Ένστολη εθνικοφροσύνη*

Με αφορμή την ημέρα έχει ενδιαφέρον να διαβαστεί προσεκτικά ο 7ος από τους 11 μικρούς τόμους του Θανάση Διαμαντόπουλου, που έχουν στόχο να κάνουν σε όλους γνωστή την πολιτική ιστορία του τόπου από την οπτική γωνία των πολιτικών και παραταξιακών διαιρέσεων.

Ο τόμος αυτός, με τίτλο «Η ένστολη εθνικοφροσύνη (1967-74) – Στρατοκρατία εναντίον πολιτικής», δεν είναι η λεπτομερής ιστορική αφήγηση της περιόδου της δικτατορίας, αλλά μία προσέγγιση που οδηγεί σε ιδιαίτερα χρήσιμα συμπεράσματα για πολίτες, πολιτικούς και στρατιωτικούς.

Η προδικτατορική απονομιμοποίηση του κοινοβουλευτικού συστήματος και των κομμάτων, καθώς και η κραυγαλέα δυσλειτουργία της δημοκρατίας που κουβαλούσε ακόμη τα τραύματα του «εθνικού διχασμού» του 1915 και του εμφυλίου πολέμου, δημιούργησαν το κοινωνικοπολιτικό υπόβαθρο για την εκδήλωση του πραξικοπήματος, την εύκολη επιβολή και διατήρησή του.

Από τη συμπυκνωμένη και οξυδερκή καταγραφή για το πώς φτάσαμε στη δικτατορία, αλλά και την αναφορά σε γεγονότα, πρωταγωνιστές και «λαϊκά αφηγήματα» της σκοτεινής επταετίας που παραθέτει ο συγγραφέας, επιλέγω δύο σημεία στα οποία είναι καλό να σταθούμε όλες οι γενιές. Και επειδή για τους νεότερους η χούντα που επιβλήθηκε 51 χρόνια πριν φαντάζει κάτι πολύ μακρινό, ας θυμηθούμε ότι για τη γενιά της μεταπολίτευσης του ’74, η Μικρασιατική καταστροφή του 1922 με τα συνταρακτικά γεγονότα της απείχε μόλις 52 χρόνια! Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, αλλά πρέπει να διδάσκει.

Η πολιτική ρητορεία της Χούντας

«Σε αντίθεση προς ό,τι εικάζεται», αναφέρει ο Θ. Διαμαντόπουλος «πως θα ήταν ο λόγος μιας δικτατορίας των στρατηγών, η νέα καθεστωτική γλώσσα δεν στρεφόταν μόνον εναντίον της Αριστεράς και των πολιτικών της εκφράσεων (στις οποίες το κοινωνικοπολιτικό κατεστημένο ενέτασσε πλέον και τον Ανδρέα Παπανδρέου). Στρεφόταν, συλλήβδην και αδιακρίτως, εναντίον όλου του πολιτικού συστήματος της χώρας, που πλέον υποδηλωνόταν αδιαφοροποίητα με τον περιεκτικό όρο «φαυλοκρατία». Επίσης, δε, και κατά των διασυνδέσεων και των πρακτικών του. Τόση συνολική απαξίωση –η οποία έβρισκε και κάποια κοινωνική απήχηση, είναι αλήθεια– ο «παλιός πολιτικός κόσμος» δεν είχε ποτέ βιώσει: ούτε από τους δικτάτορες του παρελθόντος, οι οποίοι εν πολλοίς προέρχονταν από το πολιτικό σύστημα, ούτε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο στο «αντικατεστημένο» ξεκίνημα της εθνικής σταδιοδρομίας του το 1910. Προφανώς και δεν υπήρξε τυχαίο πως, πέραν του μεγάλου αριθμού αριστερών, πολιτικών και πολιτών, που φυλακίστηκαν ή/και εκτοπίστηκαν, συνελήφθη το σύνολο περίπου των πρωτοκλασάτων πολιτικών της χώρας, ανεξαρτήτως πολιτικού και ιδεολογικού προσανατολισμού.

Ούτε, βέβαια, είναι άνευ σημασίας και συμβολισμού το γεγονός πως μία από τις πρώτες πράξεις της νέας ελεγχόμενης από τους στρατιωτικούς κυβέρνησης υπήρξε η σημαντικότατη περικοπή –αρχικά απειλήθηκε, μάλιστα, η πλήρης κατάργηση- των συντάξεων των πρώην βουλευτών. Στους παλιούς πολιτικούς συλλήβδην –θεωρούμενους ως φαύλους οπωσδήποτε, διεφθαρμένους κατά μαχητό τεκμήριο, ενδεχομένως δε και μειωμένης εθνικής ευθύνης– το νέο καθεστώς έβρισκε τους «εχθρούς του έθνους».

Μοιάζει παράδοξο, αλλά τελικά δεν είναι, ότι η φρασεολογία που χρησιμοποιήθηκε στα χρόνια της πρόσφατης κρίσης στη χώρα μας, συστηματικά και από πολλούς, συλλήβδην εναντίον του «παλαιού» πολιτικού συστήματος, είναι η ίδια με των δικτατόρων: «Διεφθαρμένοι», «Λαμόγια» «Προδότες», «Γερμανοτσολιάδες», «Μερκελιστές» και εν τέλει, το δήθεν νεωτερικό, «πολιτική χωρίς πολιτικούς»!

Όμως, αυτοί οι, κατά τους Δικτάτορες, «εχθροί του Έθνους», Κωνσταντίνος Καραμανλής, Ανδρέας Παπανδρέου, Γεώργιος Μαύρος, Ηλίας Ηλιού, Χαρίλαος Φλωράκης, κλήθηκαν μετά την εθνική τραγωδία της Κύπρου να σώσουν τη χώρα και να θεμελιώσουν μία υποδειγματική, για τη μέχρι τότε ιστορία της χώρας, Δημοκρατία.

Δικτατορία και εθνική τραγωδία

Το δεύτερο στοιχείο συμπυκνώνεται στη ρήση του γνωστού εκδότη αντιστασιακού Βίκτωρα Παπαζήση, την οποία παραθέτει ο συγγραφέας: «Τη δικτατορία την επέβαλαν Έλληνες, την ανέχτηκαν οι Έλληνες και την ανέτρεψαν οι Τούρκοι (εισβολείς)».

Δυστυχώς χρειάστηκε το αίμα των θυμάτων της κυπριακής τραγωδίας για να ξεσηκωθεί το σύνολο των δυνάμεων του Έθνους και να καταρρεύσει ένα καθεστώς που χαρακτηρίζονταν από την καπηλεία της «εθνικοφροσύνης», εξουσιομανία, δογματισμό, βαθιά αγραμματοσύνη, άγνοια των διεθνών συσχετισμών και πολιτική απειρία.

Η τελευταία παράγραφος του μικρού αυτού τόμου, την οποία και παραθέτω αυτούσια, αναφέρεται στη μεταπολίτευση με, δυστυχώς, απαισιόδοξη ματιά.

«Δυστυχώς, δε, η δημοκρατία της Μεταπολίτευσης, η οποία λειτούργησε σε πρωτοφανείς συνθήκες ελευθερίας, ασφάλειας και οικονομικής ευμάρειας για τον τόπο, σφραγίστηκε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο από την κατίσχυση των εθνικών μας ελαττωμάτων. (Αυτών που είχαν πολύ νωρίς περιγραφεί από τον Εμμ. Ροΐδη με την αξιομνημόνευτη φράση "Πας τόπος έχει το δεινόν του. Το Λονδίνον τας ομίχλας, η Αίγυπτος τας οφθαλμιάσεις, η Αραπιά τας ακρίδας και η Ελλάς τους Έλληνας"…).

Τα εν λόγω ελαττώματα, σε τελική ανάλυση, προσδιόρισαν και την ποιότητα του πολιτικού προσωπικού, γενικότερα δε του δημοσίου βίου, της περιόδου που ακόμη ζούμε. Και την οποία την παρούσα στιγμή, και παρά την αρχική εξαγγελία έργου 11 τευχών, δεν μπορώ να διαβεβαιώσω τον αναγνώστη ότι θα έχω το κουράγιο και τη δύναμη να περιγράψω και να αναλύσω σε επόμενα τομίδια…»

*Επίμετρο στο 7ο βιβλίο του Θ. Διαμαντόπουλου «Η ένστολη εθνικοφροσύνη (1967-74) – Στρατοκρατία εναντίον πολιτικής» από τη σειρά «10 και μία δεκαετίες πολιτικών διαιρέσεων: Οι διαιρετικές τομές στην Ελλάδα την περίοδο 1910-2017» (εκδ. «Επίκεντρο»),

** Η Άννα Διαμαντοπούλου είναι Πρόεδρος του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, πρ. Επίτροπος ΕΕ – πρ. Υπουργός