Υπεροψίαν και μέθην θα είχεν ο Ταγίπ

Ο Ταγίπ Ερντογκάν είναι με βάση τους δείκτες ένας επιτυχημένος πρωθυπουργός. Οικονομική ανάπτυξη παραδειγματική, ενίσχυση της διεθνούς παρουσίας της Τουρκίας, καθοριστική αποδυνάμωση του στρατοκρατικού κεμαλικού κατεστημένου, ανακωχή με τους Κούρδους για ειρηνική επίλυση του κουρδικού. Τι εξηγεί λοιπόν την έκρηξη που υπάρχει σήμερα στην Τουρκία; Δεν είναι εύκολο να απαντήσει κανείς, όμως μια σειρά από φαινομενικά μικρά θέματα που αθροίστηκαν τα τελευταία χρόνια μπορεί να μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε τι συμβαίνει σήμερα.

Ο Ερντογκάν άρχισε να ανακατεύεται υπερβολικά στη ζωή των ανθρώπων όχι για λόγους πολιτικούς, αλλά γιατί μπορεί και θέλει. Νόμοι για το ποτό, παρατηρήσεις για το πώς θα κάθονται οι νέοι στα παγκάκια, επιβολή του δικού του γούστου στο δημόσιο βίο (ουρανοξύστες, σούπερ τζαμιά με αρχιτεκτονική της επιλογής του κ.λπ.). Παραινέσεις για το πόσα παιδιά θα κάνουν οι γυναίκες, τρίτη γέφυρα στο Βόσπορο που λαμβάνει το όνομα του Σουλτάνου Σελίμ (που οι Αλεβίτες -15% του πληθυσμού δηλαδή- θεωρούν σφαγέα τους). Διάθεση μετατροπής του πολιτεύματος σε Προεδρικό. Απομάκρυνση από τους συμμάχους του στο χώρο των Φιλελεύθερων ισλαμιστών και των πανίσχυρων ισλαμικών ταγμάτων (Φετουλάχ Γκιουλέν). Όλα αυτά αθροίστηκαν σε μια χώρα με τεράστιο αριθμό νέων που σοβαρό μέρος της ζωής τους βρίσκεται στο διαδίκτυο. Ένας χώρος πολυπολιτισμικός, παγκοσμιοποιημένος και ελεύθερος σε βαθμό πρωτοφανή στην ανθρώπινη ιστορία (30 εκ. λογαριασμοί FB στην Τουρκία!). Το μίγμα έγινε εκρηκτικό και με μια ασήμαντη αφορμή ακολούθησαν όσα ακολούθησαν.

Πως ερμηνεύεται η έλλειψη πολιτικότητας που συνεπάγονται όλες αυτές οι συμπεριφορές, από ένα κατ’ εξοχήν ενστικτώδη και πολύ μεγάλης πολιτικής ευφυΐας πολιτικό, όπως είναι ο Ταγίπ Ερντογκάν; Η απάντηση βρίσκεται στην ιδιόρρυθμη πολιτική του προσωπικότητα. Ο Ερντογκάν ανέβηκε από πολύ χαμηλά, ένα παιδί των λαϊκών περιοχών της Πόλης που έχει μεγάλη γνώση της ψυχοσύνθεσης του τουρκικού λαού, αλλά και πολύ ισχυρό εγωισμό (πολιτικό και προσωπικό, που συνδέεται με μια έννοια τιμής –- αυτού που δεν κάνει πίσω, ακόμα και αν έχει άδικο). Είναι χαρακτηριστικοί οι λόγοι για τους οποίους –κατά τους ειδήμονες περί τα τουρκικά- προωθεί την αλλαγή του τουρκικού συντάγματος και την μετατροπή του πολιτεύματος σε προεδρικό. Το καταστατικό του κόμματός του, που ο ίδιος προ πολλού χρόνου καθιέρωσε, προβλέπει ότι δεν μπορεί κάποιος να είναι βουλευτής του κόμματος για περισσότερες από τρεις θητείες. Αν δεν μπορεί να είναι βουλευτής πως θα είναι όμως πρωθυπουργός; Τι μπορεί να είναι; Μπορεί να είναι βεβαίως Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Αλλά ο Πρόεδρος στην Τουρκία δεν έχει σοβαρό μερίδιο της εξουσίας. Αντί να αλλάξει λοιπόν το καταστατικό του κόμματος και να παραμείνει πρωθυπουργός, φαίνεται να επιδιώκει να αλλάξει το Σύνταγμα και να γίνει Πρόεδρος με ενισχυμένες εξουσίες.

Πως ερμηνεύονται όλα αυτά; Το έχει περιγράψει υπέροχα ο Καβάφης:

«…επίμονα κ’ η ποιητική ιδέα πάει κι έρχεται —

το πιθανότερο είναι, βέβαια, υπεροψίαν και μέθην•

υπεροψίαν και μέθην θα είχεν ο Δαρείος.»

Στην περίπτωση του Ταγίπ βέβαια η μέθη είναι αποκλειστικά μεταφορική.