Ποιος είναι ο δικός μας Μάης;

Είναι περισσότεροι αυτοί που έχουν γεννηθεί πριν το 1968 ή έχουν γίνει περισσότεροι πλέον αυτοί που έχουν γεννηθεί μετά; Περισσότεροι αυτοί που έζησαν έστω και από μακριά τον Μάη του ’68 ή αυτοί που άκουσαν ή διάβασαν γι’ αυτόν χωρίς να τον έχουν ζήσει ούτε ως νεογέννητα; Εσύ τότε ήσουν αγέννητος – είσαι στους «μετά». Και τώρα, 50 χρόνια από τότε, παρακολουθείς με ενδιαφέρον όχι τόσο τα επετειακά αφιερώματα όσο τη διαμάχη που έχει ξεσπάσει με αφορμή την επέτειο για την κληρονομιά του Μάη.

Αυτή τη διαμάχη ρουφάς. Γιατί δεν είναι μια διαμάχη που αφορά την πρόσληψη του παρελθόντος, την αντίληψη που έχει διαμορφώσει ο καθένας για τα γεγονότα της εποχής. Είναι μια διαμάχη που αφορά το σήμερα. Είναι αυτός ο αιώνιος ιδεολογικός πόλεμος ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά που ξαναζωντανεύει και υπενθυμίζει ότι οι διαχωριστικές γραμμές δεν έχουν ξεθωριάσει. Ανάμεσα σε μια Αριστερά και μια Δεξιά όπως θα τις ήθελες εξιδανικευμένες: Μια Αριστερά οραματική, ευρηματική, ανήσυχη, ανοικτή στα νέα ρεύματα και τις νέες ιδέες, αφοσιωμένη στην ιδέα της συλλογικότητας. Και μια Δεξιά συντηρητική, καχύποπτη απέναντι στις αλλαγές, πιστή στο σύστημα των ιεραρχήσεων (όλων των ιεραρχήσεων, ακόμη και της άτυπων ιεραρχήσεων της ηλικίας), θεσμική, αυστηρή, προσηλωμένη στην ιδέα της ατομικότητας.

Εξιδανικεύεις, αν και ξέρεις ότι στην πραγματικότητα ούτε η Αριστερά ήταν ακριβώς έτσι τότε, ούτε η Δεξιά. 

Ξεφυλλίζεις το εξαιρετικό ένθετο των 113 σελίδων που είχε επιμεληθεί για τα ΝΕΑ με αφορμή την επέτειο των σαράντα χρόνων η Κίττυ Ξενάκη. Βρίσκεις πολύ χαριτωμένη τη σκηνή όπου, όπως γράφει η ίδια, «ο Ντανιέλ Κον Μπεντίτ γίνεται Ντάνι». Η σκηνή εκτυλίσσεται στην πανεπιστημιούπολη της Ναντέρ  στις 8 Ιανουαρίου του 1968, ημέρα που ο υπουργός Νεολαίας και Αθλησης Φρανσουά Μισόφ επισκέπτεται με τη συνοδεία του τις πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις για να εγκαινιάσει το ολοκαίνουργιο κολυμβητήριο. Επικρατεί αναβρασμός, οι φοιτητές έχουν κρεμάσει αφίσες τριγύρω που καλούν σε μια «παρτούζα στην πισίνα», η διαδρομή ως το κολυμβητήριο υποδεικνύεται στους επισκέπτες με πελώριες σημάνσεις σε σχήμα φαλλών.

Την ώρα που ο υπουργός ετοιμάζεται να φύγει, τον πλησιάζει ο Ντανιέλ, τον διώχνουν, έρχεται από την άλλη πλευρά, ζητάει φωτιά, φυσάει τον καπνό και λέει: «Κύριε υπουργέ διάβασα, τη “Λευκή Βίβλο” της Νεολαίας σας. Μέσα σε τριακόσιες σελίδες, δεν υπάρχει ούτε μία λέξη για τα σεξουαλικά προβλήματα των νέων». Ο υπουργός προσπαθεί να τον αποφύγει, ενοχλείται, ο φοιτητής επιμένει, εκνευρίζει τον υπουργό που του λέει «Με τη φάτσα που έχετε, σίγουρα αντιμετωπίζετε τέτοια προβλήματα. Δεν μπορώ παρά να σας συστήσω μια βουτιά στην πισίνα». Κι ο Ντανιέλ Κον Μπεντίτ γίνεται Ντάνι με επτά λέξεις: «Να μια απάντηση αντάξια της χιτλερικής Νεολαίας». 

Στη Libèration, o διευθυντής της εφημερίδας Λοράν Ζοφρέν, Μάης και ο ίδιος τότε, απαντά με ένα τετρασέλιδο που υπογράφει ο ίδιος στην «ψεύτικη δίκη μιας αληθινής επανάστασης». Δεν μπορείς να μην παρατηρήσεις ότι απαντά με ένταση γι’ αυτό που ήταν ο Μάης το 1968, γι’ αυτό που σημαίνει 50 χρόνια αργότερα. Είναι μια υπεράσπιση  παθιασμένη, ζωηρή, χειμμαρώδης. Αλλά δεν σε παρασύρει όσο γαργαλούν τη σκέψη σου τα δέκα σημεία του κατηγορητηρίου της ψεύτικης δίκης που απαριθμεί ο ίδιος με λατινικούς αριθμούς: 

Ι. Ο Μάης του ’68 ήταν μια ατομικιστική και ναρκισιστική εξέγερση που διέλυσε την κοινωνία στο όνομα  ενός ελευθεριακού και καταναλωτιστικού ηδονισμού.  

ΙΙ. Ο Μάης του ’68 ήταν ουσιαστικά μια φοιτητική εξέγερση αναρχικών που σκόρπισε στα πανεπιστήμια το χάος. 

ΙΙΙ. Ο Μάης του ’68 ήταν ένα βίαιο μαρξιστικό κίνημα που επιχείρησε να ανατρέψει τη δημοκρατική τάξη υπέρ διάφορων φατριαστικών μειονοτήτων. 

ΙV. Ο Μάης του ’68 ήταν μια νιχιλιστική επανάσταση χωρίς σκοπό που επιχείρησε να καταστρέψει τις δημοκρατικές δομές της Γαλλίας. 

V. Ο Μάης του ’68 υπονόμευσε την εξουσία των γονιών και εκφύλισε τον θεσμό της οικογένειας αναγορεύοντας τα παιδιά σε πρίγκιπες χωρίς όρια και χωρίς αρχές. 

VI. Ο Μάης του ’68 κατέστρεψε το σχολείο, τη μετάδοση της γνώσης, τη διδαχή των αξιών. 

VII. Ο Μάης του ’68 ήταν το πρελούδιο της παγκοσμιοποίησης – μιας παγκοσμιοποίησης χωρίς ψυχή και προστασία. 

VIII. Ο Μάης του ’68 ήταν τελικά ο δούρειος ίππος του κεφαλαίου και της φιλελεύθερης αμερικανοποίησης της κοινωνίας. 

ΙΧ. Ο Μάης του ’68 ήταν μια νίκη της Δεξιάς, αφού στο τέλος η Δεξιά βγήκε ενισχυμένη. 

Χ. Ο Μάης του ’68 ήταν μια επανάσταση που πρόδωσαν οι ηγέτες της: από το σακάκι του Μάο κατέληξαν στον Ροταριανό Ομιλο. 

Από την γεμάτη πάθος υπεράσπιση του Ζοφρέν, προτιμάς την θέση του Κον Μπεντίτ: «Δεν θα ήθελα να έχω χάσει τον Μάη του ’68. Ηταν μια σπουδαία περίοδος. Ηταν. Τώρα πρέπει να κοιτάξουμε μπροστά» λέει σε μια συζήτηση που είχε με τον γερμανό φιλόσοφο Κλάους Λέγκεβι και δημοσιεύτηκε στην λογοτεχνική επιθεώρηση The New York Times Review of Books με αφορμή την επέτειο των 50 χρόνων. Ο Κον – Μπεντίτ δεν αγαπά τα μνημόσυνα, τις αναδρομές στο παρελθόν, τη νοσταλγία. Και παραμένει συνεπής σε αυτήν την απέχθεια: από τις εκδόσεις L’ Aube κυκλοφόρησε πριν από δέκα χρόνια ένα βιβλίο που υπογράφει ο ίδιος. Λέγεται – πώς αλλιώς; - «Forget 68». «Εγραψα το Forget 68 επειδή το 1968 ήταν μια καταπληκτική στιγμή για όλους όσοι το έζησαν, ήταν ένας επιταχυντής της ιστορίας, άλλαξε πολλά πράγματα, αλλά σήμερα ζούμε σε έναν άλλο κόσμο. Το ’68 τελείωσε. Αυτό δεν σημαίνει ότι το παρελθόν είναι νεκρό, είναι όμως θαμμένο κάτω από 40 τόνους τούβλα τα οποία έκτοτε όργωσαν και άλλαξαν τον κόσμο» γράφει.

Συμφωνείς. Αλλά δεν μπορεί να μην παρασυρθεί κανείς από τη δύναμη και τη γοητεία των εικόνων που περιγράφει στον Λέγκεβι: «Οταν κάποια στιγμή ανακλήθηκε η απέλασή μου από τη Γαλλία, πήρα το νυχτερινό τρένο για το Παρίσι. Εκεί που καθόμουν πλησίασε ένας άνδρας καμιά δεκαριά χρόνια μεγαλύτερός μου: “Κύριε Κον – Μπεντίτ θα ήθελα να σας ευχαριστήσω”. Ηταν στις δυνάμεις των ΜΑΤ και ήθελε να μου πει πόσο σημαντικό ήταν για εκείνον το ’68». 

Κι άλλη εικόνα. Τρία, λέει, ήταν τα θανάσιμα αμαρτήματα για τη γενιά του ’68. Να ψηφίζεις, να παντρεύεσαι και να τρως στρείδια. Διέπραξε και τα τρία. Κι όταν τον ρώτησαν τι σημαίνει για εκείνον σοσιαλισμός, απάντησε: «Στρείδια για όλους!».  Κι άλλες εικόνες. Και συνθήματα, τα πιο ευφάνταστα συνθήματα από καταβολής κόσμου: «Απαγορεύεται το απαγορεύεται», «Η εξουσία στον υπόκοσμο», «Ο υπόκοσμος είμαστε εμείς», «Η φαντασία στην εξουσία», «η ομορφιά είναι στον δρόμο», «το κράτος είναι ο καθένας μας», «δέκα χρόνια δεν είναι αρκετά», «δεν διεκδικούμε τίποτα, παίρνουμε», «δεν υπάρχουν επαναστατικές σκέψεις, υπάρχουν μόνο επαναστατικές πράξεις», «να είστε ρεαλιστές, ζητάτε το αδύνατο», «κηρύσσω κατάσταση μόνιμης ευτυχίας», «κάτω από το πλακόστρωτο η παραλία», «είμαστε όλοι Γερμανοεβραίοι».  Αυτό το τελευταίο φώναξαν δεκάδες χιλιάδες Μάηδες όταν ο «Κόκκινος Ντάνι» απελάθηκε από τη Γαλλία.

Στην αφίσα της εποχής, η ομαδική αυτή δήλωση συνοδεύεται από την εικόνα του Κον Μπεντίτ να κοιτάει με ένα ειρωνικό χαμόγελο έναν άνδρα των ΜΑΤ του οποίου βλέπουμε μόνο την πλάτη. Είναι πολύ κοντά ο ένας στον άλλον και τους χωρίζει τουλάχιστον ένα κεφάλι στο ύψος. Για τον Κον – Μπεντίτ αυτή είναι η πιο εμβληματική φωτογραφία του Μάη: «Αυτή η εικόνα με έκανε σύμβολο. Την ονόμασα “Ο ήλιος του ‘68” επειδή πολλοί συνέδεσαν θετικά πράγματα με αυτήν: τη μη βία, όχι τις πλάκες των πεζοδρομίων που πετάγαμε, αλλά τη γλώσσα που βγάζαμε για να προκαλέσουμε την εξουσία» λέει στον Λέγκεβι. Για τον Λέγκεβι, πάλι, αυτή η φωτογραφία είναι όλη η ουσία του Μάη: οι κάτω εναντίον των πάνω, γέροι εναντίον νέων, σύστημα εναντίον κινήματος, ο ήρωας απέναντι στον μπάτσο, η εξουσία απέναντι στην αντιεξουσία, η τάξη απέναντι στην αναρχία.

Αλλά για σένα ο Μάης είναι μια άλλη φωτογραφία. Είναι η φωτογραφία της κοπέλας που είναι ανεβασμένη στο καπό ενός κατεστραμμένου αυτοκινήτου και σκύβει με μια χορευτική κίνηση αθώας σεξουαλικότητας για να ισιώσει τον καλσόν της στο ύψος των αστραγάλων της. Αυτό είναι το σύμβολο μιας νέας, χειραφετημένης τάξης, μιας άλλης,  πιο προσωπικής  τακτοποίησης, σε ένα σύμπαν αταξίας.

Τα γεγονότα είναι τα πρόσωπα, είναι οι πρωταγωνιστές τους. Τι απέγιναν; Ο Κον Μπεντίτ ήταν για χρόνια ευρωβουλευτής των Πρασίνων, ο Ζακ Σοβαζό δίδαξε Ιστορία της Τέχνης και χρημάτισε διευθυντής της Σχολής Καλών Τεχνών της Ρεν, ο Αλέν Κριβίν δεν εγκατέλειψε ποτέ την Ακρα Αριστερά, ο Ρολάν Καστρό έγινε επιτυχημένος αρχιτέκτονας, ο Μπερνάρ Κουσνέρ ήταν ανάμεσα στους συνιδρυτές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, έγινε υπουργός σοσιαλιστικών κυβερνήσεων, στο τέλος ακόμη και του Νικολά Σαρκοζί, ο Ανρί Βεμπέρ εξελέγη ευρωβουλευτής με τους σοσιαλιστές, ο Σερζ Ζουλί ήταν ανάμεσα σε εκείνους που, μαζί με τον Ζαν Πολ Σαρτρ, ίδρυσαν την Libèration – ήταν ο διευθυντής της από το 1973 έως το 2016.

Αλλά ο σημερινός διευθυντής της εφημερίδας, ο Ζοφρέν, σε εκείνη την παθιασμένη υπεράσπιση του δικού του Μάη δίνει χώρο και σε κάποια άλλα πρόσωπα, στους «εισαγγελείς» που αμφισβήτησαν τον Μάη. Ηταν κι αυτοί πρωταγωνιστές της εποχής, έχουν κι αυτοί δικαίωμα σε έναν δικό τους Μάη. Ο Πασκάλ Μπρικνέρ, λέει, από επαναστάτης έγινε νεοσυντηρητικός, έφτασε στο σημείο να δηλώσει ότι ο όρος «αντιδραστικός» είναι γι΄αυτόν ένας τίτλος που τον γεμίζει υπερηφάνεια. Και από την άλλη μεριά, αλλά «εισαγγελέας» κι αυτός, είναι ο Ρεζίς Ντεμπρέ, ο κολλητός φίλος του Κάστρο που φλέρταρε λίγο με τη Δεξιά για να πει στο τέλος – αυτός το είπε – ότι ο Μάης ήταν ο δούρειος ίππος του κεφαλαίου και της αμερικανοποίσης της κοινωνίας.

Αυτός είναι ο δικός τους Μάης – ένας Μάης για κάθε έναν από τους Μάηδες. Και τώρα, 50 χρόνια από εκείνον τον μήνα με την εκρηκτική ενέργεια, μπορεί να αναρωτηθεί κανείς ποιος είναι ο δικός του Μάης σήμερα. Πριν μπει εκείνος ο Μάης ξανά στη ναφθαλίνη.