Edito 241

Η θάλασσα της Νότιας Κίνας είναι συννεφιασμένη και φουρτουνιασμένη. Πρωί, κάνει κρύο στο λιμάνι, ζεστηκρύο, αυτό το περίεργο κλίμα που σε κάνει να ανατριχιάζεις και να ιδρώνεις μαζί. Το λιμάνι του Χονγκ Κονγκ μοιάζει με το δικό μας αεροδρόμιο. Αποβάθρες στη σειρά, αφίξεις αναχωρήσεις, gates, εταιρείες πλοίων, γκισέ, μαγαζιά duty free. Μαγαζιά παντού, χωρίς φόρους, οι δύο πόλεις είναι πάντα ειδικές περιοχές με αυτόνομη διοίκηση. Το Μακάο απέχει λίγο παραπάνω από μια ώρα. Σούπερ φέρι φεύγουν συνέχεια, έρχονται. Στο λιμάνι γίνονται πάντα έργα. Γερανοί βάζουν τσιμέντο στη θάλασσα. Τετράγωνοι κύβοι που σιγά-σιγά ενώνονται, η αποβάθρα που συνεχώς νικάει τη θάλασσα. Προκυμαίες, δρόμοι, ολόκληρες γειτονιές πριν 50 χρόνια δεν υπήρχαν. Το λιμάνι της Βικτώριας που ενώνει το νησί Χονγκ Κονγκ με την Κοουλούν συνεχώς μικραίνει. Σ’ αυτή τη μικρή πόλη παγκόσμιο εμπορικό κέντρο, η γη είναι πολύ ακριβή. Συμφέρει να επεκτείνεται στο νερό και να κάνει θαύματα. Ουρανοξύστες εκεί που πριν ήταν θάλασσα.

A-Ma Gau. Το λιμάνι της Άμα, της θεάς που σταμάτησε την τρικυμία και κάποιο καράβι βρήκε καταφύγιο στο μικρό κόλπο, στο Δέλτα του Pearl River. Θρύλοι, παλιοί λαοί, ξεχασμένες γλώσσες. Μακάο για τους Πορτογάλους, που το κράτησαν 500 σχεδόν χρόνια πριν το παραδώσουν στους Κινέζους. Τι είναι το Μακάο; γελάει ο ταξιτζής. Γυναίκες, ναρκωτικά, τζόγος. 25 τετραγωνικά χιλιόμετρα, το Λας Βέγκας της Άπω Ανατολής. Kotai strip, ο δρόμος με τα καζίνα. Το 2006 πέρασαν σε τζίρο το Λας Βέγκας.

Στο καταμαράν σερβίρουν πρωινό γεύμα, όπως στα αεροπλάνα. Μοιράζουν διαφημιστικά φυλλάδια και free press εφημερίδες, “Talk” λέγεται του Μακάο, “HK Magazine” του Χονγκ Κονγκ που κυκλοφορεί και στη Σαγκάη, τη Σιγκαπούρη, την Κουάλα Λουμπούρ, τις μεγα-πόλεις σ’ αυτές τις θάλασσες του Νότου. Ταξιδεύω στη θάλασσα της Νότιας Κίνας και σκέφτομαι τη δικιά μου πατρίδα. Μετά την επανάσταση των γαρυφάλλων, οι Πορτογάλοι, γεμάτοι αποικιακές ενοχές, είπαν στους Κινέζους να τους επιστρέψουν το Μακάο. Οι Κινέζοι, παρά την τόσα χρόνια αντιαποικιακή ρητορεία τους, απάντησαν, ωραία, αλλά μείνετε εσείς να το διαχειρίζεστε. Η οριστική μεταβίβαση έγινε το 1999, όμως το πορτογαλικό χρώμα είναι ακόμα παντού στην πόλη. Το Χονγκ Κονγκ άλλαξε ιδιοκτήτη το 1997. Τα προηγούμενα χρόνια το κλίμα ήταν βαρύ και φοβισμένο, κάποιοι έφευγαν μπροστά στον κίνδυνο της αλλαγής, κανείς δεν ήξερε τι σημαίνει ένα παγκόσμιο, εμπορικό κέντρο να περάσει στα χέρια μιας κομμουνιστικής κυβέρνησης. Τότε η HSBC ανάθεσε στον Φόστερ να οικοδομήσει τον ουρανοξύστη των γραφείων της, ένα θαύμα της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής κι ας έχουν περάσει 20 χρόνια απ’ την κατασκευή του. Ήταν η δήλωσή της ότι θα παραμείνει και θα δουλέψει στην πόλη. Πώς απάντησαν οι Κινέζοι; Ανάθεσαν στον Πέι, το άλλο ιερό όνομα της αρχιτεκτονικής, να κτίσει τα γραφεία της Τράπεζας της Κίνας. Ψηλότερο, πιο γυάλινο και με περισσότερα στοιχεία feng-sui. Τώρα οι δυο πύργοι στέκονται δίπλα-δίπλα και τους επισκέπτονται τουρίστες. Διαφορετικοί τρόποι που λύνουν τα προβλήματά τους άλλοι λαοί. Καζίνα στο Μακάο, χρηματιστήρια και τράπεζες στο Χονγκ Κονγκ, από μια κομμουνιστική κυβέρνηση. «Πόλη του Κόσμου» ονομάζουν το Χονγκ Κονγκ και περιμένουν τους ξένους και το χρήμα. Άλλοι εξοπλίζονται, σπαταλάνε τον κοινωνικό τους πλούτο σε τανκς και αεροπλάνα, για να μοιράσουν τις βραχονησίδες του Αιγαίου.

Το Μακάο έχει ανακηρυχτεί από την Ουνέσκο μνημείο της ανθρώπινης κληρονομιάς. Παλιά σπίτια σινοπορτογαλικού ρυθμού με παστέλ χρώματα, μικρά σοκάκια, μια προκυμαία στη θάλασσα. Πράγματα σπάνια στην Άπω Ανατολή, γι’ αυτό αξιοθέατα. Ξέρω καμιά 30αριά ομορφότερες ελληνικές πόλεις. Λίγοι τουρίστες και ντόπιοι ανάβουν θυμιατά στο ναό της Άμα. Τα λεωφορεία του καζίνου μεταφέρουν συνέχεια κόσμο κατευθείαν από το λιμάνι και το αεροδρόμιο στην Kotai strip, εκεί που στ’ αλήθεια ζει το Μακάο. Οι γέφυρες ενώνουν τη χερσόνησο με τα νησιά, μέσα στη συννεφιασμένη μέρα ανάβουν τα φώτα των ναών της τύχης, των πράσινων τραπεζιών, της ρουλέτας. Δίπλα, άλλες γέφυρες, μέσα στην ομίχλη ο όγκος του γίγαντα, η Κίνα που τρέχει προς το μέλλον χωρίς φρένα.

Μέχρι πριν λίγα χρόνια τον έλεγχο των καζίνων είχε ένας δισεκατομμυριούχος από το Χονγκ Κονγκ, ο Στάνλεϊ Χο. Τώρα εμφανίστηκαν και κάποιοι ισχυροί παίκτες από το Λας Βέγκας. Καζίνα χτίζονται συνεχώς. Όλο και μεγαλύτερα, όλο και πιο θεαματικά και θεματικά, όπως στη Νεβάδα. Τρομακτικά και αστεία συγχρόνως. Τεράστιες μηχανές που έχουν καύσιμο τις ανθρώπινες αδυναμίες και παράγουν δολάρια για τη μπάνκα. Άγρια Ανατολή ονομάζουν την Kotai strip, όμως, ίσως γιατί εδώ λείπει η μυθολογία και το Χόλιγουντ, όλα είναι πιο χαλαρά και πιο αστεία. Όπως όλα στην Κίνα, τεράστια. Οι κουλοχέρηδες χιλιάδες, τα τραπέζια εκατοντάδες, οι σάλες των δύο χιλιάδων ατόμων, καταστήματα με ρούχα στους επάνω ορόφους, εστιατόρια, κόσμος. Ένα χάος, όπως και στους δρόμους έτσι και στα καζίνο, η λέξη είναι πλήθος, πολυκοσμία, στενότης χώρου, μάζες.

Το “Venitian” είναι το μεγαλύτερο, μια Βενετία φτιαγμένη στο Μακάο. Κανάλια εσωτερικού χώρου, γονδολιέρηδες κάνουν βόλτες, ο ψεύτικος ουρανός επάνω έχει πάντα σούρουπο. Κάτω Κινέζοι, Ανατολίτες από γειτονικές χώρες, Αυστραλοί, Δυτικοί απ’ τη Μεσόγειο, δοκιμάζουν την τύχη τους, περιμένουν έναν αριθμό που δεν έρχεται ποτέ. Στέκομαι στη μέση της τεράστιας αίθουσας, ανάμεσα στα εκατοντάδες τραπέζια του μπλακ-τζακ περιμένω να νιώσω τον ηλεκτρισμό, εκείνο το ξαφνικό λαχάνιασμα. Άλλες φορές, παλιότερα, θα ένιωθα την αδρεναλίνη να εκρήγνυται, τα δάχτυλά μου να τρέμουν, τώρα παρακολουθώ με χαμόγελο γηραιές ασιάτισσες κυρίες να βάζουν μηχανικά μια μάρκα στον κουλοχέρη. Ο Νίκολας Κέιτζ και η Ελίζαμπεθ Σου δεν παίζουν σ’ αυτό το έργο.

Στο καφέ κλέβω το σπιρτόκουτο με τη σφραγίδα του καζίνου. Με πειράζουν τρυφερά, δεν θα μεγαλώσεις ποτέ, τι τα κάνεις; Τα βάζω σε μια γυάλα πάνω στο ψυγείο. Γελάνε. Δεν ξέρουν. Κάποτε, θα ’χουν περάσει χρόνια ίσως, θα πάω ν’ ανάψω ένα τσιγάρο, δεν θα ’χω φωτιά, θ’ ανοίξω τη γυάλα, θ’ ανάψω το τσιγάρο με σπίρτο από ένα καζίνο του Μακάο και θα τα θυμηθώ όλα, όλα όσα έγιναν, μια μέρα στην άλλη άκρη του κόσμου, στο Μακάο.