Το αβέβαιο αύριο της Λιβύης

Η μεταπολεμική Λιβύη δείχνει να υποκύπτει στην άνοδο του Ισλάμ που πλέον είχε το πάνω χέρι όχι μόνο στην παλιά Κυρηναϊκή, αλλά και σε όλα τα κράτη της «αραβικής άνοιξης».

Προ ημερών, και ενώ τα δυτικά ΜΜΕ είναι αποκλειστικά στραμμένα στη Συρία, το δημοκρατικά εκλεγμένο Εθνικό Συμβούλιο της Λιβύης ψήφισε κάτω από την απειλή των όπλων το νομό Αλ Αζλ, περί «πολιτικού αποκλεισμού». Την προηγούμενη ημέρα, οι «κατίμπες» (στρατιωτικές και παραστρατιωτικές ομάδες) είχαν καταλάβει τους δρόμους και τα κτίρια των υπουργείων.

Σύμφωνα με αυτό το νομοσχέδιο απαγορεύεται η συμμετοχή σε κυβερνητικές θέσεις, δημόσιες υπηρεσίες, την αστυνομία και το στρατό, σε όποιον κατείχε κάποια κρατική θέση κατά τα 40 χρόνια της κανταφικής «Τζαμαχιρίας» (χώρα τον μαζων). Έτσι, έξι υπουργοί, πέντε πρέσβεις, αρχηγοί του στρατού και της αστυνομίας, αλλά και ο ίδιος ο πρόεδρος της Λιβύης, Αλ Μγαρέιφ, αποκλείστηκαν και τους αφαιρέθηκε το δικαίωμα και κάθε πολιτική δραστηριότητα. Ο τελευταίος ήταν πρέσβης της Λιβύης στην Ινδία, προτού αυτομολήσει στις ΗΠΑ, τη δεκαετία του ’70.

Ο νομός αυτός σηματοδοτεί την οριστική νίκη της λιβυκής επανάστασης κατά του καθεστώτος Καντάφι, υποστηρίζουν οι ένοπλες ομάδες που το ίδιο βράδυ βγήκαν στους δρόμους της χώρας πανηγυρίζοντας και, όπως πάντα, ρίχνοντας με τα Καλάσνικοφ τους στον αέρα. Να σημειωθεί πως με τα όπλα που πήρε ο κόσμος από τις στρατιωτικές αποθήκες, έχει γεμίσει σήμερα η Λιβύη, σε πολλές περιπτώσεις βρίσκονται στα χέρια ομάδων αγνώστου προελεύσεως και επιρροών.

Φωτογραφικές απαγορεύσεις

Όπως και να ’χει, η «άποψη» των κουμπουροφόρων δεν βρίσκει σύμφωνη σύσσωμη τη λιβυκή κοινωνία. Ακριβέστερα, ναι μεν ο κόσμος συμφωνεί με το νόμο, αλλά όχι με τον τρόπο που έγινε, δηλαδή υπό την απειλή τον όπλων. Πολύ περισσότερο, έντονη είναι στην κοινωνία η υποψία ότι πίσω από αυτή την πρωτοβουλία βρίσκονται ξένες δυνάμεις. Ενδεικτική είναι η άποψη του δικηγόρου και ακτιβιστή Άμπτπουλ Χάφιντ Γκόγκα, ο οποίος δήλωσε σε λιβυκό τηλεοπτικό σταθμό ότι το νομοσχέδιο ψηφίστηκε γιατί το θέλει το Κατάρ, και γι’ αυτό έβαλε και τις –φίλα προσκείμενες στο ίδιο– ένοπλες ομάδες να πιέσουν το Εθνικό Συμβούλιο, ενώ κατήγγειλε πως τέτοιες κινήσεις δείχνουν ότι δεν υπάρχει δημοκρατία στη χώρα. Πάντως, η σημαία του Κατάρ, την οποία πριν δυο χρόνια ανέμιζαν με χαρά οι Λίβυοι πολίτες, τώρα καίγεται σε διαδηλώσεις κατά των ένοπλων ομάδων.

Ο νόμος περί «πολιτικού αποκλεισμού» δημιουργεί μεγάλα και εύλογα ερωτηματικά ως προς τους πραγματικούς στόχους που εξυπηρετεί. Πόσο μάλλον, αφού μετά από 40 χρόνια εξουσίας του Καντάφι, είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεθεί κάποιος που εμμέσως ή αμέσως να μη στηρίξει τον «Συνταγματάρχη». Οι μόνοι που δεν το είχαν κάνει, και με αυτούς βρέθηκε σε ανοιχτή σύγκρουση ο Καντάφι, και μάλιστα τους κατέστειλε αιματηρά, ήταν οι ισλαμιστές.

Εξαιρείται ο... Αλλάχ!

Ωστόσο, ο νέος νόμος δεν ισχύει το ίδιο για όλους. Αντίθετα, κόπηκε και ράφτηκε κατά το δοκούν. Για παράδειγμα, άνοιξαν «παραθυράκια», με τα οποία εξαιρούνται από τον αποκλεισμό όσοι πήραν μέρος στις θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις που έκανε ο γιός του Καντάφι, Σαΐφ (!). Κατ’ αυτό τον τρόπο, εξαιρέθηκε της απαγόρευσης ο μουφτής («αρχιεπίσκοπος» των μουσουλμάνων) της χώρας, Αλ Γκεριάνι. Αντίστοιχα παραδείγματα υπάρχουν πολλά.

Άκρως ενδιαφέροντα, όμως, είναι όσα ακολούθησαν της ψήφισης του νόμου. Προ ημερών άρχισαν η αναταραχές στη συμπρωτεύουσα, τη Βεγγάζη, και ένα αυτοκίνητο εξερράγη έξω από νοσοκομείο της πόλης, με αποτέλεσμα το θάνατο τεσσάρων ανθρώπων, μεταξύ των οποίων και ενός δεκατριάχρονου.

Η κυβέρνηση επέρριψε τις ευθύνες γι’ αυτό στις ένοπλες παραστρατιωτικές ομάδες που δεν ανήκουν στον εθνικό στρατό, αλλά δρουν ανεξέλεγκτες, άλλες υπό τη σημαία του Ισλάμ και άλλες υπό κομματικές, επιχειρηματικές και φυλετικές σημαίες. Πάντως, η μεγαλύτερη ισλαμική παραστρατιωτική ομάδα, Ανσάρ Αλ Σαράι, αρνείται τις κατηγορίες. Μετά την αιματηρή βομβιστική επίθεση, ο υπό δημιουργία και σε μεγάλο βαθμό ανοργάνωτος εθνικός στρατός βγήκε στους δρόμους για τη φύλαξη της πόλης, στην οποία σχεδόν κάθε βράδυ σημειώνονται εκρήξεις και επίθεσης κατά στρατιωτικών.

Ακυβέρνητο καράβι

Όλα δείχνουν ότι στο εσωτερικό της Λιβύης μαίνεται ο πόλεμος για την εξουσία. Και οι αναλύσεις που παρουσιάζουν αυτή τη διαμάχη ως αντιπαράθεση ανάμεσα σε φιλο-κανταφικούς και αντι-κανταφικούς είναι τουλάχιστον απλοϊκή. Τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Κοινή πεποίθηση είναι ότι ολοένα περισσότερο κερδίζουν έδαφος οι ισλαμικές πολιτικές οργανώσεις και κόμματα, καθώς και οι «κατίμπες» που πρόσκεινται στο Κατάρ. Πολλές από αυτές είναι ισλαμιστές. Από την άλλη, βρίσκονται διάσπαρτες, διάφορες πολιτικές δυνάμεις, από φιλελεύθερους φιλο-Δυτικούς μέχρι και πρώην Κανταφικοί, που άλλοι πέρασαν εγκαίρως με την επανάσταση και άλλοι άλλαξαν μανδύα όταν ανετράπη η Καντάφι. Υπάρχουν επίσης, και χώροι οι οποίοι είναι διαμορφωμένοι σε τοπική και φυλετική βάση.

Κοντολογίς, η Λιβύη σήμερα μοιάζει με καράβι που είναι ακυβέρνητο, με μια μπαρουταποθήκη όπου τα όπλα είναι διάσπαρτα σε στρατώνες, παραστρατιωτικούς και σε κάθε σπίτι. Το καζάνι βράζει και μένει να δούμε πού θα καταλήξει. Σε μια εμφύλια σύρραξη μεταξύ ισλαμιστών και φιλελεύθερων ή απλά ανοίγει ο δρόμος για να μπουν ανοιχτά στη Λιβύη οι ξένες δυνάμεις, με την ιδιότητα των «κυανόκρανων»;