Δύο μαθήματα που πήρα από την υπόθεση των Οκτώ

Μάθημα 1o: Ένας αλλά λέων

Τι είναι αυτό που κάνει έναν άνθρωπο που έχει οικογένεια, καριέρα, κύρος, φήμη, καλή ζωή, να μπλέξει στα καλά καθούμενα σε μια ιστορία σαν αυτή της υπεράσπισης των δικαιωμάτων στη ζωή και την ελευθερία οκτώ ανθρώπων και μάλιστα Τούρκων όντας ο ίδιος Έλληνας; Πολλά μπορεί να υποθέσει κάποιος. Στην περίπτωση του Απόστολου Δοξιάδη, η απάντηση είναι μία: το καθήκον. Ο Απόστολος Δοξιάδης ανήκει στην κοινωνική ομάδα που ονομάζουμε «ελίτ». Η φαντασίωση που συνοδεύει τη ζωή όσων ανήκουν στην ελίτ είναι ότι απολαμβάνουν την άνεση μιας μεγαλοαστικής ζωής και δεν δίνουν δεκάρα για την αδικία που υπάρχει εκεί έξω, τον πόνο, τη φτώχεια του κοσμάκη. Τους θεωρούμε μάλιστα ανίκανους να έρθουν στη θέση μας και να καταλάβουν τι περνάμε. Να, λοιπόν, που βρίσκεται κάποιος να δώσει μια γερή σφαλιάρα σε αυτές τις πεποιθήσεις. Αυτό μάλιστα με αφορά και σε προσωπικό επίπεδο. Όπως πολλοί άλλοι, έτσι κι εγώ πίστευα ότι η «ελίτ» δεν δίνει δεκάρα για όσα συμβαίνουν, απλά λανσάρει τις απόψεις της στα κυριακάτικα φύλλα των εφημερίδων και αυτοθαυμάζεται οικτίροντας τον λαό που δεν καταλαβαίνει πόσο σπουδαία είναι. Λάθος μεγάλο. 

Η Ελλάδα δεν έχει ελίτ, έχει απλά ανθρώπους πλούσιους, διανοούμενους, άλλους που είναι ισχυροί αλλά απαίδευτοι και κάποιους που έχουν τα χρήματα αλλά θέλουν και την εξουσία. Με άλλα λόγια, δεν πρόκειται για μια ομοιογενή ομάδα όπως τη φανταζόμαστε, αλλά για πολλές μικρότερες, όπως είναι άλλωστε όλη η κοινωνία. Δεν ξέρω πόσοι άνθρωποι σαν τον Απόστολο Δοξιάδη υπάρχουν στην ελληνική αστική τάξη, υποθέτω όμως πως δεν είναι πολλοί, γιατί αν ήταν τα πράγματα στη χώρα μας θα ήταν καλύτερα. Χρειαζόμαστε διανοούμενους να μας καθοδηγήσουν, χρειαζόμαστε τους ισχυρούς οικονομικά για να δημιουργήσουν δουλειές, χρειαζόμαστε όλα τα κοινωνικά μέρη για να πετύχουμε αυτό που λέγεται σταθερότητα και κοινωνική ευημερία. Είναι τεράστιο λάθος να νομίζουμε πως μόνο εμείς είμαστε πατριώτες και πως όποιος έχει χρήματα και κύρος είναι αναίσθητος. Είναι όμως και τεράστιο λάθος των διανοουμένων και των πάσης φύσεως ισχυρών, να νομίζουν ότι θα απαλλαγούν από την ευθύνη που έχουν απέναντι στην κοινωνία. Έχουμε την ικανότητα να διακρίνουμε ποιος πράγματι νοιάζεται σε κάθε περίπτωση; Εδώ σε θέλω κάβουρα.

Υπάρχουν άνθρωποι που δεν διστάζουν να χάσουν ακόμα και τον ύπνο τους, για να υπερασπιστούν θεμελιώδεις αξίες όπως η δικαιοσύνη και η ελευθερία

Δεν προέρχομαι ούτε ανήκω στην ίδια κοινωνική τάξη με τον Απόστολο Δοξιάδη, δεν έχω ούτε το ένα δέκατο της μόρφωσης και της καλλιέργειάς του, ούτε βέβαια τα επιτεύγματά του. Έχουμε όμως δύο βασικά κοινά στοιχεία: βαθιά δημοκρατική συνείδηση και επιμονή. Δεν του χαρίστηκε τίποτα, πάλεψε όσο λίγοι για να πετύχει στη ζωή του όσα πέτυχε. Μιλάμε για έναν άνθρωπο με βαθιά αγάπη για την πατρίδα και τη δημοκρατία. Υπάρχουν και τέτοιοι στην Ελλάδα, γνήσιοι πατριώτες. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν διστάζουν να χάσουν ακόμα και τον ύπνο τους, για να υπερασπιστούν θεμελιώδεις αξίες όπως η δικαιοσύνη και η ελευθερία. Ναι, δεν είμαστε όλοι δήθεν, τσάμπα μάγκες, θρασύδειλα ανδρείκελα ή επαγγελματίες υπερασπιστές. Φτάνει πια με τα τσουβαλιάσματα και την αυτο-υποτίμηση.

Η υπεράσπιση των Οκτώ συγκέντρωσε το ενδιαφέρον μεγάλου αριθμού πολιτών, αλλά για να λέμε τα σύκα-σύκα και τη σκάφη-σκάφη, ένας σήκωσε το βάρος στην πλάτη του και αυτός ήταν ο Απόστολος που έφερε εις πέρας και την αποστολή (In nomen omen). Αν δεν είχε αντιδράσει πριν από δύο χρόνια, αν δεν επέμενε σθεναρά τόσο καιρό ενάντια στα δόλια και σκοτεινά σχέδια του Τσίπρα, οι οκτώ αυτή τη στιγμή θα ήταν μόνο στις προσευχές και τη μνήμη μας και όχι ζωντανοί και ελεύθεροι. Θα είχαμε ακόμα μια συλλογική ενοχή, όπως έχουμε για τα πεθαμένα και κακοποιημένα προσφυγόπουλα, για τόσα και τόσα που μας έχει φορτώσει η παρούσα κυβέρνηση. Θα είχαμε μια βαθιά ενοχή, για την πληγή που θα είχε ανοίξει στη δημοκρατία μας, η παράδοση των Οκτώ στον Ερντογάν. Χρειάστηκε κάποιος να κάνει την αρχή και να πάρει πάνω του το βάρος. Στον Απόστολο Δοξιάδη, η Πατρίς ευγνωμονούσα!

Μάθημα 2ο: Η ζωή είναι αγρίως απίθανη

Έχουμε συνηθίσει όλα αυτά τα χρόνια να ανιχνεύουμε διαφορετικού τύπου κίνητρα στους ανθρώπους που ανακατεύονται σε τέτοιες περιπτώσεις. Θυμόμαστε όλοι τους «επαγγελματίες δικαιωματίες», όπως συνηθίζουμε να τους λέμε, οι οποίοι προασπίζουν μεν τα δικαιώματα κάποιων ομάδων, αλλά έχουν συμφέρον να το κάνουν – είναι η δουλειά τους. Από την άλλη, έχουμε ζήσει ειδικά στα χρόνια της κρίσης πολλές περιπτώσεις που επίδοξοι πολιτικοί ή άλλοι παράγοντες επιδίωξαν να εμπλακούν σε αντίστοιχες κοινωνικές υποθέσεις για να καρπωθούν πολιτικά οφέλη. Δεν κάνω αυτές τις επισημάνσεις με επικριτική διάθεση, καταλαβαίνω ότι απλώς έτσι παίζεται το παιχνίδι. Αυτό ακριβώς είναι το συγκλονιστικό στην παρούσα περίπτωση. Κανείς από τους πολίτες που ενεπλάκησαν στην πρωτοβουλία για την υπεράσπιση του δίκιου των οκτώ δεν είχε τέτοιου είδους κίνητρα. Δεν θα δείτε κανέναν να εκμεταλλεύεται πολιτικά αυτή τη νίκη. Επιστρέψαμε όλοι στη δουλειά, στη ζωή, την καθημερινότητά μας – τα οποία δεν εγκαταλείψαμε εδώ που τα λέμε, ίσα-ίσα προσπαθούσαμε να τα κάνουμε όλα μαζί. Το να είσαι πολίτης είναι δύσκολο και κουραστικό, αλλά σε γεμίζει υπερηφάνεια.

Το κέρδος μας, εκτός από την υπεράσπιση του κράτους δικαίου, των αξιών μας δηλαδή, ήταν το ότι βρεθήκαμε όλοι μαζί. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα μηνύματα που έλαβα από απλούς πολίτες από όλη την Ελλάδα, ειδικά τις ημέρες της δίκης στον Άρειο Πάγο. Την ανησυχία, τον φόβο, τη συμπαράσταση. Βρεθήκαμε μαζί, κεντρώοι, δεξιοί, αριστεροί, άνθρωποι με τελείως διαφορετικές πολιτικές πεποιθήσεις, αλλά με βαθιά πίστη στη δημοκρατία. Θυμάμαι τώρα τη φωτογραφία του Απόστολου Δοξιάδη με τον Μανώλη Γλέζο στην πρώτη εκδήλωση για τους Οκτώ και χαμογελώ. Ίσως εκείνη ακριβώς η φωτογραφία να έδωσε το βήμα και να μας ένωσε στον κοινό σκοπό: η υπεράσπιση του κράτους δικαίου δεν έχει χρώμα ούτε κόμμα, είχε όμως έναν βασικό αντίπαλο: την κυβέρνηση και τις μεθοδεύσεις της. Αυτόν τον αντίπαλο κατατροπώσαμε από κοινού, Δικαιοσύνη και πολίτες. Φαίνεται πως τελικά αρκούν λίγοι και αποφασισμένοι για να κρατήσουν όρθια τη δημοκρατία.

Βρεθήκαμε μαζί, κεντρώοι, δεξιοί, αριστεροί, άνθρωποι με τελείως διαφορετικές πολιτικές πεποιθήσεις, αλλά με βαθιά πίστη στη δημοκρατία.

Χρειάστηκε φυσικά να κάνουν γενναία τη δουλειά τους οι δικαστές, χρειάστηκε να κάνουν σπουδαία δουλειά οι συνήγοροι των οκτώ, oι κ.κ. Μυλωνόπουλος, Ζέλιος, Αλιβιζάτος, Τσακυράκης, Παπαδόπουλος, και η κυρία Ελένη Κουτσουράκη, στις διαφορετικές βαθμίδες που υπερασπίστηκαν την υπόθεση, χρειάστηκαν μάρτυρες όπως ο Στέλιος Φενέκος, που στάθηκε δύο χρόνια τώρα με καταπληκτική αφοσίωση και συνέπεια στο πλευρό αυτών των ανθρώπων, στο όνομα του δίκιου και της δημοκρατίας. Χρειάστηκε όμως να ορθώσουν το ανάστημά τους και οι πολίτες. Χτες, λίγο αφότου έμαθα τα χαρμόσυνα νέα, θυμήθηκα τη συγκέντρωση στο παλιό ΕΑΤ-ΕΣΑ, τα λίγα λόγια που αντάλλαξα εκείνο το βράδυ με τον Δημήτρη Κουμάνταρο και την προσπάθεια που έκανε για να βοηθήσει με όποιο τρόπο μπορούσε. Λυπάμαι που δεν ζει να χαρούμε μαζί αυτή τη νίκη.

Αυτό που καταφέραμε όλοι μαζί, θεσμοί και κοινωνία πολιτών, είναι να δείξουμε πως υπάρχει ακόμα διάκριση των εξουσιών, υπάρχει ακόμα αντίσταση σε όποιον επιδιώκει να μαγαρίσει το κράτος δικαίου.

Υπάρχουν Δικαστές στην Ελλάδα. Υπάρχουν Πολίτες στην Ελλάδα. Υπάρχουν Δημοκράτες στην Ελλάδα.

Πριν από λίγο καιρό, η μάνα μου θέλησε να μου κάνει ένα δώρο για την απόκτηση του διδακτορικού μου διπλώματος. Πήγαμε λοιπόν στο πωλητήριο ενός μουσείου και διάλεξα ένα δαχτυλίδι που απεικονίζει τη Θεά Νίκη που σαλπίζει τα χαρμόσυνα νέα. Κοιταχτήκαμε και χαμογέλασε. Κατάλαβε το λόγο που το διάλεξα. Υποσχέθηκα στον εαυτό μου ότι θα το φορέσω, όταν τελειώσει η περιπέτεια των οκτώ. Ίσως ήταν ένα ξόρκι, για να μη στραβώσει κάτι στο ΣτΕ, ίσως να ήταν και βαθιά πίστη στους θεσμούς της πατρίδας μας, ίσως απλώς να είμαι όπως λέει η μάνα μου «τρελοκομείο».

Χρειάζεται και λίγη τρέλα για να δίνεις τον αγώνα τον καλό, όταν έχεις αντίπαλο την κυβέρνηση της χώρας σου.