Είναι ένα από τα πιο δημοφιλή θέματα συζήτησης στις παρέες μας: πόσες πιθανότητες έχει κάποιος που γεννήθηκε σε φτωχή και χαμηλής εκπαίδευσης οικογένεια να τα πάει καλύτερα από τους γονείς του;
Σε αυτό το ερώτημα προσπαθεί να απαντήσει η Παγκόσμια Τράπεζα στην πρόσφατη μελέτη “Fair Progress? Economic Mobility across Generations Around the World”. Στη μελέτη εξετάζονται 148 χώρες προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσο υπάρχει σε αυτές αυτό που λέμε «δίκαιη ανάπτυξη». Κατά πόσο δηλαδή μπορούν οι λιγότερο προνομιούχοι, αυτοί που η οικογένεια τους δεν μπορεί να τους προσφέρει πολλά, να επιτύχουν υψηλά επίπεδα μόρφωσης και να κερδίσουν περισσότερα χρήματα από τους γονείς τους.
Και γιατί ασχολούνται τα «νεοφιλελεύθερα κοράκια» της Παγκόσμιας Τράπεζας με αυτό το ζήτημα; Όπως αναφέρεται στη μελέτη «η δυνατότητα που έχει κάποιος να μορφωθεί και να αυξήσει έτσι το εισόδημα του, τόσο στη διάρκεια της ζωής του όσο και σε σχέση με τους γονείς του, έχει μεγάλη σημασία για την καταπολέμηση της φτώχειας, τη μείωση της ανισότητας αλλά και για την τόνωση της ανάπτυξης».
Και πού καταλήγει η μελέτη; Τα νέα δεν είναι καλά αφού «σε πολλές χώρες παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια η οικονομική κινητικότητα έχει φρενάρει και οι προοπτικές πολλών ανθρώπων εξακολουθούν να συνδέονται πολύ περισσότερο με το κοινωνικό status των γονιών τους παρά με τις δικές τους δυνατότητες».
Τα περισσότερα παιδιά δεν κατάφεραν να αποκτήσουν καλύτερη εκπαίδευση από τους γονείς τους και να βελτιώσουν την οικονομική τους κατάσταση και, ιδίως, στις αναπτυσσόμενες χώρες οι νέοι «παγιδεύονται σε ένα φαύλο κύκλο φτώχειας από τη γέννησή τους».
Από τις 50 χώρες που έχουν τη χαμηλότερη κατάταξη στην κινητικότητα στην μόρφωση μεταξύ των γενεών, οι 46 είναι του αναπτυσσόμενου κόσμου. Στα φτωχότερα κράτη, κάποιοι προχώρησαν παραπάνω από την οικογένεια τους, αλλά όσο περνάνε τα χρόνια μετά την δεκαετία του 1950 βλέπουμε ότι ο αριθμός των «νικητών» είτε παρέμεινε ο ίδιος είτε σε πολλές περιπτώσεις μειώθηκε.
Στις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου, το 47% των ανθρώπων που γεννήθηκαν στη δεκαετία του 1980 έχουν καλύτερο μορφωτικό επίπεδο από τους γονείς τους, ποσοστό που έχει μείνει σχεδόν αμετάβλητο σε σχέση με τους ανθρώπους που γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1960. Στις χώρες που η οικονομία τους κινείται κοντά στο παγκόσμιο μέσο όρο τα πράγματα εξελίχθηκαν ακόμα χειρότερα: το 57% των ανθρώπων που γεννήθηκαν στα 80s είναι πιο μορφωμένο από τη μαμά και τον μπαμπά, ποσοστό χαμηλότερο από τη γενιά που γεννήθηκε τη δεκαετία του 1950.
Ενδιαφέρον έχει η κατάταξη των χωρών παγκοσμίως με βάση το ποσοστό των ατόμων κάθε χώρας που γεννήθηκαν στα 80s και ανήκουν στο 25% των πιο μορφωμένων της χώρας τους και προέρχονται από γονείς που έχουν χειρότερη μόρφωση από το 50% της χώρας. Ανεπτυγμένες χώρες όπως η Δανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιαπωνία έχουν το καλύτερο σκορ ενώ τα «φτωχαδάκια» Κένυα, Πακιστάν και Μπαγκλαντές δεν τα πάνε καλά. Υπάρχουν βέβαια και μερικές αξιοσημείωτες εξαιρέσεις. Οι Φιλιππίνες, μια χώρα με πολύ χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα, που είναι δεύτερη στη κατάταξη, ακριβώς κάτω από τη Δανία. Από την άλλη οι ΗΠΑ, αποδίδουν άσχημα στην ισότητα των ευκαιριών, και βρίσκονται μαζί με πολύ λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες όπως το Ιράκ και η Νιγηρία. Η χώρα μας δεν τα πάει και τόσο καλά: μόνο το 11,5% των ατόμων που έχουν υψηλό μορφωτικό επίπεδο προέρχεται από γονείς με χαμηλή εκπαίδευση.
Δυστυχώς τα πράγματα φαίνεται ότι θα γίνουν χειρότερα στο άμεσο μέλλον. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, 260 εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως δεν πηγαίνουν σχολείο ενώ 400 εκατομμύρια λαμβάνουν μόνο πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα, μέχρι το 2030, τα μισά από τα 1,6 δισ. παιδιά στον κόσμο να είναι εκτός σχολείου.
Σύμφωνα με την έκθεση, οι υψηλές δημόσιες επενδύσεις στην εκπαίδευση είναι αυτό που κάνει τις πλούσιες χώρες να δίνουν περισσότερες ευκαιρίες στα φτωχά παιδιά. Οι κρατικές δαπάνες για την εκπαίδευση αυξάνονται καθώς οι χώρες γίνονται πλουσιότερες και το μεγαλύτερο μέρος κατευθύνεται σε άτομα από οικογένειες χαμηλού εισοδήματος. Τονίζεται, βέβαια, ότι δεν είναι όμως μόνο το ύψος των κρατικών δαπανών που κάνει τη διαφορά. Μεγάλη σημασία έχει πως ξοδεύονται τα κρατικά χρήματα (να μην πέφτουν σε «πηγάδι χωρίς πάτο» δηλαδή) αλλά και πως συμβιώνουν οι άνθρωποι. Στις χώρες που δεν υπάρχουν «γκέτο» και προκρίνεται η συμβίωση στις ίδιες περιοχές ανθρώπων όλων των εισοδημάτων, έχουμε καλύτερα αποτελέσματα όσο αφορά την ισότητα των ευκαιριών. Όταν τα φτωχά παιδιά ζουν κοντά σε πλούσια παιδιά, συνήθως επωφελούνται από καλύτερες δημόσιες υπηρεσίες και παροχές.
3°
