Η παγίδα της ρητορικής φλυαρίας, ο Ερντογάν και το ταγκό με τις ΗΠΑ

Ο πρόεδρος της Τουρκίας εδώ και δύο χρόνια επιβαίνει ενός πολιτικού ποδηλάτου το οποίο πρέπει να κινείται συνεχώς αλλιώς θα σωριαστεί με επώδυνες συνέπειες για τον ίδιο, την οικογένειά του και το σύστημα διακυβέρνησής του. Αναπτύσσει λοιπόν την τακτική του ανοίγματος αλλεπάλληλων μετώπων, με ορίζοντα τις προεδρικές εκλογές του 2019, ενδεχομένως και νωρίτερα. Οι δημοσκοπήσεις παρά τα περί του αντιθέτου λεγόμενα δεν είναι καθησυχαστικές. Η εκλογή δεν θα πρέπει απλά να είναι εξασφαλισμένη. Χρειάζεται και ένα αξιόπιστο και αξιοπρεπές πολιτικά ποσοστό για να θωρακίσει την παντοδυναμία του.

Το οπλοστάσιο του προέδρου της Τουρκίας είναι επαρκές. Διαθέτει κονδύλια που του προσφέρει η τουρκική οικονομία, η οποία παρά τις προβλέψεις των Οίκων εξακολουθεί να τρέχει με ρυθμούς ανάπτυξης θεαματικούς. Ο ιδιωτικός του τομέας δανείζεται με πολύ ακριβά επιτόκια, αλλά το κράτος του διαχειρίζεται ένα δανεισμό που μόλις αγγίζει το 32% του ΑΕΠ. Κινητήριος δύναμη αποτελεί ο κατασκευαστικός τομέας τον οποίο ελέγχει πλήρως. Η ΕΕ εξακολουθεί να επενδύει στην Τουρκία διαθέτοντας τα δύο τρίτα των συνολικών ενεργών επενδύσεων. Η τουρκική λίρα υποτιμάται συνεχώς αλλά οι τσέπες του συστήματος Ερντογάν είναι πλήρεις.

Το δεύτερο όπλο είναι ο «Πόλεμος». Του προσφέρει μία αδιάλειπτη δυναμική η οποία «τρέφει» την κοινωνία. Ο τούρκος ψηφοφόρος βρίσκεται σε καθεστώς ενός αυτοτροφοδοτούμενου «trip» που ανακυκλώνει την αυτοπεποίθησή του. Η εκστρατεία του Αφρίν διασφάλισε αυτόν τον «ιμπεριαλιστικό» συναισθηματισμό που για έναν αιώνα διακατείχε τον μέσο τούρκο, από την πτώση της Δαμασκού και την ήττα στα Βαλκάνια και μετά. Ο Ερντογάν του προσφέρει με αντίτιμο το αίμα αυτήν την «ιμπεριαλιστική διέξοδο», που επαναφέρει στον κάθε τούρκο την ανάμνηση του Οθωμανισμού του.

Για να ανακυκλώσει αυτό τον «μύθο» ο Ερντογάν χρησιμοποιεί μία ιδιότυπη ρητορική. Ομιλεί την αργκό που ακούγεται στις κερκίδες της «Φενέρμπαχτσε» και στα λαϊκά σοκάκια της Πόλης. Απλά, καθημερινά, τουρκικά, με αναστεναγμούς και εικόνες, με έναν συναισθηματισμό που παρασύρει τα πλήθη. Μόνο που ο ιμπεριαλισμός για να αναπαραχθεί ως μαζικό φαινόμενο χρειάζεται και τις δόσεις απειλής. Η καθημερινή έγνοια του Ταγίπ Ερντογάν συνίσταται στην ανακύκλωση αυτής της απειλής. Η ρητορική του παραπέμπει περισσότερο στον Μουσολίνι ως προς τα δυτικά πολιτικά στάνταρ. Είναι ωστόσο μπολιασμένος από τη μεθοδολογία που ακολούθησαν οι «Αδελφοί Μουσουλμάνοι». Το πολιτικό αυτό φαινόμενο το πυροδότησε σε ανύποπτο χρόνο το δυτικοφανές σύστημα Άσαντ (πατρός) στη Συρία για να το εξάγει στην Αίγυπτο όπου και «άνθισε». Ο Ερντογάν υιοθέτησε αυτή την ιδιότυπη ισλαμιστική εκδοχή. Υπάρχει ωστόσο ένα ζήτημα. Όταν υιοθετήσεις μία τέτοια δυναμική εγκλωβίζεσαι στη λογική της, η οποία αναπτύσσει το μοντέλο της «εκθετικής εξέλιξης» σε ομόκεντρους κύκλους. Σε αυτή τη δίνη βρίσκεται ο Ερντογάν και περιστρέφεται αενάως ως «Δερβίσης» στο Ικόνιο.

Μόνο που για να είναι αποδοτική αυτή η ρητορική χρειάζεται αντίλαλο, αλλιώς χάνεται ανάμεσα στις χαράδρες της αδιαφορίας. Τον αντίλαλο αυτόν του τον διασφαλίζει πάντα κάποιος αντίπαλος που «τσιμπάει το δόλωμα». Στην παρούσα φάση ο Ερντογάν εξασφάλισε το ταίρι του για να χορέψει το μακάβριο ταγκό του εφιαλτικού σπιράλ. Πρόκειται για την αβασάνιστη ανταπόκριση σε αυτόν τον άτυπο διάλογο συνθημάτων που του διασφάλισε η ελληνική πλευρά. Είτε διά στόματος του υπουργού Αμύνης, ο οποίος μέσω αυτής της ρητορικής αναπαράγεται, αν δεν διασώζεται πολιτικά (έτσι τουλάχιστον πιστεύει), είτε μέσω της κυβερνητικής τακτικής που έχει υιοθετήσει και αυτή την αδιέξοδη μέθοδο της ρητορικής αντεπίθεσης. Όμως ένας ουσιαστικός παρτενέρ που αναπαράγει αυτό ακριβώς που επιθυμεί το σύστημα Ερντογάν είναι και η πλειοψηφία των ελληνικών ΜΜΕ, τα οποία ανακυκλώνουν αδιαλείπτως αυτή την αυτο-αναπαραγόμενη λογική της κλιμακούμενης επιθετικότητας. Στο παιχνίδι αυτό κερδίζει ο καλύτερος χορευτής και αυτός ανεπιφύλακτα είναι ο Ερντογάν. Οι κύριοι Καμμένος και Τσίπρας είναι μαθητούδια μπροστά του.

Το αμερικανικό «φυτίλι»
Ποτέ κατά τις τελευταίες δεκαετίες δεν υπηρέτησε στην αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα τόσο λαλίστατος πρέσβης. Σε καθημερινή βάση εμφανίζεται στους τηλεοπτικούς σταθμούς, σε ραδιόφωνα ή σε έντυπα να ομιλεί περί Τουρκίας, Ελλάδος, περί Κύπρου και ΑΟΖ, καθώς και για τον εμφανή κίνδυνο θερμού ή πολεμικού επεισοδίου. Είναι εντυπωσιακή η συχνότητα παρέμβασης στα ελληνικά ΜΜΕ του επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματικής αποστολής στην Αθήνα. Προκαλείται, λοιπόν, ένα αυτονόητο ερώτημα. Κανείς πρέσβης δεν λειτουργεί αυτόνομα. Είναι ένας ανώτερος υπάλληλος που υπακούει σε εντολές. Πού αποσκοπεί αυτή η πληθωρική παρεμβατικότητα;

Αν δώσουμε βάση στις ισραηλινές πηγές, στρατιωτικές και πολιτικές, οι ΗΠΑ βρίσκονται στη φάση διαμόρφωσης της νέας στρατηγικής ανάπτυξής τους στην περιοχή. Τα «κλειδιά» είναι δύο. Η μεταφορά της τεράστιας βάσης τους από το Κατάρ στη Σαουδική Αραβία και η μεταφορά της επίσης τεράστιας βάσης τους από το Ιντσιρλίκ της Τουρκίας.

Οι διαδικασίες έχουν αρχίσει. Ήδη στη Λάρισα εξελίσσεται η διαδικασία φιλοξενίας δύναμης των αμερικανικών drones μεγάλης εμβέλειας. Στην επέκταση της αμερικανικής βάσης της Σούδας (ναύσταθμος και αεροδρόμιο) επικεντρώνεται το αμερικανικό ενδιαφέρον. Οι Ισραηλινοί επιμένουν πως οι ΗΠΑ σχεδιάζουν μεταφορά στρατιωτικών υπηρεσιών από το Ιντσιρλίκ στην Ανδραβίδα. Αυτά ξέρουμε. Πόσα λοιπόν δεν γνωρίζουμε;

Για να υλοποιηθεί η νέα αμερικανική στρατηγική στην περιοχή θα πρέπει να διασφαλιστούν ευρύτερες συναινέσεις. Η ανατροφοδοτούμενη πολεμική ρητορική είναι ένα από τα μέσα που χρησιμοποιούνται. Στο παιχνίδι αυτό συμμετέχουν κεντρικές και περιφερειακές δυνάμεις. Διευκολύνονται οι μηχανισμοί σχεδίασης των επόμενων βημάτων των δυτικών κέντρων αποφάσεων στον ενεργειακό τομέα. Συστρατεύονται σε παράταιρες συμμαχίες το Ισραήλ, η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία. Γαλλία, Βρετανία και Γερμανία συμμετέχουν. Η χάραξη των γραμμών στη νέα συμφωνία Σάικς - Πικό στην Εγγύς Ανατολή, εκατό χρόνια μετά την προηγούμενη, απαιτούν πολύ καλή προετοιμασία. Προφανώς βρισκόμαστε στο πρώτο στάδιο αυτής της διαδικασίας. Πρόκειται για ένα παίγνιο που ξεπερνά την εμβέλεια των μικρών παικτών. Ενδεχομένως ορισμένοι από αυτούς τους μικρούς παίκτες να κολακεύονται από την ενδεχόμενη αναβάθμισή τους στη σκακιέρα. Κάπου εκεί κρύβεται και η παγίδα.