Είσαι εσύ ή το προφίλ σου;

Ένας φίλος μου, μηχανικός πληροφορικάριος, που ζει και εργάζεται στην Αμερική, έπαψε να αντιδρά στο Facebook. Έφτασε στα όρια της αγένειας μην κάνοντας καν like ακόμα και σε πρόσωπα του στενού δικτυακού του περίγυρου! Γιατί; Δεν θέλει να υπάρχουν εκεί έξω κρίσιμα δεδομένα, όπως οι αντιδράσεις του επί διαφόρων θεμάτων. Στην αρχή μου φάνηκε υπερβολικό, σχεδόν φοβικό. Μετά κατάλαβα ότι έχει βάση, αν και εγώ ο ίδιος δεν θα μπορούσα να πατήσω πάνω της. Άλλωστε είναι πια αργά για να κρύψεις οτιδήποτε, ειδικά αν η ζωή σου στο δίκτυο είναι πιο συναρπαστική από αυτά που ζεις έξω από εκεί.

Θα μπορείς πάντα να είσαι ένας αξιόλογος άνθρωπος, αρκεί να καταναλώνεις σωστά και να κάνεις Like εκεί που πρέπει.

Όμως προσέξτε τι συμβαίνει. Στο Facebook αντιδράς, κάνεις δηλαδή like, εκφράζοντας έξι συναισθηματικές στάσεις: Μου αρέσει, Τέλειο, Χαχα, Ουάου, Λυπάμαι, Έλεος. Αν η ανάρτηση είναι δημόσια, είναι και ανοιχτή για όλους. Θεωρητικά, λοιπόν, κάποια εταιρεία που επεξεργάζεται προσωπικά δεδομένα και δημογραφικά προφίλ, μπορεί να αμολήσει τα ρομπότ της και να στοιχειοθετήσει ασφαλή συμπεράσματα για τη συμπεριφορά της κοινής γνώμης. Ενδεχομένως ο αλγόριθμος να κάνει και εξατομικευμένη αναζήτηση. Πάνω στη δική σου συμπεριφορά. Θα παρακολουθήσει τις αντιδράσεις σου σε εκατοντάδες, σε χιλιάδες αναρτήσεις. Θα δει πού γελάς και πού φωνάζεις έλεος. Πιθανότατα, θα κάνει μία ασφαλή εικασία για το προφίλ σου. Δεν έχει σημασία αν τα συμπεράσματα είναι αληθινά. Είναι αντιπροσωπευτικά και τεκμηριωμένα. Θα διατεθούν σε όποιον πληρώσει για να τα μάθει, δηλαδή στον αλγόριθμό του.

Σήμερα στις ΗΠΑ αξιολογείσαι οικονομικά από αλγοριθμικές μηχανές που επεξεργάζονται τα καταναλωτικά και πιστωτικά σου ίχνη. Εσύ δείχνεις φερέγγυος και αξιόπιστος, αλλά η τράπεζα δεν θα σου δώσει δάνειο επειδή ο αλγόριθμός της απορρίπτει το οικονομικό σου προφίλ. Βρες τα μαζί του. Αύριο όμως μπορεί να μην πάρεις και μία δουλειά επειδή τα Like που έχεις κάνει σκιαγραφούν ακατάλληλο προφίλ. Για αυτό καλύτερα να σχολιάζεις. Τα σχόλια δεν αξιολογούνται, ακόμα, από τις μηχανές.

Ναι, το έχω δει και εγώ εκείνο το επεισόδιο στο «Black Mirror»: η κοινωνική και επαγγελματική θέση του ατόμου συναρτάται από την αποδοχή του στη συλλογική δικτύωση. Αν το σκορ σου είναι χαμηλότερο από όσο πρέπει, η τράπεζα δεν εγκρίνει το δάνειο ή απαξιώνεσαι από τον κοινωνικό περίγυρο. Και σε ένα άλλο επεισόδιο, η εσχάτη των ποινών ήταν να σε μπλοκάρουν όλοι, να κυκλοφορείς στον δρόμο και οι άνθρωποι να βλέπουν πίξελς με το σχήμα του κορμιού σου. Κοίτα, όμως, που δεν είναι μόνο fiction. Φαντάσου κάποιος να βάλει στο ίδιο report τις συναισθηματικές σου αντιδράσεις σε μία σειρά κρίσιμων θεμάτων. Θα είσαι απλώς το πρόσωπο που θα αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο προφίλ. Στο τέλος αυτό το προφίλ δεν θα είναι ο καθρέφτης σου. Θα είσαι εσύ ο δικός του καθρέφτης.

Αν τα πράγματα εξελιχθούν έτσι, η ζωή θα είναι ένας αγώνας για το καλύτερο δυνατό προφίλ. Θα ζεις για τον αλγόριθμο των άλλων. Η έννοια του «τι θα πει ο κόσμος» θα επανέλθει, αυτή τη φορά με μεγαλύτερο εύρος. Και μετά, λογικά, θα ισχυροποιηθούν οι έννοιες της θρησκείας, της οικογένειας, του σεπτού βίου. Ο νέος συντηρητισμός, που ήδη σκάει από το αυγό του, θα αυτοτροφοδοτείται, χρησιμοποιώντας το βασικό εργαλείο της προόδου, την τεχνολογία. Ίσως να μην μπορεί να γίνει και αλλιώς. Όταν η εξέλιξη συνεπάγεται αυτοματοποίηση και ταχύτητα, όλο και περισσότερες ανθρώπινες δραστηριότητες παραδίδονται σε αλγοριθμικές λειτουργίες. Ο αλγόριθμος ταΐζεται με πληροφορία. Τα πάντα μετατρέπονται σε πληροφορίες, όπως και οι αντιδράσεις του συναισθηματικού μας κόσμου στην κοινωνική δικτύωση. Άκουγα τον Κωνσταντίνο Δασκαλάκη, τον καθηγητή του ΜΙΤ, να λέει ότι οι μηχανές δεν μπορούν να μας νικήσουν γιατί πάντα θα είμαστε πιο έξυπνοι. Εντάξει, αλλά αν τα δικτυακά ίχνη καθορίζουν το προσωπικό αλγοριθμικό προφίλ, θα δούμε ένα τέρας να γεννιέται από το ζευγάρωμα της κοινωνικής συμπεριφοράς με την τεχνολογία. Θα μπορείς πάντα να είσαι ένας αξιόλογος άνθρωπος, αρκεί να καταναλώνεις σωστά και να κάνεις Like εκεί που πρέπει.

➜ kostas@giannakidis.com