Ο ρεαλιστικός μεταμοντερνισμός του Έντι Ράμα

Με λίγο χιούμορ και σε χαλαρή αναλογία εντός της βαλκάνιας σοσιαλιστικής «άνθρωπογεωγραφίας» ο νέος Πρόεδρος της Αλβανίας, Έντι Ράμα, διαθέτει ταυτόχρονα τον ιδεαλιστικό μεταμοντερνισμό του Γιώργου Παπανδρέου και τον ορθολογικό πραγματισμό του Βαγγέλη Βενιζέλου. Πέραν αυτών, σε επίπεδο ψυχολογικής υφολογίας, εκδηλώνεται ένας έντονος μποέμ - καλλιτεχνικός υπαινιγμός, ενώ ο ενδυματολογικός και συμπεριφορικός κώδικας παραπέμπουν ευθέως σε μία εκδοχή νάρκισσου δάνδη. Με αυτό το ιδιότυπο μείγμα ψυχοσύνθεσης και δημόσιας εικόνας, που τελικά διαμορφώνει ένα εντυπωσιακά θετικό πρόσημο, ο Έντι Ραμα, αντέστρεψε τη φορά της λαϊκής θυμοσοφίας «από Δήμαρχος, κλητήρας» και κατάφερε να γίνει πρόεδρος της Αλβανίας.

Είχα τη χαρά να τον γνωρίσω διά ζώσης και μάλιστα για τα καλά, ως Δήμαρχο Τιράνων, την περίοδο 2005-2006, όταν βρέθηκα στα Τίρανα ως εκπρόσωπος ελληνικής επιχείρησης που συμμετείχε στη διεθνή κοινοπραξία του έργου εγκατάστασης φωτεινής σηματοδότησης στην πόλη. Το έργο κατείχε υψηλή συμβολική αξία στην προσπάθεια εκσυγχρονισμού της πόλης, γεγονός που μας έδωσε δυνατότητα εκτεταμένων συζητήσεων και κοινών πρωτοβουλιων, για το όραμά του να μετατρέψει τα Τίρανα σε μια σύγχρονη και ανοιχτή πόλη.

Ο Έντι Ράμα, με διαδρομή μέσω Παρισιού και Καλών Τεχνών, ενσάρκωνε από τότε για την Αλβανία την πιο «αβάντ γκαρντ» εκδοχή αυτοφυούς πολιτικής περσόνας. Φάνταζε, όπως λέμε, 50 χρόνια μπροστά. Για να πετύχει βέβαια τους στόχους του, έπαιξε πραγματιστικά με τους όρους μιας υποανάπτυκτης θεσμικά χώρας, όπου το κρίσιμο δίλημμα λάμβανε συνεχώς το εξής σχήμα: Αποδέχομαι τη θεσμική καχεξία και συμβάλλω στη σταδιακή και αργόσυρτη ανόρθωσή της ή λαμβάνω σοκαριστικές δοκιμασμένες αναπτυξιακές πρωτοβουλίες, έστω και αν αυτό συνιστά πρόδηλο συγκεντρωτισμό. Επέλεξε το δεύτερο δρόμο, κινούμενος με τον αυθορμητισμό της καλλιτεχνικής πλευράς της ιδιοσυγκρασίας του, και προώθησε τρεις εξαιρετικές πρωτοβουλίες, ελισσόμενος πάντα στα όρια μιας έτσι κι αλλιώς απροσδιόριστης νομιμότητας.

Η πρώτη αφορούσε την περίφημη επιζωγράφιση σε έντονους χρωματισμούς των μελαγχολικών κτιρίων, που δέσποζαν ως ασυντήρητα κουφάρια μιας άλλης εποχής, στο κέντρο της πόλης. Το αισθητικό αποτέλεσμα μπορεί να μην διεκδικούσε δάφνες εικαστικής χειρονομίας, αλλά αναζωογόνησε ριζικά την αστική σκηνογραφία στις προσόψεις των ανατριχιαστικά ομοιομορφών και συνεχόμενων blocks. Αναζωογόνησε όμως και ψυχολογικά τη συλλογική αστική συνείδηση, γιατί έσπερνε με τρόπο αποφασιστικό τους πρώτους καρπούς ελπίδας για μια καλύτερη ζωή.

Η δεύτερη εντυπωσιακή παρέμβαση ήταν η πράσινη ανάπλαση της κοίτης του ποταμού που διασχίζει κεντρικά τα Τίρανα και επέχει αναλογικά θέση Τάμεση στο Λονδίνο, με ταυτόχρονη αποκαθήλωση των αυθαίρετων ευτελών κατασκευών. Αυτή η αστική ανάπλαση ενσωμάτωνε παράλληλα την ανθρώπινη «ανάπλαση» χιλιάδων ανθρώπινων ζωών, που μετεγκαταστάθηκαν από την παραποτάμια χαβούζα σε νέες κατοικίες βάσει ενός οργανωμένου οικιστικού προγράμματος.

Τέλος, ως τρίτη δέσμη παρεμβάσεων ήταν όλα αυτά που στόχευαν στην αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, με συγκοινωνιακές, πολεοδομικές και περιβαλλοντικές παρεμβάσεις (σηματοδότες, πάρκα, πράσινο, πάρκιγκ, πεζοί). Μπορεί να ακούγεται σήμερα κοινότοπο, αλλά σε μια χώρα χωρίς πολεοδομική νομοθεσία και οικοδομικό κανονισμό, φάνταζε είτε ως υπερπολυτελής αυτιστικός στοχασμός στην καλύτερη, είτε ως σχιζοφρενική απόκλιση στη χειρότερη.

Σήμερα, ο Έντι Ράμα είναι πλέον πρόεδρος της χώρας, αντιμέτωπος με την απαιτητική πρόκληση να συγκεράσει το μεταμοντέρνο πολιτικοκοινωνικό ένστικτό του, σε μια χώρα που δεν πέρασε ποτέ το στάδιο του μοντερνισμού. Ξεκινώντας ως το τέλειο απεχονοποιητικό άλλοθι της απραξίας του Φάτος Νάνο και στη συνέχεια ως σκληροτράχηλος αντίπαλος του συντηρητικού σκοταδισμού του Σάλι Μπερίσα, καλείται να αλλάξει την ιστορική σελίδα μιας ταλαιπωρημένης χώρας. Σήμερα, στο σχηματικό «δίλημμα» θεσμική ανασυγκρότηση ή αυθόρμητες κινήσεις, πρέπει να επιλέξει το δρόμο Νο 1. Έτσι θα αποδείξει και ότι η εντυπωσιακή δισυυπόστατη προσωπικότητά του, στο εκκρεμές καλλιτέχνης-πολιτικός, βρίσκει τη σωστή φορά κάθε κρίσιμη στιγμή. Ο Έντι Ράμα, σε χαλαρή αναλογία, ξεκινάει με τον πολιτικό αέρα του Ανδρέα το ’81 ...