Ζωή χωρίς μνημόνιο

Πλησιάζει η ώρα: Μετά από περίπου οκτώ χρόνια στα μνημόνια και μια δεκατία στην ύφεση έρχεται το τέλος των δανειακών συμβάσεων όπως τις γνωρίσαμε μετά τη χρεοκοπία, δηλαδή ως χρηματοδότηση από τους θεσμικούς πιστωτές με πολύ σκληρούς όρους δημοσιονομικής προσαρμογής και υποθήκευσης της δημόσιας περιουσίας. 

Η σχετική συζήτηση εξελίσσεται με το συνήθη απλοϊκό τρόπο: Η κυβέρνηση ετοιμάζεται να διαφημίσει το τέλος της εποχής των μνημονίων ως δικό της επίτευγμα, η αντιπολίτευση υποστηρίζει ότι το 2014 θα σωζόμασταν αν ο ΣΥΡΙΖΑ δεν εκβίαζε τις εκλογές. Κάπου στο ενδιάμεσο γίνεται αντιπαράθεση για την αναγκαιότητα ή όχι μιας προληπτικής πιστωτικής γραμμής στήριξης, κατά πόσο δηλαδή θα είναι καθαρή η έξοδος από το πρόγραμμα, ενώ η πραγματικότητα είναι ότι αυτά θα τα αποφασίσουν οι δανειστές ανάλογα με τις δικές τους πολιτικές σκοπιμότητες στο εθνικό επίπεδο και με δεδομένο ότι θέλουν να ξεφορτωθούν τον ελληνικό μπελά. 

Η συζήτηση που δεν γίνεται αφορά την άρση των αιτίων της εθνικής αποτυχίας για να αποφευχθεί η επανάληψή της. Αρκεί η επίκληση των μεταρρυθμίσεων, γενικώς και αορίστως, μαζί με την παραδοχή της ανάγκης συνέχισής τους, για να απαλλαγούν κόμματα και πολιτικά πρόσωπα από την ευθύνη διαμόρφωσης μιας συγκροτημένης πρότασης για την κατεδάφιση του πελατειακού κράτους, την εξυγίανση των θεσμών, τη δημιουργία ενός νέου οικονομικού μοντέλου, τη αναβάθμιση της παιδείας και πάει λέγοντας. 

Ιδέες κυκλοφορούν πολλές αλλά δεν υπάρχει ολοκληρωμένο σχέδιο που να συνάδει σε επίπεδο αρχών με την πρακτική του πολιτικού φορέα που το υποστηρίζει. Με άλλα λόγια, δεν είναι πειστική η επαγγελία αξιοκρατίας και αξιολόγησης παντού από ένα κόμμα στο οποίο κυριαρχούν τα σόγια και η επετηρίδα ή κοινωνικής δικαιοσύνης από κόμμα το οποίο αναλώνει την ενέργειά του σε τακτοποιήσεις ημετέρων. 

Η Θεσσαλονίκη δεν είχε νερό για σχεδόν μία εβδομάδα και δεν φταίει το μνημόνιο γι αυτό, όπως δεν φταίει για το γεγονός ότι δεν πολυκυκλοφορούν λεωφορεία ή για τη ρύπανση του Θερμαϊκού. 

Τα πανεπιστήμια βουλιάζουν στην ανομία και τη γραφειοκρατία και αυτό δεν είναι βασικά ή μόνο θέμα πόρων αλλά αντίληψης για την ανώτατη παιδεία. Για παράδειγμα, αυξάνει ο αριθμός των εισακτέων χωρίς να έχει προηγηθεί μελέτη και διάλογος για τις ανάγκες των σχολών και τη σύνδεσή τους με την αγορά εργασίας. 

Το ΚΑΣ απέρριψε το αίτημα του BBC για γυρίσματα στον αρχαιολογικό χώρο του Σουνίου και το μνημόνιο δεν έχει καμία σχέση με αυτή την ανορθολογική και αυταρχική απόφαση. Οπως επίσης δεν συνδέεται με το νομοσχέδιο για τα ζώα συντροφιάς που αποσύρθηκε μετά την κατακραυγή για την παρεμπόδιση της υιοθεσίας και της φροντίδας αδέσποτων και τη μείωση προστίμων για την κακοποίησή τους. Αλήθεια, πώς ερμηνεύεται η μέριμνα για το πόσα κατοικίδια μπορεί να έχει κανείς ανάλογα με τα τετραγωνικά του σπιτιού του όταν ανάλογη προϋπόθεση δεν υπάρχει για τον αριθμό των παιδιών; 

Είναι μερικά μόνο παραδείγματα των παθογενειών της χώρας που προϋπήρχαν των μνημονίων και, όπως όλα δείχνουν, θα υπάρχουν και μετά τα μνημόνια. Ο βασικός λόγος για την επιβίωσή τους είναι ότι ποτέ δεν υπήρξε ισχυρή συλλογική βούληση για την υπέρβασή τους. Μας νοιάζει το κουκούλωμά τους, να έχουμε νερό και να μην είναι κλειστά τα πανεπιστήμια, αλλά δεν μας νοιάζει στ αλήθεια η ποιότητα των υποδομών και η προστασία των δημόσιων αγαθών, πόσο μάλλον η ποιότητα της παιδείας. Με άλλα λόγια, αν τα καταφέρνουμε να τη βγάζουμε καθαρή σε επίπεδο ατόμων και οικογενειών, δεν θα στενοχωρηθούμε για την προβληματική λειτουργία υπηρεσιών και θεσμών, πόσο μάλλον δεν θα κουραστούμε για την ανατροπή της νοσηρής κατάστασης και την πρόοδο της χώρας, την οποία άλλωστε, αν πραγματικά συντελεστεί, ίσως και να μην μπορούμε να παρακολουθήσουμε. 

Για να πετύχει κανείς πρέπει και να θέλει και να μπορεί. Αν δεν συντρέχει έστω μία από τις δύο προϋποθέσεις, η επιτυχία δεν έρχεται και, αν έρθει από σύμπτωση, θα κρατήσει λίγο. Στην περίπτωσή μας είναι αμφίβολο αν θέλουμε και πολύ πιθανό ότι δεν μπορούμε ή, ακριβέστερα, ότι δεν μπορούμε πια.