Δύο μεγάλοι του Σινεμά, ο Αγγελόπουλος και ο Βάιντα, ασχολήθηκαν με ταυτόσημα θέματα που δυο γενιές μετά πληγώνουν, αιμορροούν ή βρίσκονται κάπου θαμμένα πρόχειρα στη μνήμη, έτοιμα να θεριέψουν όταν η ώρα το καλέσει και η στιγμή το απαιτεί. Η «Σκόνη του χρόνου» και το «Κατίν» αναφέρονται στην Ιστορία και τους ανθρώπους που έβαλαν, οι περισσότεροι χωρίς να το θέλουν ή να το ξέρουν, φαρδιά πλατιά την αιμάτινη υπογραφή τους. Είτε σαν θύτες είτε σαν θύματα. Αν το απόλυτο κακό για τη σύγχρονη ελληνική ιστορία είναι ο Εμφύλιος, το απόλυτο κακό για τη σύγχρονη Πολωνία είναι το Σύμφωνο Στάλιν - Ρίμπεντροπ. Και στις δύο περιπτώσεις το αίμα σφράγισε τα στόματα. Ο Βάιντα, πολύ μεγάλος πια, θυμήθηκε, σαν υστερόγραφο ίσως, να εναποθέσει τη ματιά του στον απέραντο τάφο του Κατίν, προκαλώντας τους συμπολίτες του να αναλογιστούν μέχρι πού μπορεί να φτάσει το «Κακό» όταν η πολιτική δεν κάνει τίποτε άλλο από το να διαχειρίζεται το έγκλημα. Με τη μορφή του ναζισμού, με τη μορφή του σταλινισμού… αδιάφορο. Στον Αγγελόπουλο προέχει το οδοιπορικό των ανθρώπων που βιώνουν τις επιπτώσεις αυτού του «Κακού». Το ταξίδι μέσα από αυτή την απανθρωπιά.
Στις χειρότερες στιγμές που το «Κακό» κυριάρχησε ως νομοτελειακή καταδίκη της ανθρωπότητας να το βιώσει μέχρι τελευταίας ρανίδας του αίματός της, αναγκασμένη να παρακολουθήσει ακόμα και την «ύστατη θυσία» για να εξευμενιστούν τα επέκεινα, τη βόμβα της Χιροσίμα, ακόμη και σε αυτές τις χειρότερες στιγμές υπήρξαν άνθρωποι, ομάδες, μεγαλύτερα υποσύνολα που αντέδρασαν, έφτιαξαν, σκέφτηκαν, έγραψαν. Εβδομήντα χρόνια μετά, ζούμε τη διαχείριση ενός ενδεχομένως εξίσου φρικτού εγκλήματος. Της βαθμιαίας εξόντωσης μέσω της οικονομικής εξίσωσης, που συνηθίσαμε να την αποκαλούμε παγκοσμιοποίηση γιατί έτσι είναι πιο ανώδυνο. Οι νεκροί ανέρχονται σε εκατοντάδες χιλιάδες, αλλά δεν ακούμε τον επιθανάτιο ρόγχο τους. Οι υποψήφιοι νεκροί είναι δεκάδες εκατομμύρια, αλλά δεν ακούμε τα βογκητά τους. Σε αυτό το νέο «Κατίν» η δική μας απάντηση, μιας κατά τα άλλα στηριγμένης στον ανθρωπισμό Ευρώπης, είναι η παρακμή. Αυτή η παρακμή είναι η δική μας «Σκόνη του χρόνου», που μαζεύεται επάνω στο κομοδίνο και κανείς δεν βρίσκει την όρεξη να την απομακρύνει.
Συνηθίσαμε να μηρυκάζουμε τη διαπίστωση πως στην Ελλάδα δεν υφίσταται πλέον πολιτικό προσωπικό. Οι κατ’ όνομα διανοούμενοι εκστασιάστηκαν μπροστά στο φαινόμενο της οργής που κατέκλυσε τους δρόμους των ελληνικών πόλεων τον Δεκέμβριο που μας πέρασε. Ξέχασαν, διότι η παρακμή διαθέτει κοντή μνήμη, πως αυτοί οι κατά συνθήκη δάσκαλοι ήταν αυτοί που συνυπέγραψαν την καταδίκη της Παιδείας, τότε που η ύπαρξή τους εξαρτήθηκε από τα συμβόλαια που υπέγραψαν για την υπαγωγή τους σε καθεστώς μηχανισμών εξουσίας, μικρής έστω… αλλά πάντα εξουσίας. Πολιτικό προσωπικό χωρίς πρωτοπορίες δεν υπάρχει και πολιτική καθοδήγηση χωρίς διανοούμενους δεν υφίσταται. Η ελληνική κοινωνία του 2009 είναι ορφανή και κυρίως απροστάτευτη απέναντι στους παρακμιακούς μηχανισμούς που τη διατηρούν σε ομηρία. Η Σοσιαλδημοκρατία ενέταξε τη χώρα στο μηχανισμό αναπαραγωγής του τρόπου ζωής που επεβλήθη ως αναγκαστική συνθήκη από το τέρας του νεοφιλελεύθερου μοντέλου των Βρυξελλών, και μάλιστα αμαχητί. Η Δεξιά του Καραμανλή παρέδωσε την κοινωνία στο χειρότερο κομμάτι του μηχανισμού εξουσίας, που είναι ο οργανωμένος πολιτικο-οικονομικός υπόκοσμος. Τη στιγμή που ξέσπασε το κραχ της απατηλής ευδαιμονίας των χρηματιστών η ελληνική κοινωνία συμπεριφέρεται ως παρίας, παρακολουθώντας τα φανταστικά κεκτημένα μιας οικονομικής ευμάρειας να γίνονται θρύψαλα.
Από τις πολιτικές δυνάμεις της Κεντροαριστεράς και της Αριστεράς θα ανέμενε κανείς να αντιδράσουν, υπερβαίνοντας το δίλημμα περί μίας χρηστής ή όχι διαχείρισης της πτώχευσης. Θα ανέμενε ένα λόγο που θα επέβαλλε σκεπτικά ανατροπής μιας κοινωνικής συνθήκης που επέτρεψε στην Ελλάδα της ΟΝΕ και της Ευρώπης να καταλήγει στη μιζέρια του Βατοπεδίου, στα ελώδη Ομόλογα, στη δυσοσμία της SIEMENS, στη βαρβαρότητα του δόγματος Χριστόδουλου, στη διαρκή παραβατικότητα του πολιτικού προσωπικού.
Θα περίμενε κανείς από τις ηγεσίες να δημοσιοποιήσουν το διαζύγιό τους με την τηλεοπτική δημοκρατία, τους αυτοδίδακτους καθοδηγητές των τηλεπαραθύρων, τα υποχείρια των νταβατζήδων.
Η στατιστική είναι μία μέθοδος ανάλυσης της πιθανότητας εμφάνισης ενός συμβάντος. Από ένα μικρό δείγμα της πραγματικότητας συνάγονται συμπεράσματα για το σύνολο. Είναι μια τεχνική περιορισμένης ευθύνης, δηλαδή. Οι προβλέψεις είναι αποτέλεσμα μαθηματικών αλγορίθμων που πασχίζουν να ερμηνεύσουν συμπεριφορές. Δεν αποτελούν διαπιστώσεις επί των συμπεριφορών.
Για λόγους καθαρά ευκολίας και λόγω ανεπάρκειας πολιτικής προοπτικής, το υπάρχον πολιτικό προσωπικό αναβάθμισε τη στατιστική σε πολιτική επιστήμη, εντάσσοντας την πολιτική πρακτική σε κανόνες που έχουν να κάνουν με την πιθανολογία. Αυτή είναι και η τελική πράξη παράδοσης της πολιτικής στην κυριαρχία της παρακμής. Με αυτή τη λογική ο Γιώργος Παπανδρέου πιθανόν να εκλεγεί και πρωθυπουργός, αφού με αυτή τη λογική ο Κώστας Καραμανλής εξελέγη κι αυτός πρωθυπουργός. Είναι εξαιρετικά πιθανό η Ντόρα Μπακογιάννη να εκλεγεί πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας και ο Αλέξης Τσίπρας να μην εκλεγεί ούτε καν βουλευτής. Τα παραπάνω δεν εντάσσονται σε σενάρια πραγματικής πολιτικής, αλλά σε εκείνα της μέτρησης πιθανοτήτων και άρα σκηνοθεσίας πολιτικού περιβάλλοντος.
Σε αυτή την παρακμιακή εκδοχή της πολιτικής, η ελίτ της σκέψης παραδίδεται στη σκόνη του χρόνου όπου συσσωρεύονται τα νεκρά κύτταρα από το πετσί της. Η ελληνική κοινωνία, απροετοίμαστη από το αναπτυξιακό της άλμα της δεκαετίας του ’90, βαλκανική μέχρι το μεδούλι της και ανιστόρητη λόγω ευκολίας, δεν διαθέτει εφεδρείες αντίστασης στο επερχόμενο κύμα. Είναι καταδικασμένη να ζήσει την παρακμή της μέχρι το τέλος, διακινδυνεύοντας το δικό της «Κατίν» που παραμονεύει. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης κατάφερε να αποδώσει με ψυχιατρική μεθοδολογία το αδιέξοδο στο οποίο νομοτελειακά οδηγούνταν η ελληνική κοινωνία μέσα από τη ρηχότητα της μεταπολιτευτικής διαδικασίας. Τα επόμενα χρόνια δεν θα είναι δύσκολα μόνο λόγω της οικονομικής ανέχειας. Θα είναι δύσκολα λόγω του ελλείμματος κοινωνικής συμπεριφοράς. Σε εποχές παρακμής ελλοχεύουν οι πάσης φύσεως φασισμοί που ενδύονται λαϊκά ερείσματα. Η Ελλάδα είναι ανοχύρωτη χώρα διότι επέλεξε να μην παρακολουθεί τη «Σκόνη του χρόνου» της, προφασιζόμενη συλλογική αμνησία, με αποτέλεσμα να απωλέσει τα ανακλαστικά της. Θα καταβάλει στο ακέραιο το τίμημα του λασπόλουτρου στο οποίο επιδίδεται. Διότι στο τέλος πάντα υπάρχει η ατομική ευθύνη.
18°
