Στις «Ιστορίες» του, ο Ηρόδοτος αφηγείται ένα περιστατικό για τον Περίανδρο, τύραννο της Κορίνθου και έναν από τους Επτά Σοφούς της αρχαίας Ελλάδας. Το 627 π.Χ. ο Περίανδρος διαδέχθηκε τον πατέρα του, τον Κύψελο, ο οποίος, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, «πολλοὺς μὲν Κορινθίων ἐδίωξε, πολλοὺς δὲ χρημάτων ἀπεστέρησε, πολλῷ δέ τι πλείστους τῆς ψυχῆς». Τα πρώτα χρόνια, ο Περίανδρος κυβέρνησε με σύνεση («ἦν ἠπιώτερος τοῦ πατρός»), αλλά εξελίχθηκε σε τύραννο σκληρότερο από τον Κύψελο.
Γράφει λοιπόν ο Ηρόδοτος ότι ο Περίανδρος έστειλε έναν ακόλουθό του στον Θρασύβουλο, τον τύραννο της Μιλήτου, προκειμένου να ρωτήσει τη γνώμη του για τον καλύτερο τρόπο διακυβέρνησης και εξασφάλισης της κοινωνικής σταθερότητας. Ο Θρασύβουλος οδήγησε τον απεσταλμένο του Περίανδρου στα σπαρμένα χωράφια έξω από την πόλη της Μιλήτου, όπου το σιτάρι είχε ωριμάσει. Και μπροστά στα έκπληκτα μάτια του Κορίνθιου, άρχισε να τσακίζει και να κόβει με μανία όποιο στάχυ ήταν ψηλότερο από τα άλλα («ἐκόλουε αἰεὶ ὅκως τινὰ ἴδοι τῶν ἀσταχύων ὑπερέχοντα, κολούων δὲ ἔρριπτε») χωρίς να πει λέξη για τον τρόπο διακυβέρνησης.
Επιστρέφοντας στην Κόρινθο ο απεσταλμένος είπε στον Περίανδρο ότι ο Θρασύβουλος ήταν παλαβός· ότι ρήμαζε τη σοδειά του τσαλαπατώντας τα καλύτερα στάχυα. Όμως ο Περίανδρος έπιασε το υπονοούμενο: ο τύραννος της Μιλήτου τον συμβούλευε να εξοντώνει τους πολίτες που ξεχωρίζουν («τοὺς ὑπερόχους τῶν ἀστῶν φονεύειν») ώστε να μην απειλούν την εξουσία του. Η ισότητα προς τα κάτω, του μήνυε, ευνοεί την τυραννία. Το περιστατικό αναφέρει ο Αριστοτέλης στα «Πολιτικά» του (το σιταροχώραφο αναφέρεται ως καλαμποκοχώραφο· όχι ότι έχει σημασία), ενώ, λίγους αιώνες αργότερα, ο Τίτος Λίβιος αφηγείται στην «Ιστορία της Ρώμης» κάτι παρόμοιο με τον απεσταλμένο του Σέξτου Ταρκύνιου που επισκέφτηκε τον Ρωμαίο βασιλιά Λούκιο Ταρκύνιο. Ο Λούκιος βγήκε στον κήπο του και βάλθηκε να κόβει τις ψηλότερες παπαρούνες· ο δε Σέξτος ακολούθησε τη συμβουλή του και θανάτωσε τους καλύτερους πολίτες στην πόλη των Γαβίων. Εξού η έκφραση “Tall Poppy Syndrome” η οποία περιέχει την εικόνα του αποκεφαλισμού.
Στον σημερινό κόσμο, η αρχή της ισότητας ερμηνεύεται ως ισότητα μεταξύ ανομοίων· μεταξύ ικανών και ανεπαρκών, ευφυών και ανοήτων, μεταξύ εντίμων και ανεντίμων. Οι άνθρωποι που κοπιάζουν, που διαπρέπουν, που καταλαμβάνουν επαξίως κοινωνικές θέσεις, που αποκτούν πλούτο και προσωπική ευτυχία θεωρούνται είτε επαίσχυντα τυχεροί ―λες και η τύχη, το γόητρο, η ευζωία είναι υπόθεση μηδενικού αθροίσματος― είτε επαίσχυντα υπερτιμημένοι. Οι πολλοί δεν αντέχουν στη σκέψη ότι υπάρχουν συνάνθρωποί τους εξυπνότεροι, ωραιότεροι και αγαθότεροι. Γι’ αυτό, κάνουν ό,τι μπορούν για να τους μεώσουν: «κολούειν τους υπερέχοντας». Πρόκειται περισσότερο για αυτοκαταστροφική παρά για καταστροφική συμπεριφορά. Αν και, πράγματι, ο διασυρμός δημιουργεί υποψίες έναντι της ακεραιότητας των «υπερεχόντων», στην πραγματικότητα βλάπτει τους πολλούς, οι οποίοι, αντί να επενδύουν χρόνο και ενέργεια στη βελτίωση της δικής τους ζωής, αφοσιώνονται στην απαξίωση και στην επιδείνωση της ζωής των άλλων.
Χαρακτηριστικό του Tall Poppy Syndrome είναι ότι οι άνθρωποι που προσπαθούν τα αποκεφαλίσουν όσους είναι καλύτεροί τους δεν ομολογούν την ανεπάρκειά τους· η σεμνότητα δεν τους περισσεύει. Αντιθέτως, φρονούν ότι έχουν αδικηθεί από τις συνθήκες, από το σύστημα και, προπάντων, από τους ίδιους τους επίβουλους «καλύτερους»· κι ότι αξίζουν περισσότερα, πολύ περισσότερα. Η νοοτροπία αυτή σημαδεύει όλες τις κοινωνίες· ο βαθμός και η ένταση διαφέρουν: εμπλέκονται παράγοντες κοινωνικής αξιοκρατίας ή αναξιοκρατίας, άρχουσας ιδεολογίας, επαρχιωτικής ή κοσμοπολιτικής παράδοσης και παιδείας. Ο φασισμός και ο ναζισμός (πολύ λιγότερο ο κομμουνισμός) ήταν ιδεολογίες και συστήματα εξισωτικής αντίληψης στο επίπεδο των μαζών. Και υπογράμμιζαν, όπως είναι φυσικό, τη διαλεκτική αυτής της εξίσωσης προς τα κάτω με τη δεσποτική αρχηγία, με τη λατρεία του ηγέτη.
Όπου επικρατεί η πολιτική του εξισωτισμού, ισχύει και ο επιλεγόμενος Νόμος του Γιάντε τον οποίον αναφέρει ο Σκανδιναβός συγγραφέας Άξελ Σεντεμούζε στο βιβλίο του «Ένας δραπέτης συναντά τα ίχνη του» (1933). Σύμφωνα με τον Νόμο του Γιάντε, μην τολμήσεις να σκεφτείς ότι ξέρεις ή ότι μπορείς να κάνεις κάτι περισσότερο από μας. Κι αν το κεφάλι σου εξέχει, θα το κόψει η λαιμητόμος. Το Γιάντε είναι μια φανταστική επαρχιακή πόλη στη Δανία, όπου οι κάτοικοι συμφεριφέρονται σαν τα καβούρια στον κουβά: μερικά από τα καβούρια καταφέρνουν να ανεβούν στην επιφάνεια και, ενώ είναι έτοιμα να αποδράσουν, τα υπόλοιπα καβούρια τα τραβάνε προς τα κάτω. Αν δεν μπορώ να επιτύχω σε κάτι, θέλω να μην μπορείς κι εσύ. Συχνά, η Ελλάδα μοιάζει με το ασφυκτικό Γιάντε –με έναν κουβά όπου κανείς μπορεί να πνιγεί ή να αποδράσει, κι όπου εμποδίζουμε τα ικανά καβούρια να βγουν στην επιφάνεια– ή μ’ ένα σιταροχώραφο· ή μ’ έναν κήπο γεμάτο παπαρούνες μερικές από τις οποίες είναι αποκεφαλισμένες.
13°
