Μορατόριουμ εθνικής ψυχραιμίας μέχρι τις τουρκικές εκλογές

Το πρωί της περασμένης Δευτέρας, ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Μπιναλί Γιλντιρίμ ανακοίνωσε on camera ότι η τουρκική ακτοφυλακή κατέβασε μια ελληνική σημαία από «αμφισβητούμενη» βραχονησίδα στο Αιγαίο. Στη συνέχεια, προχώρησε δημόσια σε μια πολύ συγκεκριμένη αναλογία του συγκεκριμένου περιστατικού με την κρίση των Ιμίων του 1996, καταγγέλλοντας τη δήθεν προκλητική στάση της Ελλάδας τότε και τώρα.

Στην ελληνική δημόσια σφαίρα επικρατούσε ήδη ο γνωστός εθνικοπατριωτικός παροξυσμός, με αποτέλεσμα το συγκεκριμένο περιστατικό να αξιολογηθεί απλώς ως ακόμα μια ένδειξη της περίφημης «τουρκικής προκλητικότητας». Εξάλλου, για τα ελληνικά ΜΜΕ ο όρος «τουρκική προκλητικότητα» πάει με όλα, όπως η Coca-Cola, ακόμα και σε παλαιότερες περιόδους όπου οι ελληνοτουρκικές σχέσεις ήταν μάλλον καλές. Για τους περισσότερους αναλυτές των τηλεοπτικών παραθύρων, αυτό που ήταν κρίσιμο ήταν να εντοπιστεί η βραχονησίδα στην οποία αναφερόταν ο πρωθυπουργός της Τουρκίας και να επαληθευτεί η γνησιότητα του «πρωτοφανούς» περιστατικού. Στο μεταξύ, δηλώσεις για το συγκεκριμένο περιστατικό έκανε και ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου.

Στην πραγματικότητα, η μοναδική αληθινά πρωτοφανής διάσταση του συγκεκριμένου περιστατικού είναι το ότι έγινε γνωστό από τον ίδιο τον πρωθυπουργό της Τουρκίας, κάτι το οποίο μοιάζει πιο σημαντικό κι από το αν πραγματικά συνέβη κάτι τέτοιο στην ελληνική βραχονησίδα. Σε αντίθεση με αυτό που έχει πιθανότατα καταλάβει ο μέσος έλληνας τηλεθεατής, πολύ σπάνια οι ελληνοτουρκικές σχέσεις απασχολούν τα τουρκικά ΜΜΕ και σίγουρα λιγότερο από ποτέ στα χρόνια της ηγεμονίας του Ταγίπ Ερντογάν. Με τις τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο να αποτελούν κυρίως πάγια θέση του κεμαλικού εθνικισμού, ο ισλαμικός εθνικισμός του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) είχε διαφορετικές προτεραιότητες στις οποίες με κανέναν τρόπο δεν περιλαμβανόταν η διατάραξη των σχέσεων της Τουρκίας με την Ελλάδα.

Αυτή τη φορά όμως, μετά και την προσωπική εμπλοκή Γιλντιρίμ-Τσαβούσογλου, κάτι έμοιαζε να έχει αλλάξει, με την ένταση στο Αιγαίο να απασχολεί αυτή τη φορά τα πρωτοσέλιδα των τουρκικών ΜΜΕ − που στη συντριπτική πλειοψηφία τους ελέγχονται από την κυβέρνηση. Οι παντογνώστες των εγχώριων τηλεπαραθύρων έσπευσαν να αποφανθούν ότι το συγκεκριμένο περιστατικό απλώς επιβεβαιώνει τις πάγιες «απόψεις» τους περί νέο-οθωμανισμού, Σουλτάνου Ερντογάν, αδίστακτων αιμοδιψών Τούρκων κ.ά. Λίγες μέρες μετά όμως, η πραγματικότητα μοιάζει να προσέφερε σε όλους μας μια πιο πειστική ερμηνεία.

Αναμέτρηση εσωτερικών εθνικισμών

Η προκήρυξη πρόωρων προεδρικών και κοινοβουλευτικών εκλογών στην Τουρκία ενδέχεται να αποτελεί το πρίσμα μέσα από το οποίο πρέπει να δει και ερμηνεύσει κανείς τα όσα συμβαίνουν σε Έβρο, Αιγαίο και Κύπρο τους τελευταίους μήνες. Όχι γιατί οι τουρκικές διεκδικήσεις θα εκλείψουν μετά τις εκλογές αλλά επειδή η εκδήλωσή τους διαφέρει από συγκυρία σε συγκυρία.

Με τα νέα δεδομένα, η Τουρκία οδηγείται στις 24 Ιουνίου σε μια ιστορική αναμέτρηση, την επομένη της οποίας θα τεθεί σε ισχύ το νέο Σύνταγμα της χώρας, το οποίο αναδεικνύει τον εκλεγμένο Πρόεδρο σε πανίσχυρο μονάρχη ανατολίτικου τύπου. Ο Ταγίπ Ερντογάν είναι εξ ορισμού το απόλυτο φαβορί, αλλά αυτή τη φορά θα χρειαστεί να αναμετρηθεί ρητορικά και πολιτικά και με τον κεμαλικό εθνικισμό.

Η ταύτιση του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος (MHP), υπό τη φθαρμένη ηγεσία του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, με το σύστημα Ερντογάν απελευθέρωσε εθνικιστικές δυνάμεις που παραμένουν πιστές στην κοσμική κληρονομιά του Κεμάλ Ατατούρκ, οι οποίες και αναμένεται να εκφραστούν μέσα από το νεοϊδρυθέν Καλό Κόμμα (Iyi Parti) της χαρισματικής εθνικίστριας Μεράλ Αξενέρ. Είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν θα απειληθεί στα σοβαρά από την Αξενέρ η επανεκλογή Ερντογάν, αλλά σε κάθε περίπτωση στην ατζέντα της προεκλογικής περιόδου θα συμπεριληφθεί το Αιγαίο, μια και τόσο το Καλό Κόμμα όσο και το Ρεμπουπλικανικό Κόμμα (CHP) θεωρούν ότι αποτελεί γι' αυτούς ένα προνομιακό πεδίο εθνικιστικής ρητορικής.

Να μη γίνουμε οι χρήσιμοι ηλίθιοι σε ξένους ανταγωνισμούς

Μέχρι τις 24 Ιουνίου υπάρχει αρκετός χρόνος αναλύσεων για τις δυναμικές που αναπτύσσονται σήμερα στην τουρκική κοινωνία, για τις ευρωτουρκικές σχέσεις στην εποχή του νέου τουρκικού Συντάγματος, για τον ρόλο της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο κ.ά. Όλα αυτά όμως μπορούν να περιμένουν.

Αυτό που επείγει είναι να επιτευχθεί σήμερα ένα μορατόριουμ στοιχειώδους συνεννόησης μεταξύ του συνόλου των δημοκρατικών κομμάτων αλλά και των ΜΜΕ, ώστε η διαχείριση των επόμενων δύο μηνών να γίνει με την πρέπουσα σοβαρότητα από τις εθνικές ελίτ. Η περιρρέουσα ανευθυνότητα έχει καταστήσει σήμερα την ελληνική κοινωνία ιδιαίτερα ευάλωτη απέναντι στις δυναμικές που αναπτύσσονται στο τουρκικό πολιτικό σύστημα, κάτι που δυστυχώς αποτελεί ένδειξη εθνικής παρακμής.

Είτε το προεκλογικό κλίμα στην Τουρκία αγγίξει τα συμφέροντα του ελληνισμού σε Ελλάδα και Κύπρο είτε όχι, στην εγχώρια δημόσια σφαίρα δεν θα πρέπει να πρωταγωνιστήσουν ξανά οι σεσημασμένοι «χρήσιμοι ηλίθιοι» που τρέφουν τον τουρκικό εθνικισμό. Τα σοβαρά κράτη δεν προστατεύουν τα κυριαρχικά τους δικαιώματα με κραυγές στα τηλεπαράθυρα ούτε με υπουργικά retweet.

Σε αντίθεση με το κλίμα εθνικής μειονεξίας που καλλιεργούν οι μίζεροι κληρονόμοι του οράματος για μια «μικρά αλλ’ έντιμος Ελλάς», η σύγχρονη Ελλάδα είναι μια ισχυρή δυτική χώρα που διαθέτει τα εργαλεία να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της αλλά και να συνδράμει στην υπεράσπιση του ιστορικού ζωτικού χώρου του ελληνισμού στην Ανατολική Μεσόγειο. Αρκεί μόνο τα εργαλεία αυτά να αξιοποιηθούν με υπευθυνότητα, αίσθηση του μέτρου και με όσο το δυνατόν λιγότερο προβλέψιμο τρόπο.