Ο ράπερ Ezhel είναι η Τουρκία που δεν θα καταλάβουμε ποτέ

Γράφει ο Γιάννης Ιωάννου*

Ο Ezhel είναι 25 χρονών και τα κομμάτια του έχουν εκατομμύρια views στο You Tube. Λίγο πριν τις τουρκικές εκλογές, συνελήφθη. Ο διασημότερος ράπερ της χώρας εκφράζει τις αγωνίες της νέας γενιάς, που δείχνει να ασφυκτιά υπό το όραμα της «Νέας Τουρκίας» του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Θυμάμαι κάποτε τον πατέρα μου, κύπριο βετεράνο του 251 Τάγματος Πεζικού της Εθνικής Φρουράς στη Κύπρο (το τάγμα που διαλύθηκε ολοσχερώς στην πρώτη φάση της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο στην Κερύνεια, το 1974), να μου αναφέρει ένα σύνθημα που κάπου διάβασε στο κέντρο της Αθήνας τη δεκαετία του ’80 και του άρεσε: «Αλληλεγγύη στα καθημερινά Πολυτεχνεία της Τουρκίας» είχε γράψει κάποιος σε έναν τοίχο. Ήταν η περίοδος του ’80, που γέννησε τη hip hop μουσική στην Αμερική. Όταν στην Ελλάδα ακούγαμε disco-rap από τον σταθμό της Βάσης στα Σούρμενα και πανηγυρίζαμε για τον θρίαμβο του ΠΑΣΟΚ, στη γειτονική Τουρκία βίωναν μια από τις πιο σκληρές χούντες στη σύγχρονη ιστορία της χώρας.

Δεν ξέρω γιατί έγραψα αυτή την εισαγωγή, η σύλληψη όμως του ράπερ Ezhel στην Τουρκία ενστικτωδώς με κάνει, ως άνθρωπο που καλύπτει την περιοχή δημοσιογραφικά αλλά και ακαδημαϊκά, να θέλω να παραφράσω εκείνο το σύνθημα που είδε κάποτε ο πατέρας μου και να το προσαρμόσω στην εποχή μας. Λίγες ημέρες πριν τις τουρκικές εκλογές. Είναι που ακούω και hip hop μουσική για πάνω από δύο δεκαετίες. Είναι που ενίοτε παρακολουθώ και το hip hop της Τουρκίας. Περισσότερο από τον Snik, τον Ύπο και τον Tus.

O Ezhel (πραγματικό όνομα Ömer Sercan Ipekçioglu) είναι 25 χρόνων από την Άγκυρα. Είναι ο διασημότερος ράπερ που βγήκε ποτέ στη χώρα ξεπερνώντας την επιτυχία του Ceza (του συγκροτήματος Nefret) ή του Sagopa Kajmer, του πρώτου δηλ. κύματος του τουρκικού ραπ της δεκαετίας του ’90. Τα κομμάτια του έχουν εκατομμύρια views στο You Tube και το ντεμπούτο του, πέρυσι, «Müptezhel» ήταν ένας θρίαμβος της ανεξάρτητης μουσικής που κυριάρχησε στα τουρκικά charts χωρίς να έχει προώθηση από μεγάλη δισκογραφική εταιρεία. Το DNA του είναι μουσικό, μιας και προέρχεται από οικογένεια καλλιτεχνών. O Ezhel ξεχωρίζει για πολλά κι ενδιαφέροντα στη μουσική του. Χρησιμοποιεί αργκό με αραβικές και περσικές εκφράσεις, quot-άρει τούρκους arabesk και φολκ τραγουδοποιούς και κυριότερα εκφράζει τη γενιά του. Μια γενιά που ξεπήδησε από την εξέγερση του Γκεζί του 2013, σαφώς κοσμική και δυτικότροπη, που δείχνει να ασφυκτιά υπό το όραμα της «Νέας Τουρκίας» του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Το «Sehrimin Tadi» έχει 32 εκατομμύρια views.

Ο Ezhel μεταφέρει την εικόνα της Τουρκίας που δεν αντιλαμβανόμαστε στην Ελλάδα ή στην Κύπρο υπό το βάρος των ελληνοτουρκικών σχέσεων, του Κυπριακού, των δύο φυλακισμένων στρατιωτικών ή των παραβιάσεων στο Αιγαίο. Μια Τουρκία που ελάχιστοι, δημοσιογράφοι ή ακαδημαϊκοί, εκεί έξω μπορούν να αποτιμήσουν, να αφουγκραστούν ή να αναλύσουν. Μια Τουρκία που ακόμη προσπαθούμε να αντιληφθούμε με όρους Οτζαλάν, αερομαχίας πάνω από το Αιγαίο και... άλωσης της Τριμπολιτζάς.

Στις 25 Μαΐου, ο ράπερ Ezhel συνελήφθη από τις τουρκικές αρχές «για ενθάρρυνση της χρήσης ναρκωτικών». Μια κατηγορία που θα μπορούσε να του επιφέρει ποινή φυλάκισης μέχρι 10 ετών. Σε μια επανάληψη του τοξικού κλίματος της δεκαετίας του ’90 η υπόθεση Ezhel παραπέμπει στον Κούρδο καλλιτέχνη Ahmet Kaya – που εξορίστηκε από την Τουρκία το 1999, όταν ανακοίνωσε δημόσια ότι επιθυμεί να τραγουδήσει στην κουρδική γλώσσα. Η σύλληψη του Ezhel καταδεικνύει και κάτι άλλο. Πως η προεκλογική καμπάνια του Ερντογάν –αλλά και της αντιπολίτευσης– επισυμβαίνει σε ένα βαθύτατα αρρωστημένο κλίμα, όπου η κατάσταση στην οικονομία, η ισχυρή αντιδυτική ρητορική και τα μεταπραξικοπηματικά αφηγήματα της αρχιτεκτονικής εξουσίας του Ερντογάν και του AKP αναζητούν αποδιοπομπαίους τράγους. Φυσικά, ο Ezhel είναι ράπερ. Δεν είναι δημοσιογράφος, στρατιωτικός ή ακαδημαϊκός. Δεν κάνει καμιά επανάσταση στο κάτω-κάτω. Συνοψίζει όμως με τους στίχους του αυτό που δείχνει να απασχολεί τη νεολαία της χώρας η οποία βαραίνει από όσα παραθέτει ο ίδιος στους στίχους του:

«Αιθάλη, σκουριά, βρωμιά, άνθρακας, πλαστικό, σκουπίδια, ελαστικά, καυσαέρια, χόρτο».

Η σύλληψη του Ezhel δημιούργησε, προεκλογικά, ένα τεράστιο κύμα αλληλεγγύης στη Τουρκία. Ένας άλλος διάσημος ράπερ, ο Sehabe, έβγαλε το κομμάτι «Ezhel’e Özgürlük» – την τουρκική δηλ. απόδοση του hashtag #Free Ezhel, που κυριάρχησε αμέσως στα social media της Τουρκίας αλλά και παγκόσμια.

Στο ρεφρέν, ο Sehabe λέει πως «η μουσική είναι παγκόσμια. Δεν έχει την εθνικότητα ενός Τούρκου, ενός Ιρακινού, ενός Ιορδανού, ενός Κούρδου ή ενός Κιρκάσιου. Λευτεριά στον Ezhel».

Αν αυτό δεν είναι ο ορισμός του hiphop, τότε τι είναι, θα συμπλήρωνα εγώ.

Αν στις 24 Ιουνίου, και θα κάνω αυτή την κάπως τραβηγμένη και παράτολμη σκέψη, ο Ερντογάν χάσει τις εκλογές, τότε ο Ezhel θα έχει κερδίσει μια τεράστια νίκη. Όπως και κάθε νέος σε μια Τουρκία που μετασχηματίζεται συνεχώς πολιτικά, θρησκευτικά και κοινωνικά.

Όσο για την Ελλάδα, όπου οι ράπερς της νέας γενιάς ραπάρουν για το πώς κάνουν flex τον χρυσό και πόσο killers είναι, τερματίζοντας κάθε αισθητική με τον λούμπεν σεξισμό και τη σοσιοπάθεια της εποχής των Instagram Stories, και που οι underground συνάδελφοί τους φλερτάρουν με τους Ρουβίκωνες, τους απολογητές της 17Ν και τους ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, τα σχόλια περιττεύουν. Αν βρίσκονταν ποτέ σε τουρκική φυλακή θα αναθεωρούσαν την όποια σκληράδα τους. Μέχρι όμως να γράψουν μια γραμμή για να αποτιμήσουν το τι πήγε στραβά στην Ελλάδα, ας ακούσουν λίγο τον Ezhel και ας συνειδητοποιήσουν ότι δίπλα τους, λίγα χιλιόμετρα μακριά, κάποιος μπορεί να βρεθεί στη φυλακή γιατί φτιάχνει ένα τραγούδι ραπ. 

*Ο Γιάννης Ιωάννου είναι δημοσιογράφος στην εφημερίδα της Κύπρου «Πολίτης» και αναλυτής στην Διπλωματική Ακαδημία του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. Αγόρασε τον πρώτο του hiphop δίσκο, από ένα συνοικιακό δισκάδικο στην Καλλιθέα, πριν από 23 χρόνια.