Η κρίση της Ιταλίας

Ως τμήμα μία σειράς υβριδικών -ίσως όχι μόνον- γεωπολιτικών κρίσεων αναδεικνύεται η κρίση της Ιταλίας. Σε πρώτο βαθμό επανεμφανίζεται εκ νέου η αδυναμία ανάδειξης αμυντικών μηχανισμών -πέραν ορισμένων ορίων- αλλά και δίκαιων αναπτυξιακών παραμέτρων στην ευρωζώνη μεταξύ Βορρά και Νότου. Οι εξελίξεις όμως, μπορεί απλά να σηματοδοτούν την συνέχεια μία σειράς υβριδικών γεωπολιτικών ρήξεων ως μέρος της προσπάθειας των ισχυρών χωρών να επανατοποθετηθούν στο υπό διαμόρφωση περιβάλλον μίας «νέας παγκοσμιοποίησης».

Η τοποθέτηση του Γερμανού Επιτρόπου προϋπολογισμού Έτινγκερ, ότι «θα μάθουν οι αγορές τους Ιταλούς τι να ψηφίζουν», καθώς και η άμεση αντίθετη τοποθέτηση του Προέδρου της Κομισιόν Γιούνκερ, σηματοδοτούν αυτήν ακριβώς την έλλειψη ενιαίας πολιτικής αντίληψης δύο διαφορετικών σχολών προσέγγισης της έννοιας «ευρωπαϊκής πολιτικής και οικονομικής ενοποίησης». Εν μέσω δε της νέας κρίσης, φαίνεται κατά την έννοια αυτή πως η μεγαλύτερη αδυναμία της ευρωζώνης σήμερα είναι ή ίδια ή κατ΄ επίφαση -όπως αποδεικνύεται σε κάθε κρίση- ισορροπία λειτουργίας των θεσμών της. Η κρίση στην Ιταλία αναδεικνύει για ακόμα μία φορά την ουσιαστική ανυπαρξία «θωράκισης» του συνόλου των χωρών της ευρωζώνης σε περιόδους διεθνών κρίσεων. Κυρίως όμως αναδεικνύει την διαχρονική και προβληματική ανισορροπία μεταξύ των αναπτυξιακών δομών Βορρά και Νότου.

Χωρίς να έχει γίνει αντιληπτό, ή χωρίς να έχει γίνει ακόμα πολιτικά αποδεκτό, η ανάδειξη του συνολικού εύρους των ανισορροπιών στην ευρωζώνη -σε βαθμό στρεβλότητας- κυοφορείται εδώ και μία δεκαετία. Η κρίση της Lehman Brothers, παρά το γεγονός ότι αντιμετωπίσθηκε σχετικά γρήγορα στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη ακόμα διαμορφώνει πεδία ανισορροπιών σε κάθε εκκολαπτόμενη διεθνή κρίση. Η Ελλάδα απλά αποτέλεσε το εφαλτήριο εγρήγορσης και έστω και καθυστερημένων αντανακλαστικών μίας δυσκίνητης ευρωζώνης. Αντανακλαστικών που διαμόρφωσαν μηχανισμούς αντιμετώπισης μικρών κρίσεων, όχι όμως σημαντικών με διαρθρωτικές επιπλοκές. Όσο και να επιθυμούν δε να αισιοδοξούν οι αγνοί ευρωπαϊστές, η σκληρή πραγματικότητα που διαμορφώνεται είναι πως οι χώρες της ευρωζώνης «λειτουργούν» ολοένα και περισσότερο υπό «καθεστώς» διακριτικής και «θεσμοθετημένης» επικράτησης του ισχυρότερου ειδικότερα σε περιόδους κρίσεων.

Αυτή η επισήμανση αναδεικνύει και την βασική αιτία που η κρίση στην Ιταλία οδηγώντας σε αδυναμία το ευρώ και εκτίναξη των spreads των ομολόγων του Νότου, ενισχύει τα ομόλογα των χωρών του Βορρά, ταυτόχρονα διευρύνοντας την εξαγωγική διείσδυση των παραγομένων προϊόντων τους. Μία πραγματικότητα που παραμένει ως οξύμωρο εν μέσω των αντιφάσεων των αγορών. Αποτελεί δε τροχοπέδη στην περαιτέρω ολοκλήρωση της οικονομικής ενοποίησης των χωρών της ευρωζώνης με αυξημένη την ανάγκη πλέον οριοθέτησης νέων δεδομένων συλλειτουργίας των χωρών της ευρωζώνης.

Για να «υποχρεωθεί» θεσμικά όμως η Ευρώπη να προσαρμοσθεί σε μία πιο δίκαιη αναπτυξιακή προσέγγιση, απαιτείτο ένα σοκ που δεν θα μπορούσε να αφήσει αδιάφορο τον σκληρό πυρήνα της Ε.Ε.. Η ιταλική κρίση έχει την δυνατότητα να αναδείξει πολιτικές, επιβάλλοντας το απαιτούμενο και αναγκαίο εξισορροπητικό σοκ. Έχει την δυνατότητα να «επιβάλλει» ουσιαστικές αναδιαρθρώσεις, πιθανώς προς όφελος του Νότου, καθώς δεν υφίσταται κανείς μηχανισμός που να μπορέσει να δημιουργήσει άμυνες για την Ευρώπη αν καταρρεύσει η Ιταλία ή οδηγηθεί στην έξοδο του ευρώ.

Προς την κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να συνεχίσουμε την ανάγνωση της διαχείρισης της «ιταλικής κρίσης» προκειμένου να εξάγουμε συμπεράσματα ουσίας. Την στιγμή που ταυτόχρονες υβριδικές κρίσεις, όπως ΗΠΑ-Κίνας, η αύξηση της τιμής του πετρελαίου, η αύξηση των επιτοκίων και η λήξη της ποσοτικής χαλάρωσης, πιθανή οικονομική κατάρρευση της Τουρκίας, είσοδος του ΔΝΤ στην Αργεντινή και η αναζήτηση ενισχυμένου ρόλου της Ρωσίας, φαίνεται να επαναχαράσσουν τον νέο χάρτη της παγκοσμιοποίησης.

Αν ως χώρα είχαμε την βούληση να διαβάσουμε τα μηνύματα, ίσως υπήρχε η δυνατότητα επανατοποθέτησής μας στην διαμορφούμενη ευρωπαϊκή ισορροπία που θα προκύψει σταδιακά λόγω της κρίσης στην Ιταλία. Δυστυχώς όμως, τέτοια προοπτική δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα. Αυτός είναι και ο λόγος που ανεξαρτήτως συμμετοχής του ΔΝΤ την επόμενη μέρα της τυπικής εξόδου από τα μνημόνια, η ύπαρξη προληπτικής γραμμής σε συνδυασμό με την ελάττωση των υπερπλεονασμάτων αποτελεί λύση όχι πολιτικής οπισθοδρόμησης και αδυναμίας, αλλά ουσιαστικής άμυνας και ρεαλισμού. Σε αντίθετη περίπτωση, σε τυχόν γενικευμένη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση που είναι δυνατόν να εμφανισθεί, η νέα χρεωκοπία της χώρας θα είναι αναπόφευκτη.