Το θέμα των τελευταίων ωρών είναι φυσικά η παραίτηση του καθηγητή Σταμάτη Κριμιζή από τη θέση του πρόεδρου του Ελληνικού Διαστημικού Οργανισμού. Με τη δημόσια επιστολή που έστειλε, το σοβαρό αυτό θέμα μεταλλάχθηκε σε μεγάλο εθνικό θέμα, μιας και αφορά την Αριστεία, την Αξιοκρατία, την Αξιολόγηση και το Ήθος, σε μια χώρα που, για να σταματήσουμε να γελιόμαστε, η κρίση είναι κατ’ αρχάς και κυρίως αξιακή και ηθική.
Επικοινωνήσαμε μαζί του την Πέμπτη το πρωί, για να μάθουμε τι σκέφτεται και πώς νιώθει ο άνθρωπος που έχει ταξιδέψει σε όλους τους πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος, μετά την επαφή του με τον «planet Greece», τον πιο παράξενο πλανήτη του δυτικού κόσμου…
Μ.Π. Μου κάνατε την τιμή να μου πείτε από πρώτο χέρι, όταν είχαμε βρεθεί στη Θεσσαλονίκη, ακριβώς το σκεπτικό σας και την πρόθεσή σας να δεχθείτε να γίνετε πρόεδρος του Ελληνικού Διαστημικού Οργανισμού. Και σκεφτόμουν ότι ένας επιστήμονας του δικού σας βεληνεκούς και του δικού σας μεγέθους δεν θα μπορούσε να υπολογίσει και να αποφασίσει αλλιώς. Από τη στιγμή που τον καλεί η πατρίδα του να βοηθήσει, λέει «Ναι» πιστεύοντας και ελπίζοντας ότι θα τηρηθούν αυτά που του έχουν υποσχεθεί;
Καθ. Κριμιζής: Οπωσδήποτε, είναι έτσι. Είναι σα να βρίσκεσαι μέσα στο σπίτι σου και να ακούς μια φωνή από τον δρόμο να καλεί σε «Βοήθεια». Τρέχεις, κατεβαίνεις να βγεις έξω να δεις τι μπορεί να κάνεις να βοηθήσεις, διότι έτσι είναι η ανθρώπινη φύση, και ειδικά όταν πρόκειται για την πατρίδα σου. Και μπορεί οι γείτονες να γελάνε και να λένε «αυτός βγήκε με τα εσώρουχά του κατευθείαν για να πάει να βοηθήσει», όμως το κάνεις αυτό, παίρνεις το ρίσκο διότι αυτό είναι το σωστό, είναι το ηθικό να κάνει κανείς. Δεν μπορείς να σκεφτείς εκείνη την στιγμή «μπορεί να είναι κάποιος κακοποιός ή μπορεί να το λέει ψέματα ή κάποια σκευωρία γίνεται στον δρόμο καλύτερα να μη βγω».
Μ.Π. Και άλλωστε όλα όσα έχετε επιτύχει στην επιστημονική σας διαδρομή μόνο με ρίσκο γίνονται, δεν γίνονται αλλιώς. Δηλαδή το 1977, αν κάποιος έλεγε «μα πού πάτε με τα Voyager; είστε στα καλά σας;», και εσείς τον ακούγατε, το πολύ να πηγαίνατε ξανά μέχρι το φεγγάρι, δεν θα πηγαίνατε στην άλλη άκρη του ηλιακού μας συστήματος.
Καθ. Κριμιζής: Ακούστε. Μόνο με ρίσκο έχω λειτουργήσει, και έτσι είναι βέβαια όταν κάνεις δουλειά που αφορά το διάστημα. Το ρίσκο είναι μεγάλο διότι και τα ευεργετήματα είναι μεγάλα. Δίχως να πάρεις ρίσκο δεν μπορείς να έχει μεγάλα αποτελέσματα και με αυτό τον τρόπο έχω μάθει να λειτουργώ. Δηλαδή, για εμένα θα ήταν αδιανόητο να τους πω «εντάξει, αλλά έχω ακούσει ότι δεν λέτε πάντοτε την αλήθεια και τώρα μου λέτε ότι θα κάνετε όλα αυτά, αλλά επί τη βάση των δεδομένων δεν πρέπει να σας πιστέψω». Το δοκιμάζεις, και όταν βέβαια αποδειχθεί το αντίθετο, τότε πλέον δεν λες «Εντάξει». Αυτό που έγινε θα το προσθέσω στην εμπειρία μου ως άνθρωπος.
Μ.Π. Σας έχει μείνει σαν συναίσθημα περισσότερο η πίκρα ή ο θυμός;
Καθ. Κριμιζής: Το συναίσθημα είναι η πίκρα. Διότι μιλάμε συνεχώς σε αυτή τη χώρα για το τι πρέπει να κάνουμε, ότι όλοι πρέπει να αναλάβουμε τις ευθύνες μας, και συνήθως δεν λέμε ποιες είναι αυτές οι ευθύνες. Νόμιζα ότι με τις διαβεβαιώσεις που είχα λάβει ήταν μια ευκαιρία να δείξουμε κάτι, να οργανώσουμε και να επιτύχουμε κάτι διαφορετικό σε έναν τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας που προφανώς δεν είναι εύκολος. Και ξέρω πως όταν το κάνουμε αυτό τότε θα ενθαρρύνουμε τα νέα παιδιά σε αυτή τη χώρα στην κατεύθυνση ότι πράγματι με σκληρή προσπάθεια, με αριστεία, με οργάνωση και με αφοσίωση αυτά είναι δυνατόν να γίνουν. Αλλά, προφανώς, διαψεύστηκα.
Μ.Π. Τώρα που θα πηγαίνετε σε σχολεία –γιατί θα συνεχίσετε να πηγαίνετε– και θα συναντάτε νέα παιδιά, Ελληνόπουλα, και επειδή θα υπάρχει στο μυαλό τους το θέμα σας αλλά και το θέμα της «Αριστείας», της «Αξιολόγησης» και της «Αξιοκρατίας», εσείς θα συνεχίσετε να τους μιλάτε γι’ αυτά με την ίδια θέρμη;
Καθ. Κριμιζής: Εύλογη ερώτηση. Σκέφτομαι ότι θα ’ναι δύσκολο να αποφεύγει κανείς τον τόνο της απογοήτευσης, αλλά, ξέρετε, είναι η μόνη διέξοδος για τη χώρα. Οι αξίες τις οποίες πρέπει να προωθούμε, η Αριστεία, η Αξιοκρατία, η Αξιολόγηση, το Ήθος, είναι η βασική συνταγή για την πρόοδο. Αυτό λέω στους μαθητές και δεν μπορούμε να αφήσουμε αυτόν τον αγώνα. Αυτή η μάχη δεν τελειώνει. Όσες φορές και να χτυπήσουμε το κεφάλι στον τοίχο θα πρέπει να ελπίσουμε ότι αργά ή γρήγορα ο τοίχος θα αρχίσει να κινείται.
Μ.Π. Πολύ ενδιαφέρον αυτό. Από ένστικτο νιώθετε ότι αυτό που έχει συμβεί τώρα με εσάς, μπορεί να δημιουργήσει μια ρωγμή σε αυτό τον τοίχο που επί χρόνια χτίζεται στην Ελλάδα; Επί χρόνια κυριαρχεί η αναξιοκρατία, η έλλειψη αξιολόγησης, η υποτίμηση και συχνά ο χλευασμός της Αριστείας…
Καθ. Κριμιζής: Ξέρετε, κύριε Προβατά, στον κλάδο μου πρέπει να είσαι αισιόδοξος. Δεν σταματάς την προσπάθεια, όταν η πρώτη εκτόξευση κάποιου διαστημόπλοιού σου καταλήγει στον ωκεανό. Ως εκ τούτου η προσπάθειά μου θα συνεχίσει. Και ελπίζω κυρίως από τα εκατοντάδες μηνύματα που έχω λάβει από ανθρώπους, ας πούμε άσχετους με τον κλάδο και με το διάστημα, οι οποίοι επικροτούν αυτά που είχα να πω και λένε λυπόμαστε για τη χώρα. Χτες πήγα στο μετρό να πάρω το εισιτήριο και με σταματάει ένα νέο παιδί και μου λέει: «Είσαστε ο κ. Κριμιζής;». Λέω: «Ναι». Και μου λέει: «Μόλις διάβασα την επιστολή σας και λυπάμαι τόσο πολύ για αυτά». Δεν ήταν πάνω από 17 χρονών παιδί. Βλέπω πως το μήνυμα, «Ναι, υπάρχουν αξίες, υπάρχουν σωστά πράγματα να γίνουν, πρέπει να είμαστε σταθεροί, πρέπει να ακολουθούμε τους θεσμούς και τη διαφάνεια και την αξιοκρατία», ότι έχει απήχηση στον νέο κόσμο και αυτό μου δίνει ελπίδα.
Μ.Π. Την ημέρα που αποφασίσατε μέσα σας ότι δεν υπήρχε επιστροφή και ότι θα παραιτηθείτε, εκείνη η πρώτη νύχτα πως ήταν; Κοιμηθήκατε ήρεμα, δεν κοιμηθήκατε, είδατε όνειρα, είδατε εφιάλτες; Πώς μπορεί να ήταν εκείνη η πρώτη βραδιά για έναν άνθρωπο σαν και εσάς;
Καθ. Κριμιζής: Ξέρετε, συνεχώς έχω να κάνω με μία πολυπλοκότητα από θέματα. Ο ελληνικός διαστημικός οργανισμός ήταν ένα θέμα που κυριάρχησε την ύπαρξή μου και τηνσκέψη μου τις τελευταίες εβδομάδες. Δεν μπορώ να μην ομολογήσω ότι πολλές φορές τη νύχτα ξυπνούσα και δεν μπορούσα να ξανακοιμηθώ, όταν σκεφτόμουν όλα αυτά που έγιναν και που ήταν προφανής η κατάληξη. Τις ίδιες μέρες είχα μηνύματα από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού για ένα πρόβλημα που είχαμε με τη μελέτη που έχουμε υποβάλει για δημοσίευση σε σχέση με τα τελευταία δεδομένα από το Κασίνι.
Μ.Π. Σουρεαλιστική αντίφαση. Από τη μία να ασχολείστε με αυτού του τύπου τα θέματα της Ελλάδας και από την άλλη να έρχονται τα μηνύματα για το Κασίνι, για το διάστημα, για το σύμπαν…
17°
