Παρακρατικοί μηχανισμοί επαναπροωθήσεων στον Έβρο;

Λειτουργεί στα ελληνοτουρκικά σύνορα ένα άτυπο παρακρατικό δίκτυο παράδοσης «ανεπιθύμητων» στο σύστημα Ερντογάν; Αυτό ήταν το ερώτημα που εύλογα προέκυψε στις 5 Ιουνίου του περασμένου έτους, μετά τις διαδοχικές καταγγελίες για τις συντονισμένες επαναπροωθήσεις Τούρκων πολιτών δια μέσω του ποταμού Έβρου.

Οι σοβαρές καταγγελίες εκείνων των ημερών, μεταξύ των οποίων και αυτή που αφορούσε την τύχη του δημοσιογράφου MuratÇapan, προκάλεσαν μεγάλο ενδιαφέρον εντός κι εκτός Ελλάδος, δικαιώνοντας την επιμονή της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου υπέρ της ανάδειξης του θέματος. Tην έντονη ανησυχία του εξέφρασε δημόσια ο τότε Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης Νιλς Μουίζνιεκς, ενώ σχετική ανακοίνωση εξέδωσε και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.

Μεταξύ άλλων, στις 9 Ιουνίου ο Συνήγορος του Πολίτη ανακοίνωσε ότι πρόκειται να διερευνήσει αυτεπάγγελτα τις καταγγελίες για πιθανές επαναπροωθήσεις Τούρκων πολιτών στα σύνορα του Έβρου, κάτι που… περιέργως προκάλεσε την αντίδραση του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά. Μιλώντας μια μέρα μετά, στις 10 Ιουνίου, σε τοπικά ΜΜΕ στην Κοζάνη, ο κ. Κοτζιάς δήλωσε μεν αναρμόδιος να απαντήσει για το θέμα αλλά στη συνέχεια, σχολιάζοντας την πρωτοβουλία του Συνηγόρου του Πολίτη, προσέθεσε ότι «θα δούμε κατά πόσο είναι νόμιμες οι πράξεις του». Πράγματι, ο υπουργός Εξωτερικών είναι αναρμόδιος να απαντήσει για το αν γίνονται επαναπροωήθησεις αλλά… εξίσου αναρμόδιος να αποφανθεί για τη νομιμότητα των πράξεων μιας ανεξάρτητης αρχής, όπως ο Συνήγορος του Πολίτη.

Όπως και να έχει, κανείς πολίτης της Ελλάδας δεν θα μπορούσε να διανοηθεί ότι η αποτελεσματικότητα των συνοριακών ελέγχων στον Έβρο αποτελεί ύλη της εξωτερικής πολιτικής της χώρας. Απλά, καμιά φορά η άγαρμπη επίκληση της θεσμικής αναρμοδιότητας καταλήγει να γεννά την πολιτική ευθύνη κι όχι να την εξαφανίζεi.

Νέες καταγγελίες

Πριν από μερικές μέρες, μετά από αρκετούς μήνες χωρίς απαντήσεις από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες εξέδωσε μια ιδιαίτερα αυστηρή ανακοίνωση, την οποία συνόδευσε με ένα αρχείο 14 σελίδων με αναλυτικές πληροφορίες για νέες επαναπροωθήσεις, πάλι στην περιοχή του Έβρου. Αυτή τη φορά, οι καταγγελίες δεν αφορούν μονάχα πολίτες της Τουρκίας αλλά διαφόρων χωρών, μέχρι και ατόμων που έχει κριθεί ότι χρήζουν διεθνούς προστασίας.

Στην ανακοίνωση, μεταξύ άλλων, αναφέρονται τα εξής:

(…)Το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (EΣΠ) λαμβάνει επαναλαμβανόμενες σχετικές καταγγελίες, ορισμένες εκ των οποίων δημοσιεύονται σήμερα, και οι οποίες καταδεικνύουν μια παγιωμένη πρακτική των αρχών, κατά τη διαχείριση των πληθυσμών των πολιτών τρίτων χωρών που επιδιώκουν παράτυπη είσοδο στη χώρα. Ο τρόπος και οι συνθήκες υπό τις οποίες λαμβάνουν χώρα προσθέτουν έτι περαιτέρω στην, ούτως ή άλλως, αυθαίρετη και αντίθετη στο εθνικό και διεθνές δίκαιο, πρακτική. Το πλέον ανησυχητικό, όμως, ζήτημα είναι πως, το τελευταίο διάστημα, τα σχετικά αναφερόμενα περιστατικά φαίνεται να αυξάνονται και να συστηματοποιούνται.

Πολυμελείς οικογένειες, εγκυμονούσες, θύματα βασανιστηρίων αλλά και ανήλικοι είναι μερικά από τα θύματα των επαναπροωθήσεων, που μιλούν μέσα από τις προσωπικές τους ιστορίες και τις τραγικές αναμνήσεις τους από κάποια επιχείρηση επαναπροώθησης στον Έβρο. Κοινός παρονομαστής των μαρτυριών τους, η αυθαίρετη σύλληψή τους σε αστυνομικά κρατητήρια, υπό άθλιες, μάλιστα, συνθήκες υγιεινής, η χρήση βίας, και η εν συνεχεία μεταφορά τους, στοιβαγμένοι σε βανάκια, στη μία όχθη του ποταμού, απ΄ όπου με βάρκες με υπεράριθμους επιβάτες, μεταφέρονται στην άλλη όχθη του ποταμού, θέτοντας εκ νέου τη ζωή τους σε κίνδυνο, κατά παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Οι περισσότερες μαρτυρίες μοιάζουν καταπληκτικά μεταξύ τους και περιγράφουν την…εύρυθμη λειτουργία ενός ιδιαίτερα κυνικού παρακρατικού μηχανισμού. Για παράδειγμα, πρώην κρατούμενοι στο Προαναχωρησιακό Κέντρο Ξάνθης αναφέρουν τα εξής:

Μας ξύπνησαν στις 15 Σεπτεμβρίου το πρωί και μας έβαλαν σε ένα βανάκι. Ήμασταν εμείς αλλά και άλλοι, άτομα από το Αφγανιστάν και αραβικές χώρες· αρχίσαμε να ρωτάμε «πού μας πάτε;» και μας έλεγαν ότι όλα θα πάνε καλά. Συγκρατούμενοί μας άρχισαν να φωνάζουν, γιατί είχανε ακούσει και άλλες φορές τέτοια πράγματα, και είχαμε μιλήσει με άτομα στην Κωνσταντινούπολη που μας είπαν τι γινότανε. Πήραν  κατευθείαν τηλέφωνο τους δικηγόρους μας, οι οποίοι πήρανε στην αστυνομία και τους είπε ότι θα μας πάνε στον Ίασμο για να μας αφήσουν ελεύθερους από εκεί. Αυτό το μάθαμε αφού βρεθήκαμε στην Κωνσταντινούπολη, και μιλήσαμε μέσω Facebook με τα παιδιά και με τους δικηγόρους μας και στείλαμε φωτογραφίες. Μας μετέφεραν σε ένα αστυνομικό τμήμα όπου ήμασταν για δύο βράδια, μας είχανε πάρει τα κινητά μας τηλέφωνα και δεν μπορούσαμε να ειδοποιήσουμε κανέναν. Άλλοι, που τους έγινε το ίδιο, κρατήθηκαν και τρεις και τέσσερις μέρες, άλλοι πέντε, μέχρι να τους στείλουν πίσω. Το πρωί, μάς ξύπνησαν βίαια και μάς έβαλαν σε ένα άλλο βαν με ένοπλους άνδρες, αλλά πριν, μάς έδωσαν κάποια χαρτιά να υπογράψουμε και μας έλεγαν «free, free», οπότε υπογράψαμε. Οι αστυνομικοί φορούσαν μάσκες στο πρόσωπό τους και τα ρούχα τους δεν ήταν κανονικά αστυνομικά ρούχα (μπλε). Τελικά μας έβαλαν μέσα, μας πήγαν μέχρι το ποτάμι, μας πήραν πίσω τα χαρτιά που μας είχαν δώσει και τα έσκισαν, και μετά μας έβαλαν σε μια βάρκα και μας έστειλαν στην Τουρκία, αφού περίμεναν λίγη ώρα και κοιτούσαν με κιάλια στην απέναντι πλευρά.

Ώρα για ξεκάθαρες απαντήσεις

Οι καταγγελίες είναι πλέον τόσο πολλές κι αφορούν ένα τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, που θα πρέπει να είναι κανείς φοβερά καλοπροαίρετος για να υποθέσει ότι υπάρχει απλά καπνός και όχι φωτιά.

Τα ερωτήματα είναι πλέον πολλά. Υπάρχουν πράγματι μασκοφόροι με όπλα και περίεργα βαν που επαναπροωθούν ανθρώπους στην Τουρκία κατά παράβαση της εθνικής νομοθεσίας και του διεθνούς δικαίου; Ποιοι είναι; Από ποιο σώμα προέρχονται; Ποιος τους ελέγχει; Ποιος τους δίνει την εντολή να δράσουν στα κρυφά; Ποιος τους εγγυάται ότι η παράβαση των νόμων δεν θα έχει συνέπειες γι’ αυτούς;

Έχει εξετάσει η εισαγγελέας του Αρείου Πάγου κ. Ξένη Δημητρίου τις σχετικές καταγγελίες; Ποια η θέση της κυβερνητικής πλειοψηφίας ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ για το ζήτημα; Γνωρίζει αλλά αδιαφορεί; Γνωρίζει αλλά αδυνατεί να παρέμβει; Ή μήπως γνωρίζει επειδή συντονίζει;

Σε κάθε περίπτωση, μιας και κάθε ποτάμι έχει δυο όχθες, μήπως ήρθε η ώρα ο αρμοδιότερος όλων να αξιολογήσει αν πράγματι η στρατηγική του θολού ποταμιού στον Έβρο φέρνει τα «προσδοκόμενα» αποτελέσματα; Μήπως τελικά η κυβέρνηση παράγει περισσότερη realpolitik από όση το Κράτος Δικαίου αντέχει να καταναλώνει;