Δεν ήθελα να ξεκινήσει έτσι η καινούργια χρονιά, δεν υπολόγιζα να είναι αυτές οι πρώτες λέξεις του 2009. Γιατί, όπως πάντα προσπαθώ να κάνω όταν ο «φόβος και η παράνοια» παίρνουν το πάνω χέρι στη μικρή, ανθρώπινη ζωή μας, εγώ αυτές τις μέρες έφυγα. Πήγα όσο πιο μακριά μπορούσα, να δω πώς οι άλλοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τη σύντομη ανθρώπινη περιπέτεια Zωή. Όμως οι μέρες μας είναι πολύ άγριες, δεν επιτρέπουν αποδράσεις, τα μακρινά ταξίδια αναβάλλονται. Οι μέρες μας είναι πολύ μπερδεμένες, δεν επιτρέπουν ποίηση. Όσοι αυτές τις δύσκολες μέρες του τελευταίου μήνα μιλούσαν φλογερά, «ποιητικά», με πάθος για ιδανικά, συναισθήματα, όσοι «άκουγαν τα παιδιά, αφουγκράζονταν τους νέους», όσοι υπόσχονταν καλύτερους κόσμους αρκεί να είναι αυτοί που θα μας τους πουλήσουν, σχεδόν πάντα, σχεδόν όλοι, το μόνο που ήθελαν ήταν να εξαργυρώσουν τα ωραία λόγια στο ταμείο και να μην αλλάξει τίποτε άλλο.
Άλλες λέξεις χρειαζόμαστε πια στην εποχή μας, νέτες σκέτες. Το μελόδραμα, οι μεγάλες κουβέντες, η «κοινωνιολογία», η γκρίνια, είναι βολικές μόνο για την ακινησία. Τώρα ο καθένας πρέπει να εκτεθεί και να αντιμετωπίσει ξεκάθαρα τα ερωτήματα. Ποιο είναι το πρόβλημα, τι φταίει πραγματικά, γιατί γίνονται όλα αυτά, πώς αλλάζουν. Και το δυσκολότερο, το αγριότερο ερώτημα, εμείς τι κάνουμε;
Για όσους θέλουν να βλέπουν, η εξέλιξη είχε φανεί, από τις βιτρίνες που όμορφα σπάζουν, τα κτίρια που ανενόχλητα καίγονται. Μετά ήρθαν οι σφαίρες. Η σφαίρα στο μικρό μαθητή δεν ήταν αρκετή. Ένας τυφλός πυροβολισμός σε παιδιά στο Περιστέρι. Μια ριπή στο λεωφορείο της Αστυνομίας στην Πανεπιστημιούπολη. Και μια δολοφονική επίθεση στο νεαρό αστυνομικό. Δολοφονική επίθεση με οξύ στη μετανάστρια συνδικαλίστρια. Απαγωγές εφοπλιστών. Βήμα-βήμα η καλλιέργεια πολωτικών καταστάσεων, η προσπάθεια για υποδαύλιση ενδο-κοινωνικών συγκρούσεων. Σκηνοθετημένη βία, η αστυνομία σαπίζει στο ξύλο δικηγόρους, δημοσιογράφους και γριούλες στη Σκουφά, ενώ στα Προπύλαια ανενόχλητες πέφτουν μολότοφ. Η επιχείρηση ολοκληρώνεται, το γήπεδο άλλαξε, τα βασικά ερωτήματα έχουν κρυφτεί.
Πολιτικό σύστημα μπλοκαρισμένο, ένα κράτος που καταρρέει χρεοκοπημένο, δεν υπάρχει καμία διέξοδος, συνολική κατάπτωση κάθε πολιτικής, κοινωνικής, ιδεολογικής αξίας. Και η μπάλα στην εξέδρα. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας που να λύνεται με σφαίρες. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα απ’ όσα μπλοκάρουν και κάνουν μίζερη την καθημερινή μας ζωή που να λύνεται με βία. Και όμως, η κοινωνία μας μπαίνει στο δεύτερο μήνα που βρίσκεται σε εμπόλεμη ζώνη.
Το πολιτικό σύστημα, εγκληματικά και με ασύγγνωστη αφέλεια, παίζει με τη φωτιά. Δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα, γι’ αυτό δημιουργεί προσομοιώσεις του παρελθόντος. Ξαναπαίζει το μόνο έργο που ξέρει, τη μεταπολίτευση. Βία, βία στη βία, τάξη και ασφάλεια, αντίσταση στην κρατική βία, ένοπλη πάλη. Καλώς ήρθατε στα ηρωικά σέβεντις. Ακόμα κι όταν προσπαθεί να ψελλίσει πολιτικές προτάσεις, τις ξεθάβει από εκείνα τα χρόνια. Έξω από το ΝΑΤΟ, κλείσιμο των βάσεων, κατάργηση του Μάαστριχτ, εθνικοποιήσεις, 100.000 προσλήψεις στο Δημόσιο. Η ελληνική κοινωνία ανήμπορη να αντιμετωπίσει τα προβλήματα του μέλλοντος, είναι έτοιμη να ξαναπαίξει το παρελθόν. Σαν αυτοκτονική φάρσα.
Είμαι δυστυχώς μεγάλος, το έργο αυτό το έχω ήδη δει. Τώρα πια, αρκούν μόνο οι λέξεις για να μου χτυπήσουν το καμπανάκι κινδύνου. «Τρομοκρατία», ένοπλος αγώνας, αντάρτικο πόλεων. Και αμέσως, βολικά, στο καπάκι, για να δέσει η υπόθεση, Φαρμακονήσι, βραχονησίδες, οι «Τούρκοι». Εδώ ήρθαμε. Κίνδυνος, προαιώνιοι εχθροί, πόλεμος. Δηλαδή όπλα, αντιτρομοκρατικές, εξοπλισμοί, δισεκατομμύρια. Το πολιτικό σύστημα προκειμένου να αντιμετωπίσει την κρίση δεν διστάζει προ ουδενός. Γι’ αυτό τα πράγματα αυτή τη φορά είναι πραγματικά επικίνδυνα. Ίσως ο Δεκέμβριος του 2008 να είναι μόνο η αρχή μιας πορείας αδιέξοδης που θα οδηγήσει σε ακόμα χειρότερες μέρες. Όταν η βία γίνεται καθημερινό στοιχείο του κυνικού πολιτικού παιχνιδιού, όλα είναι ανεξέλεγκτα. Εις βάρος μας. Αυτή τη φορά, κινδυνεύουμε στ’ αλήθεια.
Δεν το έχουμε καταλάβει, αλλά αυτά τα χρόνια του 2000 η κοινωνία μας δεν δίνει έναν αγώνα απλώς, παίζει μια ολόκληρη κατηγορία. Στην εποχή της επανάστασης της τεχνολογίας, οι εξελίξεις τρέχουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα, ο κόσμος αλλάζει και οι χώρες που δεν μπορούν να ακολουθήσουν μένουν πίσω, βγαίνουν στο περιθώριο, γίνονται νεκρές ζώνες. Στην κυριολεξία νεκρές. Το είδαμε πριν μια δεκαετία στη Γιουγκοσλαβία. Το βλέπουμε δίπλα μας στην Τουρκία, όπου ανακαλύπτονται κάθε μέρα οπλοστάσια και με υλικό ανάφλεξης το κουρδικό στήνονται προβοκάτσιες και εμφύλιοι. Το βλέπουμε δραματικά στη Γάζα, όπου δυο λαοί αποφάσισαν από κοινού να αυτοκτονήσουν σκοτώνοντας ο ένας τον άλλο.
Δεν είναι τόσο μακρινά όσο φαίνονται. Η κοινωνία μας, κάθε μήνα που περνάει, επιστρέφει ένα χρόνο πίσω. Μπλοκαρισμένη, ανίκανη να βρει το δρόμο της στο σύγχρονο κόσμο, ξαναπαίζει τη δεκαετία του ’70. Και επιλέγει τη βία για να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα, εκεί που χρειάζεται ευφυΐα, καινοτομία, τόλμη, κοινωνική ευαισθησία και ανεκτικότητα. Ο δρόμος που διανύουμε είναι αδιέξοδος, αυτοκτονικός. Και το χειρότερο είναι πως, απ’ ό,τι φαίνεται, κανείς δεν είναι διατεθειμένος να σπάσει τον κύκλο, να βγει έξω από το αδιέξοδο. Εμείς τι κάνουμε;
5°
