Οι κλειστοί θεσμοί παράγουν διαφθορά

Στο παλιό ανέκδοτο ένας τύπος προσπαθεί να περάσει από τα σύνορα της χώρας μια βαλίτσα. Όταν οι τελωνιακοί την ανοίγουν βρίσκουν μέσα διαμάντια, ρουμπίνια, χρυσαφικά, αρχαία νομίσματα κλπ. Τι είναι αυτά, κύριε, τον ρωτούν αυστηρά. Τροφή για κότες, απαντά εκείνος τελείως φυσικά. Και τρώνε οι κότες κοσμήματα; Χμμμ, δεν ξέρω, εγώ πάντως θα τους τα ρίξω και, αν θέλουν, ας τα φάνε.

Αν έχεις υπογράψει ό,τι σου έφεραν μπροστά σου οι θεσμοί τους οποίους μια ζωή κατήγγειλλες, αν η καθαρή έξοδος από τα μνημόνια είναι παραμύθι, αν η μείωση των συντάξεων είναι προ των πυλών, αν είσαι σταθερά πολύ πίσω στις δημοσκοπήσεις και αν δεν έχεις ωφέλιμο κυβερνητικό έργο να επιδείξεις, κάτι πρέπει να βρεις για να ρεφάρεις. Έρχονται και εκλογές. Η πολυπόθητη λύση του «Μακεδονικού» που θα δημιουργούσε πρόβλημα στην αντιπολίτευση δεν περπάτησε. Απεναντίας μάζεψε εναντίον της πολλές χιλιάδες αγανακτισμένων πολιτών και τέως ψηφοφόρων σου. Στις πλατείες, που κάποτε κομπορρημονούσες. Άρα τι απέμεινε; Κάτι σε «διαφθορά του παλιού πολιτικού συστήματος». Από αυτόν τον κωδικό ευτυχώς έχουμε πλεόνασμα. Να φάν’ κι οι κότες.

Και να που όλως τυχαίως και συμπτωματικώς βρέθηκε κάτι ενδιαφέρον αλλά και αναμενόμενο. Είναι λιγάκι δύσκολο βεβαίως να πιάσει στην αγορά μετά το φιάσκο με τις λίστες Λανγκάρντ, Φαλτσιανί, Μπόργιανς, Panama papers κ.λπ. οι εισπράξεις των οποίων θα μας ξεχρέωναν. Αν έχει όμως μέσα τους «λαομίσητους γιατρούς» και τις «πονηρές φαρμακοβιομηχανίες» μπορεί κάποιοι να το καταναλώσουν αμάσητο. Ειδικά όταν μια βασική αιτία της χρεοκοπίας είναι το κόστος των φαρμάκων, το οποίο σε κάποιες περιόδους της δανεικής ευημερίας εκτινάχτηκε, όχι τυχαία, όχι γιατί ξαφνικά γίναμε περισσότερο ευπαθείς. Αλλά το να καταγγέλλεις ένα διεθνές και αποκαλυμμένο σκάνδαλο αθέμιτου ανταγωνισμού, όπως αυτό της Novartis, δεν σου λύνει το πρόβλημα. Ειδικά όταν ως αντιπολίτευση έδωσες μάχη «μαζί με το λαό» για να μείνει αλώβητη η φαρμακευτική δαπάνη και να μη προχωρήσουν τα γενόσημα. Άρα τι απομένει; Τρανταχτά ονόματα που τα πήραν για να... Και να που όλως τυχαίως βρέθηκαν. Και τι ονόματα;

Δύο πρωθυπουργοί (ίσως και τρίτος;), ο ένας μάλιστα υπηρεσιακός, 8 τέως υπουργοί, ο ένας αρχηγός κόμματος, ο άλλος επίτροπος. Κόλαση. Δώσ’ μου και μένα, μπάρμπα. Και όχι με λογαριασμούς στην Ελβετία και σε offshore και άλλα τέτοια μυστήρια που δεν τα πιάνει η πλέμπα αμέσως. Αλλά με τροχήλατες βαλίτσες (αυτές με τα ροδάκια) που πηγαινοέρχονται σε πολιτικά γραφεία γεμάτες πολύχρωμα ευρουδάκια, αδειάζουν και επιστρέφουν, υποθέτω. Ή είναι και η βαλίτσα δώρο; Και ποιος τα αποκαλύπτει αυτά; Τρεις εμπλεκόμενοι μάρτυρες οι οποίοι σιχάθηκαν τη διαφθορά και είπαν να μιλήσουν. Τρεις ήρωες των οποίων η ζωή κινδυνεύει και για αυτό προστατεύονται στην ανωνυμία. Και με ποια ισχυρά στοιχεία στοχοποιούνται ακόμα και τέως πρωθυπουργοί; Με την ανυπέρβλητη ισχύ του «ίσως», του «νομίζω» και του «μου φαίνεται». Σύμφωνα με τις δημοσιεύσεις πάντα. Σκηνικό για οικογενειακό λαϊκό υπερθέαμα.

Αλλά κάποιοι βιάζονται. Και μέσα στη βιασύνη τους και στην ανάγκη να πείσουν για του σκανδάλου το αληθές αποκαλύπτουν ότι έχουν επίγνωση της δικογραφίας, αν και είναι στελέχη της εκτελεστικής εξουσίας και δεν θα ’πρεπε. Μέγα το σκάνδαλο, είναι σίγουροι. Και μετά κάνουν εκκλήσεις να πέσουν οι τόνοι. Μην κάνετε έτσι, κανένας δεν θα πάει φυλακή μιας και η υπόθεση είναι παλιά και τα όποια αδικήματα έχουν παραγραφεί. Θα ασχοληθούμε μερικά χρόνια ψάχνοντας διαδρομές βρώμικου χρήματος που μάλλον δεν θα βρεθούν ποτέ, και όλα θα σβήσουν αργά και απαλά σαν χάδι. 

Η δουλίτσα όμως θα έχει γίνει. Η ρετσινιά θα έχει μείνει. Μετά την παραγραφή κανείς εμπλεκόμενος δεν θα μπορεί να αποδείξει την αθωότητά του. Ο νομικός πολιτισμός έχει φροντίσει. Το πολιτικό σύστημα έχει το νόμιμο τρόπο να καρπώνεται πρόσκαιρα πολιτικά οφέλη ακόμα και από οικονομικά σκάνδαλα, δηλητηριάζοντας την κοινωνία. Παλιές υποθέσεις έρχονται ξαφνικά στο φως, κατηγορίες εκτοξεύονται κατά πολιτικών προσώπων, η υπόθεση φεύγει από την επαγγελματική και έμπειρη δικαιοσύνη, η Βουλή μετατρέπεται σε ανακριτικό γραφείο, γίνεται ο σχετικός ντόρος, επέρχεται παραγραφή, αλλά απομένουν σκιές προς μελλοντική πολιτική εκμετάλλευση. Θυμηθείτε τη Siemens, το Βατοπέδι, τη λίστα Λαγκάρντ κ.λπ. Όλα και σχεδόν πάντα στο παιχνίδι των εντυπώσεων. Για την ψήφο του αφελούς;

Μέρος της αντιπολίτευσης της οποίας στελέχη κατονομάζονται από τους «προστατευόμενους» μιλάει, όχι αβάσιμα, για σκευωρία. Οι αναφερόμενοι βγάζουν οργισμένες ανακοινώσεις και υπόσχονται συνέχεια. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι δεν ξέρει τίποτα, απλά ακολουθεί τη νόμιμη διαδικασία. Ο κόσμος έχει άλλους μπελάδες καθώς η ζωή του μέρα με τη μέρα δυσκολεύει με κύρια την ευθύνη των κυβερνώντων. Έχει και στο παρελθόν καταναλώσει εξόφθαλμα ψέματα και δεν τσιμπάει εύκολα πια. Ο ψεκασμός έχει και τα όριά του. Η τοξικότητα του παρελθόντος επανέρχεται. Λες και κάποιος σκηνοθέτης παίζει με τη πολιτική μας ζωή. Αλλά το sequel της διαφθοράς δεν πουλάει πια. Οι σεισμογράφοι των δημοσκόπων δεν θα καταγράψουν κάποια αισθητή δόνηση.

Οι αστήρικτες και πρόχειρες κατηγορίες διαφθοράς έχουν ένα αμείλικτο πολιτικό αποτέλεσμα. Γελοιοποιούν την υπόθεση ακόμα και του πραγματικού σκανδάλου και δημιουργούν στην κοινή γνώμη το σύνδρομο του «ψεύτη βοσκού». Ίσως γι’ αυτό και κατά καιρούς αναδύονται εντυπωσιακά για να σβήσουν αδιάφορα. Δεν έχει κανένα νόημα να αναζητούμε αγίους τόσο στον κόσμο της πολιτικής όσο και της αγοράς. Η χώρα μας έχει υποφέρει από τη διαφθορά. Αλλά έχει ταλαιπωρηθεί και από το ψεύδος. Ο χρηματισμός δεν είναι απλά απότοκο της φύσης του ανθρώπου. Οι κλειστοί θεσμοί, το παρεμβατικό κράτος, η κομματοκρατία, η λατρεία της αύξησης των κρατικών δαπανών, η έλλειψη αξιολόγησης προγραμμάτων και μηχανισμών ανοίγουν τον δρόμο στους αθέμιτους και τους διεφθαρμένους. Προκαλούν ανορθολογικές επιλογές και τελικά ανήκεστες βλάβες. 

Όταν τα κόμματα, οι πολιτικοί, οι κρατικοί υπάλληλοι διαχειρίζονται ανεξέλεγκτα τον πλούτο που παράγουν όχι αυτοί, αλλά οι πολίτες, δεν υπάρχει κανένα κίνητρο ορθολογικής αξιοποίησης. Και χωρίς τη διαφθορά θα επικρατήσει ο ανορθολογισμός που θα οδηγήσει σε αρνητικό αποτέλεσμα για το δημόσιο συμφέρον. Το πρόβλημα είναι η διαμεσολάβηση. Όταν είναι και αδιαφανής το πρόβλημα διογκώνεται και οδηγεί στην πτώχευση του συνόλου.  Τόσο οι σημερινοί ghost busters όσο και οι στόχοι τους, αθώοι ή ένοχοι, υπερασπίζονται την κλειστή κοινωνία, την κρατική παρεμβατικότητα, την αιτία των δεινών. Οι κανόνες της αγοράς παραμορφώνονται και επιπλέουν οι πονηροί. Αυτό είναι ο στόχος και το αποτέλεσμα του κρατισμού.  

Όταν καταλάβουμε ότι δημοκρατία σημαίνει πάνω απ’ όλα ανοιχτοί θεσμοί και υγιής οικονομικός ανταγωνισμός ελπίζω να μην έχουμε εξαϋλωθεί. Εκτός των άλλων δεν θα μάθουμε ποτέ πώς θα ήταν η ζωή αλλιώς.