Ο Ευτύχης Φυτράκης μιλά για τα μπλε κελιά και το υπερβολικό ύψος των ποινών στην Ελλάδα

Έχει υπάρξει κρατούμενος στο «ψυχιατρείο» των φυλακών Κορυδαλλού ο οποίος έχει περάσει ακόμη και… έξι μερόνυχτα στα λεγόμενα μπλε κελιά, τα κελιά της απομόνωσης, τα οποία μόλις καταργήθηκαν με απόφαση του γενικού γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής.

Ο Ευτύχης Φυτράκης εξηγεί σήμερα στην A.V. την εν λόγω απόφασή του, ενώ διατυπώνει επίσης μία ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα άποψη για το ύψος των ποινών στην Ελλάδα, σε σχέση με τις ποινές στις χώρες της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης, ύψος το οποίο χαρακτηρίζει ως υπερβολικό, σε βαθμό που απαιτείται πλέον η ριζική αναδιάρθρωση και η δραστική επανεκτίμηση των ποινών.

Κύριε γενικέ, η κατάργηση των λεγομένων μπλε κελιών στο «ψυχιατρείο» των φυλακών Κορυδαλλού ακολουθεί τις πρόσφατες συστάσεις της αρμοδίας επιτρόπου του Συμβουλίου της Ευρώπης ή είχατε δει και εσείς εκεί ορισμένες καταστάσεις και πρακτικές, οι οποίες είναι απαράδεκτες;

Έχω προσωπική άποψη και για το χώρο και για τις πρακτικές στον συγκεκριμένο χώρο. Το σχέδιό μας είναι η ένταξη του ψυχιατρείου των  φυλακών Κορυδαλλού στο ΕΣΥ, σε διασύνδεσή του με το πανεπιστημιακό νοσοκομείο Χαϊδαρίου «Αττικόν», να πραγματοποιηθεί με ταυτόχρονη εφαρμογή όλων των σχετικών πρωτοκόλλων και ιατρικών υποδείξεων. Μας πρόλαβε η Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων, η οποία επισκέφθηκε τους συγκεκριμένους χώρους και έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου, ας το πούμε έτσι, προκειμένου να επιταχύνουμε τις σχετικές διαδικασίες. Προασπίζοντας και το κύρος της χώρας μας, απαιτείται η άμεση λήψη μέτρων για την υλοποίηση των προτάσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Έτσι, με σχετική απόφαση του περασμένου Μαϊου έπαυσε η λειτουργία των μπλε κελιών απομόνωσης, καθώς δεν πληρούν τις διεθνείς προδιαγραφές λειτουργίας. Είμαστε ήδη στη διαδικασία, μάλιστα, για τη δημιουργία κατάλληλων χώρων, καθώς και τη λήψη μέτρων αποκλιμάκωσης, προκειμένου να αντιμετωπίζονται και ορισμένες περιπτώσεις, οι οποίες πραγματικά λαμβάνουν χώρα στις ψυχιατρικές κλινικές, όταν ορισμένοι πάσχοντες εμφανίζουν τάσεις υπέρμετρης διέγερσης.

Είχατε διαπιστώσει τη χρήση των μπλε κελιών απομόνωσης για λόγους πέραν εκείνων τους οποίους προβλέπουν τα σχετικά πρωτόκολλα;

Υπήρχαν καταγγελίες για τιμωρητική χρήση των μπλε κελιών. Αυτό, όμως, δεν αποτελεί διαπίστωση. Αυτό το οποίο μέτρησε για εμάς ήταν ότι ο συγκεκριμένος χώρος δεν πληρούσε τις αναγκαίες προδιαγραφές λειτουργίας, αλλά και η διάρκεια της παραμονής ασθενών σε μπλε κελί απομόνωσης. Από έλεγχο τον οποίο διενήργησε το υπουργείο Δικαιοσύνης για αυτούς τους χώρους διαπιστώσαμε ότι οι χρόνοι παραμονής ασθενών στα μπλε κελιά ήταν υπερβολικοί, δεδομένου ότι οι διεθνείς προδιαγραφές επιτάσσουν αυτοί οι χρόνοι, οι διάρκειες παραμονής, να είναι σε περιορισμένα χρονικά πλαίσια και με διαρκή παρακολούθηση και επιτήρηση, με επανέλεγχο από τους υγειονομικούς επιστήμονες.

Εντοπίσαμε, για παράδειγμα, ότι άνθρωποι έμεναν για πέντε και έξι ημέρες σε μπλε κελί απομόνωσης, πράγμα το οποίο είναι απολύτως απαράδεκτο, παρά το γεγονός ότι όλες οι τοποθετήσεις είχαν πραγματοποιηθεί με εντολή ψυχιάτρου.

Το κυρίαρχο στη σύγχρονη Ψυχιατρική είναι να δοκιμάζονται μέθοδοι αποκλιμάκωσης της έντασης και όχι με το πρώτο συμβάν να τοποθετείται κάποιος είτε σε καθήλωση είτε σε απομόνωση. Αυτό συμβαίνει και στα ψυχιατρικά νοσοκομεία, αυτό υιοθετούμε και εμείς.

Με αφορμή πρόσφατα γεγονότα, αναρωτιέται κανείς πότε η πολιτεία θα αντιμετωπίσει τις αντιφάσεις της, γιατί δίνουμε πρόσβαση στην εκπαίδευση για κρατούμενους, αλλά, όταν η εξέλιξη φθάσει στη βαθμίδα του Πανεπιστημίου, τότε κάτι γίνεται και ξανασκεφτόμαστε μήπως δεν πρέπει να τους παράσχουμε τώρα πρόσβαση και στο Πανεπιστήμιο… Γιατί αυτή η αντίφαση;

Θα σας πω. Δύο σημεία στα οποία δουλέψαμε πάρα πολύ τα τελευταία χρόνια και έχουμε σημαντικά αποτελέσματα στις φυλακές είναι η Εκπαίδευση και η Υγεία. Πέραν των άλλων δυνατοτήτων πρόσβασης στην εκπαίδευση και στην κατάρτιση, μέσα στις φυλακές, έχουμε δώσει τη δυνατότητα σε κρατούμενους να απολαμβάνουν της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Αυτό ήταν πολύ πρωτοποριακό μέτρο. Είτε με το «βραχιολάκι» είτε χωρίς «βραχιολάκι», δίνουν εξετάσεις, περνούν στο Πανεπιστήμιο κ.λπ. Ήδη αρκετοί – διψήφιος είναι ο αριθμός τους, γύρω στους 17 – αυτή τη στιγμή σπουδάζουν εξ αποστάσεως με το σύστημα του γεωεντοπισμού. Υπάρχουν και άλλοι, οι οποίοι δεν εξέρχονται των φυλακών και σπουδάζουν αποκλειστικά εξ αποστάσεως. Με δική μας, μάλιστα, πρωτοβουλία, κάναμε μία μεγάλη συμφωνία με το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ), επειδή είδαμε ότι αυτός είναι κατάλληλος φορέας, είκοσι κρατούμενοι κάθε χρόνο λαμβάνουν υποτροφία – σημειώνω ότι εάν εσείς, κ. Βενιζέλο, θελήσετε να σπουδάσετε στο ΕΑΠ, θα καταβάλετε δίδακτρα – για να σπουδάσουν προπτυχιακά.

Όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε ένα πράγμα: Ότι η δικαστική απόφαση έχει ορίσει για κάποιον να βρίσκεται στη φυλακή. Το γεγονός ότι κάποιος πάει πολύ καλά στα μαθήματά του και είναι άριστος φοιτητής ή μαθητής δεν σημαίνει, άνευ ετέρου, ότι είναι κατάλληλος για να βγει έξω. Η πολιτεία, λέω η πολιτεία, αφήστε την κυβέρνηση, η πολιτεία, λοιπόν, έχει ευθύνη για την ασφάλεια των πολιτών και για την κράτηση των κρατουμένων. Κάποιος, λοιπόν, ο οποίος είναι εξαιρετικός στο γνωστικό του αντικείμενο δεν σημαίνει ότι δεν έχει έναν βαθμό επικινδυνότητας ή ότι, εάν βγει έξω, θα ξαναγυρίσει πίσω… Να διεκδικεί ένας κρατούμενος να βγει έξω είναι πέραν από το ανθρώπινο, είναι απολύτως κατανοητό, αλλά πρέπει να σταθμισθούν κάθε φορά τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της κάθε περίπτωσης. Κυρίως, δεν πρέπει για μία και δύο συγκεκριμένες περιπτώσεις, να χαρακτηρίζεται η συνολική προσπάθεια που καταβάλλεται για την εκπαίδευση των κρατουμένων, η οποία είναι συνολική.

Θέλω να σας υποβάλλω μία ερώτηση, η οποία έχει σχέση με την επιστημονική σας άποψη και όχι με τις αρμοδιότητές σας. Οι πληροφορίες λένε ότι διαφωνείτε με το μέτρο της υποχρεωτικής θεραπείας ψυχικώς πασχόντων στην κοινότητα, στο πλαίσιο της εξέλιξης της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στη χώρα μας. Διαφωνείτε, πράγματι;

Γνωρίζω τον σχετικό δημόσιο διάλογο. Γνωρίζω επακριβώς τον προβληματισμό, ο οποίος έρχεται από παλαιότερα, γνωρίζω τους ενδοιασμούς εδώ και πολλά χρόνια. Γνωρίζω τη δουλειά που έχει γίνει από την επιτροπή του υπουργείου Υγείας για την αναμόρφωση της ακούσιας νοσηλείας των ψυχικώς πασχόντων, γνωρίζω και την πρόταση, την οποία έχουν επεξεργαστεί. Δεν θα ήθελα να τοποθετηθώ αυτή τη στιγμή, είναι, όμως, αυτό το μέτρο αποτέλεσμα μεγάλης εμπειρίας και είμαι σίγουρος ότι επιλέγεται η καλύτερη δυνατή ισορροπία ανάμεσα στα έννομα αγαθά της θεραπείας και της ελευθερίας. Δεν είναι ακριβές, διαψεύδω ότι έχω τοποθετηθεί αρνητικά στο εν λόγω μέτρο.

Πόσο επηρεάζουν, κατά τη γνώμη σας τα μέτρα αποσυμφόρησης των φυλακών τα επίπεδα της εγκληματικότητας στη χώρα. Συνδέονται με κάποιον τρόπο αυτά τα δύο μεγέθη ή αποτελούν δύο αυτόνομες μεταβλητές;

Κοιτάξτε τι ακριβώς συμβαίνει. Οι αποσυμφορητικοί νόμοι επέβαλλαν πολλές φορές μία ισορροπία ανάμεσα στην εξαιρετικά αυξημένη ποινική καταστολή, των ποινικών νόμων, και της πλευράς της εφαρμογής των ποινών. Δηλαδή, είχαμε στην Ελλάδα υπερβολή σε αυτό το κομμάτι, με αποτέλεσμα το σωφρονιστικό σύστημα να μην μπορεί να ανταποκριθεί. Σας σημειώνω ότι η χώρα μας είναι φτωχή. Η χώρα μας δεν έχει λίγους κρατούμενους, σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, είμαστε πέριξ του σχετικού μέσου όρου. Οι διαθέσιμοι πόροι είναι συγκεκριμένοι. Επίσης, οι ποινές έχουν  εκτοξευθεί τα τελευταία χρόνια και η λύση, η οποία έχει βρεθεί τα τελευταία… τριάντα χρόνια, είναι ότι πρέπει να υπάρχει μία εξομάλυνση στο επίπεδο της εκτέλεσης των ποινών. Αυτό είναι σωστό; Θα σας πω ότι δεν είναι σωστό! Δεν είναι σωστό! Δεν είναι απολύτως ορθολογικό! Τι συμβαίνει, όμως; Για το ίδιο αδίκημα – και έχουμε συγκριτική εικόνα – ενώ στη Γερμανία θα είχαμε ποινή πέντε ετών, από την οποία θα εκτίονταν τα τεσσεράμιση χρόνια, στην Ελλάδα η ίδια ποινή θα πάρει… είκοσι πέντε χρόνια! Αποτέλεσμα είναι μετά να πρέπει αυτή η ποινή να εξομαλυνθεί στο επίπεδο της έκτισης της ποινής. Είναι περίπου υποκριτικό αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα, λοιπόν!

Η κυβέρνηση και ο υπουργός Δικαιοσύνης, ο κ. Κοντονής, έχουν εξαγγείλει κατ’ επανάληψη ότι η σημαντική τομή σε αυτόν τον τομέα η αλλαγή της ουσιαστικής ποινικής νομοθεσίας, δηλαδή του Ποινικού Κώδικα, με μία εξομάλυνση, έναν εξορθολογισμό, μία αναδιάρθρωση των προβλεπόμενων ποινών. Να φτάσουμε σε ένα επίπεδο, στο οποίο, όταν θα λέμε πέντε, θα είναι πέντε!

Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι στην Ελλάδα δεν μένει κανείς στη φυλακή για λιγότερο χρόνο, σε σχέση με έναν κρατούμενο σε δυτικοευρωπαϊκή χώρα, για το ίδιο αδίκημα. Απλώς, η αρχική ποινή, την οποία εκφωνεί ο δικαστής είναι πιο μεγάλη και μετά έρχεται ο νομοθέτης, αναγκασμένος από την πραγματικότητα και από την διεθνή πίεση, αλλά και από το ένστικτο του ανθρωπισμού, να εξομαλύνει την έκτιση της ποινής. Η συντμηση του χρόνου κράτησης δεν συμβάλει στην υποτροπή, άλλωστε. Τι συμβαίνει; Στα τρία χρόνια, στα οποία εφαρμόζονται οι λεγόμενες αποσυμφορητικές διατάξεις, είναι μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού οι περιπτώσεις οι οποίες ήταν άξιες λόγου. Οι πιο πολλοί θα είχαν ήδη αποφυλακισθεί όταν τέλεσαν ως υπότροποι το αδίκημα, άλλοι έπρεπε να είχαν απελαθεί και δεν είχαν απελαθεί, υπάρχουν διάφοροι λόγοι… Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι ποτέ δεν είχαμε πρόβλημα με την υποτροπή. Κάποια στιγμή, κύριε Βενιζέλο, οι ποινές τελειώνουν. Οι ποινές τελειώνουν για όλους! Ακόμη και για τους ισοβίτες οι ποινές τελειώνουν! Αυτό πρέπει να το δεχθούμε και να δούμε ποια μέτρα θα λάβουμε για να μειώσουμε το φαινόμενο της υποτροπής. Αυτό είναι για μας το στοίχημα στο σωφρονιστικό σύστημα: Αυτός που βγαίνει, να βγει έξω και, κατά το δυνατόν, να μην ξανατελέσει έγκλημα. Είναι και για την κοινωνία καλό αυτό και για τον ίδιον!