V for Σαββίδης

Ο φωτογράφος εστιάζει ώστε να πετύχει αυτό που στην κινηματογραφική τέχνη αποκλήθηκε «αμερικάνικο πλάνο». Εκείνο που περιλαμβάνει τις ανθρώπινες μορφές από την κεφαλή μέχρι το γόνατο. Το μάθαμε από τη γενικευμένη και υποδειγματική χρήση του στα ουέστερν, όπου ο σκηνοθέτης γέμιζε έτσι την οθόνη με τους ήρωες δίνοντας έμφαση στη γενική κινησιολογία του ηθοποιού και επέτρεπε στον θεατή να «θαυμάζει» σχεδόν ολόκληρη την καουμπόικη πανοπλία: τη ζώνη, τη θήκη, το περίστροφο. Τέτοιο αμερικάνικο πλάνο έχουμε και εδώ. Χωρίς όπλο κανένα, με την πανοπλία να έχει αντικατασταθεί από την ποδοσφαιρική εμφάνιση των τεσσάρων παικτών του ΠΑΟΚ.

Ο πρώτος φοράει την μπλούζα και το σορτσάκι του τερματοφύλακα, εύκολα τα διακρίνει κανείς από το υπογαλάζιο χρώμα τους. Οι τρεις άλλοι μόνο το λευκό σορτσάκι με τον αριθμό, ενώ έχουν βγάλει τη ριγέ μαύρη και άσπρη μπλούζα και είναι γυμνοί. Οι μυς τους εκστατικοί, σώματα άτριχα και νεανικά, με την κοιλιακή χώρα «φέτες», όπως θα λέγαμε και στη γυμναστηριακή αργκό του καιρού μας. Στην εικόνα διακρίνεται και πέμπτος παίκτης αυτής της αλυσίδας σωμάτων, που αγκαλιάζονται και γέρνουν εμφατικά προς τον φακό που απαθανατίζει τη στιγμή. Πίσω τους, η πάντα παράξενη αρχιτεκτονική του ανοιχτού στους ουρανούς Ολυμπιακού Σταδίου της Αθήνας φανερώνει τις ειδικές συνθήκες μέσα στις οποίες έγινε ο τελικός του Κυπέλλου Ελλάδας: τεράστια κενά που χωρίζουν τους οπαδούς των δύο ομάδων, μεγάλα χάσματα. Αυτά που πολλές φορές χαρακτηρίζονται αγεφύρωτα ή οριστικά. Ούτως ή άλλως, η επαφή μεταξύ οπαδών του ΠΑΟΚ και αθηναίων φιλάθλων της ΑΕΚ και άλλων ομάδων από την παραμονή έφερε ανάφλεξη στην πόλη. Με τους τελευταίους να βάζουν στην άκρη τις ιστορικές τους διαφορές και να επιτίθενται ομοθυμαδόν στους βορειοελλαδίτες που είχαν προσέλθει στην πρωτεύουσα. Ο δικέφαλος του Βορρά δίκαια νίκησε σε έναν τελικό που διαχειρίστηκε ικανοποιητικά ο ισπανός διαιτητής. Έλληνας να παίξει αυτόν τον κρίσιμο ρόλο δεν επελέγη. Στην Ελλάδα της απομόνωσης και του εθνικισμού, η καχυποψία κατά των αλλοφύλων συρρικνώνεται εκεί που δεν το περιμένεις.

Όμως δεν είπαμε ακόμα λέξη για το ισχυρό στοιχείο αυτού του πανηγυρικού πλάνου των παικτών του ΠΑΟΚ, που εκδηλώνουν τη χαρά τους μετά από μια περιπετειώδη για αυτούς ποδοσφαιρική χρονιά. Κυπελλούχοι μα ουχί πρωταθλητές, όπως διακαώς επιθυμούσαν. Στερήθηκαν τη δυνατότητά τους να παλέψουν μέχρι τέλους για το πρωτάθλημα από την απόφαση του προέδρου τους Ιβάν Σαββίδη να μπουκάρει αγανακτισμένος και ένοπλος μέσα στο γήπεδο της Τούμπας. Η ενέργειά του οδήγησε σε βαριές ποινές και έγινε το έξτρα καύσιμο μιας αντιπαράθεσης Βορρά-Νότου, που τελευταία ενσωματώνει πολύ περισσότερα από τον ανταγωνισμό των ομάδων και τις οπαδικές ταυτότητες για να αποκτήσει κοινωνικά και εθνικοτοπικά χαρακτηριστικά.

Το στοιχείο που δεσμεύει το βλέμμα είναι το επαναλαμβανόμενο προσωπείο του προέδρου και μεγάλου ελληνορώσου επιχειρηματία Ιβάν Σαββίδη. Χάρτινες μάσκες υποκαθιστούν τους πρωταγωνιστές της μπάλας, κάθε παίκτης φοράει μία και γίνεται Ιβάν. Η μορφή πολλαπλασιάζεται για να κρύψει οποιονδήποτε. Γιατί όμως να κρυφτεί κάνεις πίσω από τον πολλαπλασιασμένο Σαββίδη;

Και άλλες φορές ποδοσφαιριστές αποθέωσαν τον πρόεδρο-ευεργέτη τους, μετά από μεγάλες νίκες. Εδώ όμως η μάσκα και το προσωπείο είναι μια εξιδανικευτική ταύτιση του Προέδρου. Στο πρόσωπο εκείνου που διώκεται, που πολεμιέται, εμείς, όχι πλέον ως παίκτες αλλά ως εκπρόσωποι ενός λαού, του λαού του ΠΑΟΚ, βλέπουμε έναν ήρωα. Τον ήρωα μιας πόλης που στην αρχή της κρίσης, και έχοντας προ-οικονομήσει δυο δεκαετίες πριν τα δεινά της, έδειχνε να αντιστέκεται καλύτερα από την Αθήνα και σήμερα ζει την αίσθηση του μαρασμού, κλειστούς ορίζοντες, μηδενικό μέλλον και εκτεταμένη φτώχια. Έναν ήρωα που κομίζει τη ρώσικη φαντασίωση μιας λύτρωσης από τον κακό δυτικό καπιταλισμό, που επενδύει και απασχολεί εργαζόμενους, μα πάνω απ’ όλα έναν ήρωα του ανεύρετου στην Αθήνα αντισυστημισμού. Έναν ηγέτη που δεν είναι πια ο εαυτός του, δεν είναι πλέον πρόσωπο ξεχωριστό, αλλά το Anonymous ίχνος του μέσα από το οποίο ανοίγει η βεντέτα του λαού κατά του κατεστημένου. Η εικόνα παραπέμπει στο γνωστό graphic novel V for Vendetta και την ομώνυμη ταινία, όπου ο πολλαπλασιασμός του ίδιου του ηγέτη μέσα από την όμοια μάσκα ενός πλήθους που επαναστατεί, εμπνέει κάθε αντισυστημισμό του σήμερα.

↑ Ποδοσφαιριστές του ΠΑΟΚ αποθεώνουν τον πρόεδρό τους, φορώντας μάσκα Ιβάν Σαββίδης, μετά τη νίκη τους επί της ΑΕΚ στον τελικό Κυπέλλου, 12/5