Εμπνέομαι από ένα κείμενο του Μαροκινού συγγραφέα Ταχάρ Μπεν Ζελούν σχετικά με τους μετανάστες του Aquarius και επανέρχομαι στο πρόβλημα της μετανάστευσης. Δεν βάζουμε μυαλό· το αντιμετωπίζουμε είτε δακρύβρεχτα ―με αριστερά και ανθρωπιστικά συναισθηματιλίκια― είτε με την ακροδεξιά πολιτική των χαμηλών ενστίκτων. Τα συναισθηματιλίκια οδηγούν σε πορώδη σύνορα, με συνέπεια κοινωνικό κατατεμαχισμό, ενώ η ακροδεξιά πολιτική, πέραν της αμφίβολης ηθικής της, δεν ασχολείται, ούτε έχει την πρόθεση να ασχοληθεί, με το πρόβλημα της παγκόσμιας αθλιότητας. Αντιθέτως, επιτείνει τις διαφορές ανάμεσα στον Βορρά και στον Νότο, στην Ανατολή και στη Δύση. Η ακροδεξιά δεν ενδιαφέρεται για τη γενική ευημερία· είναι επαρχιακή από τη φύση της: ενδιαφέρεται για το χωριό της, για την ενορία της ―αυτή τη στενότητα την ονομάζει πατριωτισμό.
Οι μετακινήσεις πληθυσμών από τον Τρίτο Κόσμο στην Ευρώπη πρέπει να σταματήσουν. Η Ευρώπη ούτε θέλει, ούτε μπορεί να τους αφομοιώσει· οι επιπτώσεις της αναγκαστικής υποδοχής είναι προφανείς: θρησκευτικό μίσος, άνοδος της άκρας δεξιάς (του προαναφερθέντος εθνικισμού των ενστίκτων), έξαρση του ρατσισμού. Υπό αυτή την έννοια, με τη στροφή που κάνει σήμερα η Ιταλία πληρώνει τη μέχρι πρότινος γενναιοδωρία της. Ομοίως, η Ελλάδα, που δεν καταφέρνει να διαχειριστεί κρίσεις, βρίσκεται μπροστά στη θλιβερή στασιμότητα των στρατοπέδων, των hotspots και άλλων παράδοξων επινοήσεων.
Τα οφέλη της «παλιάς» μετανάστευσης, αν υπήρχαν, δεν υπάρχουν πια. Η μετανάστευση φτωχαίνει ακόμα περισσότερο τις φτωχές χώρες ―αφαιρώντας τους ανθρώπινο δυναμικό― και επιβαρύνει αφόρητα τις ευρωπαϊκές κοινωνίες στην πυκνοκατοικημένη Ήπειρο, τη χωρίς περίσσεια θέσεων εργασίας. Όσο για το δήθεν δημογραφικό πρόβλημα της Ευρώπης δεν αντιμετωπίζεται με εισαγωγή αλλοδαπών, οι οποίοι, εκτός των άλλων, δεν διατίθενται για επιμειξίες. Αυτό το απλοϊκό είδος της κοινωνικής μηχανικής είναι εξ αρχής αποτυχημένο. Μετακινήσεις όμως χρειάζονται· είναι μάλιστα απαραίτητες προκειμένου να παραμένουν οι άνθρωποι στην πατρίδα τους. Χρειάζονται μετακινήσεις Ευρωπαίων προς τον Τρίτο Κόσμο· μετακινήσεις τεχνογνωσίας, επενδυτικών κεφαλαίων και επιχειρηματικού πνεύματος. Το ερώτημα στο οποίο καλούμαστε να απαντήσουμε είναι πώς θα σταματήσει η μετανάστευση, όχι πώς θα απωθήσουμε τους μετανάστες. Το δεύτερο είναι βραχυπρόθεσμα ευκολότερο ―αστυνόμευση, δημιουργία αποτρεπτικού κλίματος― μεσοπρόθεσμα όμως, προκαλεί βάναυση πίεση στα σύνορα με εκτεταμένο πολιτικό κόστος.
Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ συνέβαλαν στη δημιουργία του χάους το οποίο αποτελεί μία από τις αιτίες των μετακινήσεων. Η Λιβύη είναι ένα καλό παράδειγμα «χάους»: δεν πρόκειται για οργανωμένο κράτος· πρόκειται για ένα συνονθύλευμα φυλών και ισλαμικών ομάδων που φαγώνονται μεταξύ τους. Όποιος μπορεί να αποδράσει από τη βία, την ένδεια, τη συντριπτική μονοτονία και το απρόβλεπτο της ζωής στη Λιβύη θα το κάνει. Πώς φτάσαμε εδώ: οι δυτικές δυνάμεις, αντί να προσπαθήσουν να συνεννοηθούν με τον ημίτρελο Καντάφι, λύσσαξαν να τον βγάλουν από τη μέση. Και τον έβγαλαν. Αλλά όταν μια κατάσταση μπορεί να επιδεινωθεί θα επιδεινωθεί.
Πολλές από τις χώρες προέλευσης είναι δυνάμει πλούσιες: χρειάζονται οργάνωση· έντιμη οργάνωση, όχι εκμετάλλευση. Από τη Νιγηρία ―που διαθέτει εύφορο έδαφος σε μεγάλο μέρος της χώρας, ξυλεία και πετρέλαιο― έρχονται, κατά γενική ομολογία, οι πιο δύστροποι μετανάστες· και πώς όχι; Η Νιγηρία παραμένει μια από τις πιο δυστυχισμένες, τις πιο φιλοπόλεμες, τις πιο διχασμένες χώρες στον κόσμο. Ωστόσο, και πάλι, το ζήτημα δεν είναι να αποφύγουμε τους Νιγηριανούς· το ζήτημα είναι να τους βοηθήσουμε στη διοίκηση, στην οικονομία, στην παιδεία, στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, στην ορθολογική αξιοποίηση των πόρων της χώρας τους, στον έλεγχο των γεννήσεων. Το ίδιο περίπου ισχύει για το Μαρόκο, για τη Συρία, για το Αφγανιστάν, για το Ιράκ, τη Σομαλία, την Ερυθραία, το Σουδάν, το Τσαντ και πάει λέγοντας.
Όχι ότι για την καθυστέρηση και τον θρησκευτικό φανατισμό φταίνε η Ευρώπη και οι ΗΠΑ: τα περισσότερα δεινά των χωρών της Αφρικής και της Ασίας προϋπήρχαν της ευρωπαϊκής ανάμειξης. Αλλά η Ευρώπη και οι ΗΠΑ έχουν βάλει το χεράκι τους κι επιπλέον έχουν το ταλέντο να μπερδεύουν ακόμα περισσότερο τα πράγματα. Η αμερικανική κυβέρνηση δαπανά εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια ετησίως σε στρατιωτική βοήθεια στην υποσαχάρια Αφρική με το παράδοξο αποτέλεσμα την επιδείνωση της τρομοκρατίας: αυτή τη στιγμή στην ευρύτερη περιοχή δρουν δεκαεπτά γνωστές ένοπλες τρομοκρατικές οργανώσεις τις οποίες υποτίθεται ότι μάχεται η χρηματοδοτούμενη από τις ΗΠΑ «Trans-Sahara Counterterrorism Partnership» (TSCTP). Υποτίθεται. Δεν ξέρουμε με ακρίβεια τι ρόλο παίζουν οι αμερικανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις στην Αφρική, π.χ. η ναυτική βάση Lemonnier στο Τζιμπουτί και τα «φυλάκια» σε όλες σχεδόν τις χώρες από τις οποίες φεύγουν μετανάστες ―κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, επιτείνεται η ισλαμική και τρομοκρατική δραστηριότητα, ενώ δεν γίνεται απολύτως τίποτα για όσα αναφέρω πιο πάνω. Φαίνεται λες και οι Αμερικανοί παίζουν ρόλο ατζαμή διαιτητή ανάμεσα σε ισλαμικές οργανώσεις (τις οποίες χρηματοδοτεί ο σύμμαχός τους, η Σαουδική Αραβία) και, ταυτοχρόνως, με covert actions προσπαθούν να εντοπίσουν ενδιαφέρουσες ύλες σε τόπους όπου δεν έχει φτάσει η κεφαλαιοκρατική δραστηριότητα. Αν ρωτηθούν για το τι σκαρώνουν στην Αφρική υποβαθμίζοντας ένα ήδη εξαθλιωμένο περιβάλλον, θα απαντήσουν ότι δεν έχουν συνομιλητή, ότι ελλείψει δομών αυτές οι χώρες δεν μπορούν να κάνουν σωστή παραγωγή και σωστό εμπόριο. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να στήνουν στρατώνες. Όλα εκτυλίσσονται με τυχαίους και έμμεσους τρόπους, έτσι ώστε ο πλούτος που δημιουργείται να μη διοχετεύεται προς τους αυτόχθονες. Μοιάζει σαν να εξυπηρετούνται έτσι τα αμερικανικά συμφέροντα, πλην όμως η στρατιωτική βοήθεια είναι πεταμένα λεφτά, η τρομοκρατία χειροτερεύει, κύματα μεταναστών συρρέουν στη Δύση.
Οι περισσότερες χώρες από τις οποίες προέρχονται οι μετανάστες διαθέτουν προϊόντα, κυρίως ενεργειακά, τα οποία θα μπορούσαν να σταματήσουν τη μετανάστευση, η οποία ισοδυναμεί με τιμωρία, με εκδίκηση, για τις σκιώδεις κινήσεις της «AFRICOM», τις εφαρμογές του λεγόμενου «Δόγματος Carter» (σύμφωνα με το οποίο οι ΗΠΑ πρέπει να εγγυώνται την ασφάλεια των πετρελαϊκών τους προμηθειών), καθώς και με το αναίσχυντα ιμπεριαλιστικό «Δόγμα Wolfowitz» (έχω πολλά να σημειώσω για τον Paul Wolfowitz, για το πώς ένας και μοναδικός άνθρωπος μπορεί να ανακατώσει τον κόσμο…) σύμφωνα με το οποίο πρέπει να ελέγχουν τις περιοχές που είναι πλούσιες σε πόρους αποτρέποντας την ανάδυση ενός γεωπολιτικού αντιπάλου.
Οι ΗΠΑ παρέχουν οικονομική βοήθεια σε 142 χώρες· δεν είναι μεγάλα ποσά για τα αμερικανικά δεδομένα· θα μπορούσαν να όμως να επαρκούν για τα δεδομένα του Τρίτου Κόσμου αν διοχετεύονταν σε παραγωγικούς τομείς και όχι σε στρατιωτικούς εξοπλισμούς. Η αναποτελεσματικότητα της βοήθειας οφείλεται επίσης στο ότι παρέχεται σε εχθρούς ―π.χ. στο Ισραήλ και στο Πακιστάν μαζί και ταυτοχρόνως. Τέτοιου τύπου βοήθεια δεν ενισχύει, από τη φύση της, προγράμματα ανάπτυξης, υγείας και παιδείας· αποτελεί μια μορφή δωροδοκίας της εκάστοτε τοπικής ηγεσίας, μια εξαγορά συμμάχων σε όχι και τόσο έντιμες συναλλαγές.
Η λύση δεν είναι να αποσυρθούν η Ευρώπη και οι ΗΠΑ αφήνοντας όλους αυτούς τους λαούς που δεν έχουν ενιαία συνείδηση και κρατική δομή να κάνουν, υποτίθεται, αυτό που θέλουν. Δεν ξέρουν τι θέλουν· λείπει η ιστορική πείρα, ο πολιτικός πολιτισμός. Στη Ρουάντα, όπου οι δυτικές δυνάμεις δεν επενέβησαν, εκτυλίχθηκε η μεγαλύτερη σφαγή των τελευταίων τριάντα ετών. Η λύση θα ήταν, ιδανικά, μια διπλωματία με τους πιο συνεννοήσιμους τοπικούς ηγέτες που να καταλήγει σε ειρήνη, οργάνωση, εργασία και προπάντων σε έλεγχο του πληθυσμού, σε αναχαίτιση της δημογραφικής πίεσης. Το Emergency Trust Fund, που ιδρύθηκε το 2015-16 για να συγκρατήσει τους μεγάλους αριθμούς των αιτούντων άσυλο, ήταν μια αρχή· μια δειλή αρχή με μονάχα 3,3 δις δολάρια τα οποία διατέθηκαν στην Γκάμπια και στην Αιθιοπία. Αλλά και πάλι, το Trust είχε μια μορφή «ανθρωπιστικής βοήθειας»· δηλαδή το τελευταίο πράγμα που χρειάζονται οι χώρες απ’ όπου λείπουν υποδομές, παραγωγή και νομικό σύστημα. Η «ανθρωπιστική βοήθεια» είναι μια υπόθεση έκτακτης ανάγκης· το στοίχημα θα έπρεπε να είναι η άρση κάθε έκτακτης ανάγκης που γεννάει τη μετανάστευση.
19°
