Δέκα πράγματα που σου έμαθαν οι Βραζιλιάνοι

1. Το ξέρεις, ο Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα δεν είναι ένας οποιοσδήποτε πολίτης. Ήταν ένας πολύ δημοφιλής πρόεδρος και αν διεκδικούσε ξανά το αξίωμα θα εκλεγόταν με είκοσι μονάδες διαφορά από τον αντίπαλό του. Αλλά να που αυτός ο άνθρωπος βρέθηκε στη φυλακή χωρίς να διαλυθεί μια χώρα. Χωρίς να πολώσει και να πολωθεί το πολιτικό σύστημα, χωρίς να μοιραστεί ο Τύπος στα δύο, χωρίς να καλλιεργηθεί ο διχασμός για να φτάσει το δηλητήριό του από την κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας στη βάση. Το ξέρεις. Στη δική σου χώρα δεν θα ήταν καθόλου έτσι. Στη δική σου χώρα ποτέ δεν ξεχώρισαν τα σκάνδαλα από τη σκανδαλολογία, στη δική σου χώρα τα πάντα γίνονται πολιτικός πολτός. Στη χώρα σου ένα σκάνδαλο βαφτίζεται «πολιτικό» ακόμη κι όταν δεν είναι, επειδή σημασία έχει η πολιτική εξόντωση. Στη χώρα σου, πολιτικοί προαναγγέλλουν δικαστικές διώξεις. 

2. Δεν έχει τόση σημασία πώς έφτασε ο Λούλα στη φυλακή. Σημασία έχει ότι υπάρχει μια διακριτή γραμμή, ένα απολύτως ευκρινές όριο που χωρίζει την πολιτική από τη Δικαιοσύνη. Ότι δεν υπάρχουν πολιτικοί που κάνουν τους δικαστές με κομματικές προανακριτικές επιτροπές και δικαστές που κάνουν πολιτική πριν βγάλουν την τήβεννο. Ότι παντού και πάντα ένας πολιτικός που διώκεται θα καταγγέλλει ότι πέφτει θύμα πολιτικής δίωξης – ο Λούλα στη Βραζιλία, ο Σαρκοζί στη Γαλλία, ο Νετανιάχου στο Ισραήλ. Αλλά πουθενά αυτή δεν είναι μια δήλωση που προστατεύει σαν ατσάλινο τείχος από τις συνέπειες του νόμου. Πουθενά δεν υπάρχει ένας νόμος περί «ευθύνης υπουργών» που εμποδίζει τη δικαστική εξουσία να αγγίξει τη νομοθετική και την εκτελεστική ή να λειτουργήσει ανεξάρτητα από αυτήν. Παντού η Δικαιοσύνη κάνει τη δουλειά της απερίσπαστη από το περιρρέον πολιτικό περιβάλλον, πουθενά η δουλειά της δεν γίνεται αντικείμενο πολιτικής σπέκουλας. Πιο λιανά; Να κατηγορηθούν οι «δέκα» από τη Δικαιοσύνη. Αλλά όχι να κατηγορηθούν από τον Τσίπρα, τον Κοντονή και τον Βαξεβάνη. 

3. Παρατήρησε στις φωτογραφίες τους οπαδούς του, αυτούς που έχουν χίλιους λόγους να είναι οπαδοί: Χάρις σε αυτόν βγήκαν από τη φτώχεια, από μια φτώχεια που δεν πίστευαν ότι θα βγουν ποτέ. Για να του δείξουν την ευγνωμοσύνη τους κατασκηνώνουν μαζί με εκατοντάδες άλλους έξω από τις φυλακές, θέλουν να του συμπαρασταθούν, πιστεύουν εξάλλου στην αθωότητά του, είναι σίγουροι ότι του την έστησαν, ότι τον μισούν γι’ αυτά που έκανε γι’ αυτούς και πολλούς ακόμη σαν αυτούς. Με τη διαμαρτυρία τους ασχολούνται σχεδόν οι πάντες, τα μέσα ενημέρωσης, οι πολιτικοί επιστήμονες, οι κοινωνιολόγοι, οι επικοινωνιολόγοι, σύμμαχοι και αντίπαλοι του ειδώλου τους. Αλλά να που η διαμαρτυρία τους αφήνει παγερά αδιάφορους τους δικαστές. 
 
4. Ακόμη και από αυτούς τους οπαδούς, τους οπαδούς που πίνουν νερό στο όνομα του επίγειου θεού τους, ούτε ένας δεν ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση που απηύθυνε λιγότερο ή περισσότερο έμμεσα ο ίδιος να ξεπεράσει η διαμαρτυρία το μέτρο της διαμαρτυρίας. Το «αιματοκύλισμα», με άλλα λόγια, δεν έγινε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Το αίμα είναι πολύτιμο για να χυθεί. Και κανένας σύμμαχος του προφήτη δεν απείλησε ότι εάν μπει ο προφήτης φυλακή θα γίνουν το Ρίο ντε Τζανέιρο, το Καράκας και η Μπραζίλια «Πεκίνο». 

5. Αναρωτήθηκες πώς είναι στα πορτογαλικά το «κωλόσπιτο»; Lar de merda; Casa de merda; Κάπως αλλιώς; Κι έπειτα, πώς θα είναι ολόκληρη η φράση «Ε, όχι να πέσουμε και για ένα κωλόσπιτο»; Το «κωλόσπιτο» του Λούλα είναι μια τριώροφη βίλα με πισίνα και υπέροχη θέα στη θάλασσα. Τα στοιχεία σε βάρος του δεν είναι αυτό που λέμε «συντριπτικά»: ένα συμβόλαιο κτήσης του 2005 στο όνομα της γυναίκας του (αυτή είναι η πεθαμένη πια Μαρίζα Λετίτσια), φωτογραφίες που δείχνουν το ζεύγος να επιστατεί των εργασιών, οι μαρτυρίες ενός φύλακα, των γειτόνων, των οικοδόμων ότι συμπεριφέρονταν σαν να ήταν τα «πραγματικά αφεντικά». Θυμήσου ότι εδώ κανένας δεν ενδιαφέρθηκε για το δάνειο ενός κάποιου Τζορτζ Χάλακ, έμπορου όπλων από τον Λίβανο. Και –κυρίως– εάν και πώς αποπληρώθηκε. 

6. Στην Ιταλία η Αριστερά άφησε κατά μέρος τις έριδες που την ταλανίζουν για να ενωθεί γύρω από μια δήλωση υπέρ του Λούλα. Στη δήλωση εκφράζεται μεταξύ άλλων «η μεγάλη ανησυχία να δηλητηριαστεί η εκλογική διαδικασία σε μια μεγάλη χώρα σαν τη Βραζιλία από δικαστικές ενέργειες που θα μπορούσαν να εμποδίσουν έναν από τους πρωταγωνιστές να συμμετάσχει ελεύθερα σε αυτή». Ανάμεσα σε αυτούς που υπογράφουν είναι ο Ρομάνο Πρόντι και ο Μάσιμο Ντ’ Αλέμα. Αλλά δες το σχόλιο του Πάολο Μιέλι, πρώην διευθυντή των εφημερίδων «La Stampa» και «Corriere della Sera». Ειδικά οι πολιτικοί, λέει, οφείλουν να σέβονται τις δικαστικές αποφάσεις ακόμη και όταν αμφισβητείται η κρίση τους. Και –κυρίως– ότι η αλληλεγγύη που προκύπτει από την ιδεολογική συγγένεια δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να επηρεάσει την κρίση μας. Τι συμβαίνει; Ισχύουν διαφορετικά κριτήρια όταν μπαίνει στο στόχαστρο της Δικαιοσύνης κάποιος «δικός μας»; 

7. Συγκράτησε το όνομά της. Λέγεται Ρόζα Βέμπερ, είναι 69 χρονών και έχει τη φήμη μιας δικαστίνας με υψηλή αίσθηση καθήκοντος. Είναι επίσης αυτή που αρνήθηκε να ικανοποιήσει το αίτημα του Λούλα να μη φυλακιστεί μέχρι την τελική κρίση του δικαστηρίου. Ήταν η ενδέκατη ψήφος στη συνεδρίαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, όπου πέντε δικαστές τάχθηκαν υπέρ της φυλάκισης και πέντε κατά. Μπορεί να έχει κάνει και λάθος. Αλλά θα πρέπει να αναγνωρίσεις ότι αυτή η δικαστίνα ενσαρκώνει ένα δικαστικό σύστημα που δεν εξαρτάται από την πολιτική εξουσία. 

8. Φαντάσου τη σκηνή. O Λούλα ανακοινώνει στο συγκεντρωμένο πλήθος ότι δεν πρόκειται να μπει στη φυλακή, θα πάει λέει να δει το ματς Παλμέιρας - Κορίνθιας. Ποδόσφαιρο. Αλλά είναι οι ίδιοι του οι δικηγόροι που του επισημαίνουν ότι θα ήταν πιο σοφό εκ μέρους του να παραδοθεί στις Αρχές. Αυτή είναι μια σοφή νομική συμβουλή σε μια χώρα όπου λειτουργεί στοιχειωδώς το δικαιικό σύστημα. Κι όπου κανένας δικηγόρος δεν θεωρεί ότι ο πελάτης του, ακόμη κι αν αυτός είναι ο Λούλα, τίθεται υπεράνω του νόμου. 

9. Δεν σου διαφεύγει η βασική ένσταση, ο κίνδυνος να εκφυλιστεί μια δημοκρατία σε κράτος δικαστών. Μην ξεχνάς όμως ότι αυτό είναι ένα επιχείρημα που χρησιμοποίησαν κατά κόρον τύποι σαν τον Μπερλουσκόνι. Και πρέπει να είσαι βέβαιος ότι κάθε φορά που οδηγείται στη φυλακή ένας πολιτικός για διαφθορά, ακόμη περισσότερο ένας δημοφιλής πολιτικός, η δημοκρατία βιώνει έναν θεσμικό θρίαμβο. 

10. Δεν θα ήθελες να οδηγηθεί ο Λούλα στη φυλακή με ελικόπτερο. Θα ήθελες να οδηγηθεί όπως θα οδηγούσαν οι Αρχές στο κελί του έναν οποιονδήποτε πολίτη. Εντάξει, δεν μπορείς να ζητάς και τα πάντα από μια χώρα της Λατινικής Αμερικής. Ξέρεις στο κάτω-κάτω ότι στη δική σου χώρα είσαι υποχρεωμένος να αρκεστείς σε πολύ, μα πολύ λιγότερα.