Επαγγελματικά Λύκεια: Τι κάνουν στη Γαλλία

Γνωστός γάλλος εικαστικός, καθηγητής στη διάσημη Science-Po όπου διδάσκει Τέχνη και Πολιτική, με κάλεσε ένα Σάββατο πρωί στο λαχανόκηπο του βασιλιά. 

Βρέθηκα στις Βερσαλλίες (έπρεπε να το είχα μαντέψει) μπροστά σε έναν κήπο 9 στρεμμάτων ο οποίος, όπως έμαθα, δημιουργήθηκε με εντολή του Λουδοβίκου 14ου, το 1683 από τον Ζαν Μπατίστ ντε λα Κιντινί. Ένας υπαίθριος λαχανόκηπος που έγινε με τα καλλιτεχνικά πρότυπα των γαλλικών κήπων της εποχής. Σήμερα, περίπου 400 διαφορετικές ποικιλίες φρούτων και άλλων τόσων λαχανικών καλλιεργούνται στον λαχανόκηπο του βασιλιά που είναι η έδρα  της Ανώτατης Εθνικής Σχολή Τοπίου των Βερσαλλιών. Κάθε χρόνο παράγονται περίπου 30 τόνοι φρούτα και 20 τόνοι λαχανικά, με ενημέρωσε ο φίλος.

Τι γύρευε όμως ο εικαστικός και καθηγητής πανεπιστημίου στον λαχανόκηπο; Αφού με ξενάγησε για ώρα στο πραγματικά μαγευτικό περιβάλλον, σταμάτησε μπροστά σε μια μικρή αχλαδιά και είπε όλο καμάρι «εγώ τη φύτεψα!». Και εκεί ξεκίνησε η διήγηση που φώτισε την αναπάντεχη σχέση του με ένα επαγγελματικό λύκειο. Σχέση μαθητείας, όχι διδασκαλίας. Μια διήγηση που ανέδειξε την ουσία, τη σημαντικότητα, τη χρησιμότητα της επαγγελματικής εκπαίδευσης, όλα όσα δηλαδή είναι ακόμη άγνωστα ή ασαφή στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.

Η αιτία της εμπλοκής του με τον λαχανόκηπο ήταν ένα μικρό οικόπεδο σε αγροτική περιοχή νότια από το Παρίσι, που κληρονόμησε από τους γονείς του. Για να μπορέσει να το καλλιεργήσει ή απλά να ασχολείται τα Σαββατοκύριακα που το επισκεπτόταν, δεν ήταν κάτι τόσο απλό. Ο νόμος είναι αυστηρός και απαιτεί σχετική τεχνογνωσία για το αντικείμενο. Ετσι αποφάσισε, στα 60 του, να γραφτεί σε ένα επαγγελματικό λύκειο για να αποκτήσει τις τυπικές γνώσεις και στη συνέχεια την άδεια να καλλιεργεί το δικό του κτήμα. Δεν ήταν πολύ εύκολο διότι είχε παράλληλα «και τα μαθήματα στο πανεπιστήμιο, ερευνητικά προγράμματα, projectsμε τους φοιτητές, εξετάσεις, διορθώσεις γραπτών». 

Πόσο οξύμωρο μου ακουγόταν. Αλλά και πόσο ενδιαφέρον. Συνεχίζοντας τη διήγηση έμαθα για τη Χημεία που τον δυσκόλεψε («είναι απαραίτητη για να γνωρίζεις, για παράδειγμα, ποια φυτά θα φυτέψεις δίπλα, έτσι ώστε το ένα να τροφοδοτεί το άλλο μέσω των ριζών τους τα απαραίτητα μέταλλα για την ανάπτυξή του») και για την υποχρεωτική πρακτική άσκηση. Αυτή επέλεξε να την κάνει στο λαχανόκηπο του βασιλιά. Πήγαινε, διστακτικά στην αρχή, καθημερινά κατά τη διάρκεια 6 μηνών. Και μετά την απόκτηση του απολυτηρίου του επαγγελματικού λυκείου, έγινε κάτι σαν δεύτερο σπίτι του. Το είχα καταλάβει από τη θέρμη που τον υποδέχτηκαν στην είσοδο. 

Απέκτησε μια επαγγελματική εκπαίδευση, όπως πρέπει να είναι. Ουσιώδη, αναβαθμισμένη, με υψηλό επίπεδο εγγραμματισμού, δημιουργικότητα και σύνδεση με την τοπική κοινωνία. Σε ένα επαγγελματικό λύκειο που για την Ελλάδα παραμένει, σύμφωνα με ελληνικές και διεθνείς έρευνες, μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στις σχετικές έρευνες, από του ΟΟΣΑ και του Erasmus+ ως της ΓΣΕΕ, για να διαπιστώσει για ποιον λόγο η γενική εκπαίδευση παραμένει πρώτη επιλογή για την πλειονότητα των μαθητών και των γονέων: Η ελληνική κοινωνία συνδέει την επαγγελματική εκπαίδευση με «επίπονη» και «υποδεέστερη» σωματική εργασία. Οι ίδιες έρευνες λένε ότι η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες του ΟΟΣΑ όπου οι περισσότεροι μαθητές επαγγελματικής εκπαίδευσης παρουσιάζουν χαμηλές επιδόσεις στην Κατανόηση Κειμένου, τα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες. 

Είναι ένα κενό γνώσης που μειώνει τις πιθανότητες επαγγελματικής αποκατάστασης και εντείνει τις δυσκολίες για μελλοντική ισότιμη ένταξη και ενεργό συμμετοχή τους στην κοινωνία και την αγορά εργασίας. Εκτός; Εκτός αν η τάση αντιστραφεί, η Ελλάδα ακολουθήσει το ευρωπαϊκό ρεύμα και η επαγγελματική εκπαίδευση πάρει τη θέση που της αξίζει δίπλα στη γενική. Αυτή είναι μια βασική συνθήκη ισότητας για να εξασφαλιστεί η ισότιμη συμμετοχή των παιδιών αυτών στην κοινωνία της γνώσης και η δυνατότητα να ενταχθούν στην αγορά εργασίας. 

Εδώ υπάρχει ένα κλειδί: είναι το λεγόμενο επίπεδο 5 του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Επαγγελματικών Προσόντων (ΕΠΕΠ). Πρόκειται για το επίπεδο εκπαίδευσης που προσφέρει πολλές προοπτικές και σε διάφορα πεδία: άμεση απασχόληση, επαγγελματική εξέλιξη, νέες ευκαιρίες μάθησης. Είναι κάτι που μας υπενθυμίζει ότι η μαθησιακή εξέλιξη δεν είναι μονόδρομος: μπορεί να ακολουθήσει διάφορες κατευθύνσεις, από γενική σε επαγγελματική εκπαίδευση, από μία μορφή επαγγελματικής εκπαίδευσης σε άλλη, από την εργασία προς την εξειδίκευση. Και να γίνει κατανοητό ότι αυτή η μορφή εκπαίδευσης δεν περιορίζει, αλλά διευρύνει τις επαγγελματικές και εκπαιδευτικές επιλογές.

Έτσι ώστε να μην φαντάζει οξύμωρο το γεγονός ότι ένας εικαστικός και πανεπιστημιακός αποφασίζει να αποκτήσει απολυτήριο επαγγελματικού λυκείου για να μπορεί να καλλιεργήσει το κτήμα του. 

Φεύγοντας επισκέφθηκα «την μπουτίκ του λαχανόκηπου του βασιλιά» (μα τι ωραίο όνομα, σκέφτηκα) που λειτουργεί 3 φορές την εβδομάδα και πουλάει ό,τι παράγεται εκεί. Τα σπαράγγια και το μέλι δεν χωρούσαν στο σακ βουαγιάζ μου. Έφερα όμως στην Αθήνα δάφνη, δεντρολίβανο, πολλές ιδέες και αναθεωρημένες θέσεις για την επαγγελματική εκπαίδευση.