: λιτό, καθαρό και με σαφείς διαγραμμίσεις που δείχνουν σε ποιο ακριβώς σημείο πρέπει να σταθεί ο κατάδικος για να περαστεί η θηλιά στον λαιμό του. Ένα αγαλματίδιο της Κάνον, θεάς του ελέους και της λύτρωσης, είναι η μοναδική θρησκευτική ή καλλιτεχνική πινελιά.

Η επικείμενη εκτέλεση ανακοινώνεται στον άμεσα ενδιαφερόμενο (στον μελλοθάνατο, δηλαδή) μία μόλις ώρα πριν. Έχει χρόνο μονάχα για να φάει κάτι, να πάει τουαλέτα και να συνομιλήσει μ’ έναν ιερέα. Την εκτέλεση την παρακολουθούν οι υπεύθυνοι της φυλακής και ο εν λόγω ιερέας. Συγγενείς του κατάδικου δεν επιτρέπεται να παρίστανται. Δημόσια το γεγονός ανακοινώνεται, αφού έχει γίνει. Ίσως αυτή η κρυψίνοια, σε συνδυασμό με τη σχετική σπανιότητα των εκτελέσεων, να συμβάλλουν στη θετική άποψη που έχουν οι Ιάπωνες για τη θανατική ποινή. Σύμφωνα με μια –κυβερνητική– μέτρηση, σχεδόν το 80% των πολιτών τάσσονται υπέρ της. 

Τα ποσοστά είναι χαμηλότερα στις υπόλοιπες 57 χώρες του κόσμου, στις οποίες εξακολουθούν να γίνονται εκτελέσεις – και υπάρχουν τα στοιχεία. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, η κοινή γνώμη είναι μοιρασμένη. Το 2016, για πρώτη φορά στα χρονικά, οι πολέμιοι της θανατικής ποινής ήταν περισσότεροι από τους υποστηρικτές της. Στην ευρωπαϊκή ήπειρο, εκτελέσεις γίνονται μόνο στη Λευκορωσία. Οι χώρες με τις περισσότερες εκτελέσεις ετησίως είναι οι Κίνα, Ιράν, Σαουδική Αραβία, Ιράκ και Πακιστάν (μ’ αυτή τη σειρά). Στοιχεία που να συνδέουν τη θανατική ποινή με κάποιου είδους μείωση της εγκληματικότητας δεν υπάρχουν. Στις ΗΠΑ, μάλιστα, στις 31 πολιτείες όπου η θανατική ποινή βρίσκεται σε ισχύ, ο δείκτης εγκληματικότητας στα εγκλήματα που τιμωρούνται μ’ αυτήν είναι σαφώς υψηλότερος σε σχέση με τις υπόλοιπες πολιτείες. Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: Στις –εξαιρετικά δυσανάλογα– περισσότερες περιπτώσεις, οι εκτελεσθέντες είναι μαύροι οι οποίοι είχαν καταδικαστεί για φόνους λευκών.

Κάποιοι υποστηρίζουν πως το φαινόμενο εντάσσεται στη γενικότερη αμφισβήτηση του «ευρωπαϊκού οικοδομήματος» και των αρχών πάνω στις οποίες βασίστηκε

Παρά την ύπαρξη των παραπάνω στοιχείων, στις χώρες όπου η θανατική ποινή δεν ισχύει, οι υποστηρικτές της αυξάνονται διαρκώς. Σε μια μέτρηση που έγινε πριν από μερικά χρόνια στη Βρετανία, το 55% είχε ταχθεί υπέρ της. Στην Πολωνία και σε άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης το ποσοστό σκαρφαλώνει στο 70%. Για τη χώρα μας δεν υπάρχουν στοιχεία. Αν όμως κρίνουμε από τις φωνές που συχνά πυκνά υψώνονται, δεν πρέπει να είναι και πολύ μικρό. Κάποιοι υποστηρίζουν πως το φαινόμενο εντάσσεται στη γενικότερη αμφισβήτηση του «ευρωπαϊκού οικοδομήματος» και των αρχών πάνω στις οποίες βασίστηκε. Άλλοι, βάζουν στην εξίσωση την άνεση με την οποία έχουμε πια συνηθίσει να πετάμε την, συχνά αστήρικτη, άποψή μας στα διάφορα διαδικτυακά μετερίζια. Και βέβαια υπάρχει και η συναισθηματική φόρτιση που προκύπτει από την αποστροφή μας προς μια κατηγορία εγκληματιών και εγκλημάτων.

Είναι πράγματι πολύ δύσκολο να συμπαθήσεις εγκληματίες όπως ο Ασαχάρα και οι συνεργοί του. Όμως πριν αποφασίσουμε αν είμαστε υπέρ ή κατά της θανατικής ποινής, καλό είναι να έχουμε στο μυαλό μας το εξής: Στις χώρες όπου ισχύει, οι εκτελέσεις γίνονται στο όνομα των πολιτών και με υπόδειξή τους. Αυτοί δηλαδή –όλοι μαζί και ο καθένας ξεχωριστά– πατούν το κουμπί με το οποίο ανοίγει η καταπακτή. Δικαιούνται όμως να εθελοτυφλούν, όπως οι τρεις δήμιοι στα ιαπωνικά δωμάτια των εκτελέσεων.