Ξεφυλλίζοντας πρόσφατα τα τομίδια «Ελλάδα: 20ός αιώνας» που συνοδεύουν την κυριακάτικη έκδοση της «Καθημερινής», και πιο συγκεκριμένα αυτά που αφορούν τη δεκαετία του 1950, στάθηκα ιδιαίτερα σε δύο φωτογραφίες. Στη μία εικονίζεται η Κοινοβουλευτική Ομάδα της ΕΔΑ (18 μέλη) που προέκυψε από τις εκλογές του 1956. Στην άλλη, η σαφώς πολυπληθέστερη (79 μέλη) Κοινοβουλευτική Ομάδα του 1958, όταν η εκλογική δύναμη της ΕΔΑ και των συνεργαζόμενων μαζί της είχε πλησιάσει το 25%. Και στις δύο αυτές φωτογραφίες, όσοι διακρίνονται φορούν κοστούμι, λευκό πουκάμισο και γραβάτα. Όσο για τις τρεις κυρίες που διακρίνονται στη δεύτερη φωτογραφία, είναι κι αυτές ντυμένες ανάλογα, με ταγέρ ή σκούρο φόρεμα.
Τι δηλοί ο μύθος; Αν και αντισυστημική (έστω και αν ο όρος δεν είχε ίσως επινοηθεί ακόμη), αν και στο περιθώριο του πολιτικού σκηνικού, η τότε αριστερά κάθε άλλο παρά περιφρονούσε ή απαξίωνε τους θεσμούς. Κατά τη δεκαετία του 1950, καθημαγμένη λόγω των αδιέξοδων, σχεδόν αυτοκτονικών επιλογών της ηγεσίας της στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, και ιδιαίτερα κατά την περίοδο 1946-49 αλλά και αμέσως μετά («με το όπλο παρά πόδα», κ.λπ.), η κομμουνιστική και κομμουνιστογενής αριστερά προσπαθούσε να επουλώσει τις πληγές της, να σταθεί στα πόδια της, να ξαναμπεί στο πολιτικό παιχνίδι. Ήξερε, λοιπόν, πολύ καλά πόσο σημαντική ήταν η παρουσία της στους «αστικοδημοκρατικούς» θεσμούς, είτε τα συνδικάτα ήταν αυτά, είτε η τοπική αυτοδιοίκηση, είτε το κοινοβούλιο – κατ’ εξοχήν αυτό.
Δεν είναι εδώ ούτε το κατάλληλο βήμα ούτε η κατάλληλη στιγμή να αναλυθούν και να αξιολογηθούν οι περιπέτειες της κομμουνιστικής και κομμουνιστογενούς αριστεράς στη χώρα μας. Ένα απλό σχόλιο κάνω, με αφορμή δύο φωτογραφίες. Σχόλιο που, ωστόσο, δεν έχει μόνο παρελθοντολογικό ή ανεκδοτολογικό χαρακτήρα, αλλά και –έμμεσες, έστω– αναφορές στο σήμερα.
Αποτελεί περίπου κοινό τόπο ότι το επίπεδο του σημερινού κοινοβουλίου είναι εξαιρετικά χαμηλό. Αυτό φαίνεται καθαρά από τον τρόπο διεξαγωγής των συζητήσεων, από την ποιότητα των παρεμβάσεων και των ομιλιών, από τα «ασταδιάλα» και τα «το παράχεσες», από το ότι (εκτός των άλλων, και κατά παραβίαση του Κανονισμού της Βουλής) σχεδόν όλοι και όλες μιλάνε διαβάζοντας χειρόγραφα και όχι από στήθους, από, από, από...
Ακόμα και οι ενδυματολογικές συνήθειες και επιλογές των «αντιπροσώπων του έθνους» είναι συχνά επιεικώς απαράδεκτες, συμβάλλοντας στην περαιτέρω υποβάθμιση του κοινοβουλίου ως θεσμού. Εδώ και χρόνια, κάθε Βουλή είναι χειρότερη από τις προηγούμενες και σε αυτό το πεδίο. Από την κατάργηση της γραβάτας κυρίως μετά το 1981 (δείτε, από περιέργεια, φωτογραφίες ακόμα και από τη Βουλή του 1974-77, όπου όλοι οι βουλευτές, χωρίς να εξαιρούνται αυτοί του ΠΑΣΟΚ και των δύο ΚΚΕ, φορούν γραβάτα), φτάσαμε σταδιακά στα μπουφάν, στα γιλέκα πολεμικού ανταποκριτή, στα πέδιλα, ακόμα και σε καναρινί ή τιρκουάζ τισέρτ όταν καλοκαιριάζει!
Αλλά μήπως και ο θεσμός του υπουργικού συμβουλίου έχει καλύτερη αντιμετώπιση; Δεν υποστηρίζω, ασφαλώς, ότι οι υπουργοί πρέπει να προσέρχονται για να ορκιστούν φορώντας μπονζούρ, είδος «πρωινού φράκου» που κυριαρχούσε ακόμα και κατά την περίοδο 1961-67. Ήδη στην κυβέρνηση Καραμανλή του 1974 είχε επικρατήσει πλήρως το απλό κοστούμι με γραβάτα, δείγμα ίσως και αυτό της τομής που συνιστούσε εκ των πραγμάτων η μεταπολίτευση. Τι να πει, όμως, κανείς για περιπτώσεις όπως αυτή του συριζαίου υπουργού Βερναρδάκη, αγνώστων λοιπών στοιχείων, ο οποίος προ ετών είχε ορκιστεί, απ’ ό,τι θυμάμαι, φορώντας λευκά παπούτσια τύπου Adidas, Nike, κ.λπ., μετεξέλιξη, ως γνωστόν, αυτών που η γενιά μου αποκαλούσε ελβιέλες και οι αμέσως επόμενες σπορτέξ. Άσε που οι περισσότεροι υπουργοί κυκλοφορούν πια με σακίδιο στην πλάτη ή στον ώμο, στο οποίο, απ’ ό,τι φαίνεται, βάζουν τα ντοσιέ και τα άλλα υπηρεσιακά έγγραφα. Προφανώς, μια απλή τσάντα με χερούλι ή ένας χαρτοφύλακας δεν ταιριάζει στον επαναστατικό/αντισυστημικό (τρομάρα τους...) οίστρο των μελών της κυβέρνησης Τσίπρα-Καμμένου.
Δεν πρόκειται για ζήτημα τυπολατρίας, ή έστω για ζήτημα αισθητικής και κανόνων καλής συμπεριφοράς (που κι αυτά έχουν, βέβαια, τη σημασία τους στην πολιτική). Η αντίληψη ότι έτσι δείχνει κανείς την αντισυμβατικότητά του και την εναλλακτικότητά του είναι αφελής, παιδαριώδης. Αν ο Βερναρδάκης, ή ο όποιος Βερναρδάκης, φοράει τα ίδια παπούτσια όταν ορκίζεται υπουργός και όταν κάνει τζόγκινγκ στο πάρκο της γειτονιάς του, το πρόβλημα δεν είναι... τα παπούτσια του. Είναι η αντίληψη που έχει για τους θεσμούς τους οποίους, κατά το Σύνταγμα, είναι ταγμένος να υπηρετήσει. Θα μου πείτε: ούτε ο μόνος είναι που απαξιώνει τους θεσμούς, ούτε αυτός που τους απαξιώνει με τον χειρότερο και τον πιο επικίνδυνο τρόπο. Εδώ υπάρχουν υπουργοί της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ οι οποίοι συμπεριφέρονται σαν να μην έχουν ακούσει καν τι είναι η διάκριση των εξουσιών. Σωστό κι αυτό.
18°
