Αναβάθμιση των ΤΕΙ ή υποβάθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης;

«Υπό τις παρούσες συνθήκες, θεωρούμε ότι η πλήρης ενοποίηση των ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων (όπως επί παραδείγματι η ενσωμάτωση ΕΚ και ΤΕΙ στα Πανεπιστήμια), πέρα από τις τεχνικές δυσκολίες στην εφαρμογή της, δεν εξυπηρετεί μια βιώσιμη και ακαδημαικά σκόπιμη προοπτική».

Αυτά γράφονται στο πόρισμα «Ο ενιαίος χώρος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και έρευνας» στα πλαίσια του Εθνικού Διαλόγου για την Παιδεία. Συνυπογράφουν οι κύριοι Κ. Γαβρόγλου και Σ. Γεωργάτος, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και Πρόεδρος του Ε.Σ.Ε.Κ.Α.Α. Το πόρισμα μαζί με την ενδιάμεση έκθεση του Προέδρου της Επιτροπής δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2016. Ένα χρόνο μετά, ο Υπουργός πλέον κ. Γαβρόγλου εισηγείται την Πανεπιστημοποίηση των ΤΕΙ Αθήνας και Πειραιά και την ενοποίηση περιφερειακών ΤΕΙ με τα αντίστοιχα Πανεπιστήμια. Παρουσιάζεται δε το όλο εγχείρημα ως μια πρωτοπόρα μεταρρύθμιση της Ανώτατης Παιδείας και ως δημιουργία του «ενιαίου χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και έρευνας». Όμως, στόχος του ενιαίου χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και έρευνας είναι οι τρεις συνιστώσες της ανώτατης παιδείας και έρευνας (Πανεπιστήμια, ΤΕΙ και Ερευνητικά Κέντρα) να διασυνδεθούν σε ένα δυναμικό αλληλοσυμπληρούμενο σύστημα, μεγιστοποίησης των ικανοτήτων των γνώσεων και των τεχνολογικών υποδομών τους. Αυτό θα επιτευχθεί στη βάση της αυτοτέλειας της συμπληρωματικότητας και της συνέργειας των συνιστωσών και όχι της συνένωσης. Η συνένωση άλλωστε απορρίπτεται κατηγορηματικά και από το τελικό πόρισμα του Εθνικού διαλόγου, που συνυπογράφουν Γαβρόγλου, Γεωργάτος: «προσοχή: δεν αναφερόμαστε εδώ σε συγχωνεύσεις Πανεπιστημίων-ΤΕΙ» διαβάζουμε.

Στο πόρισμα του Εθνικού Διαλόγου υπάρχουν ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις:Υπάρχουν ΤΕΙ που δεν αντέχουν σε κανένα είδος αξιολόγηση και δεν ικανοποιούν καμία γνωσιακή ανάγκη ή ανάγκη της αγοράς….παρουσιάζεται το φαινόμενο πανεπιστημιακά τμήματα να βρίσκονται διασκορπισμένα και σε ικανή απόσταση το ένα από το άλλο.…. Κομματικές προτεραιότητες … οδήγησαν στη διασπορά πολλών νέων τμημάτων σε διάφορες πόλεις και κωμοπόλεις της Ελλάδας

Για να αντιμετωπιστούναυτά τα προβλήματα μεταξύ άλλων αναφέρονται: η επαναξιολόγηση και η ποιοτική αναβάθμιση των ΤΕΙ, καθώς και η αντιμετώπιση του γεωγραφικού κατακερματισμού των Πανεπιστημίων…… Σε βραχυ-μεσοπρόθεσμη βάση, εκσεσημασμένα προβλήματα πρέπει να αντιμετωπισθούν με ένα πρόγραμμα λελογισμένων συγχωνεύσεων....Ένα πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση θα ήταν η εθελοντική συγχώνευση ομοειδών/ομολόγων μονάδων (προσοχή: δεν αναφερόμαστε εδώ σε συγχωνεύσεις Πανεπιστημίων-ΤΕΙ). Επισημαίνεται δε ότι τα οποιαδήποτε μέτρα ληφθούν πρέπει «Να στηριχθούν …σε ακριβή ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία και να προηγηθεί η μελέτη της σκοπιμότητάς τους».

Παρέθεσα μεγάλα αποσπάσματα από το πόρισμα των Γαβρόγλου-Γεωργάτου γιατί οι επιχειρούμενες αλλαγές στην Ανώτατη Εκπαίδευση βρίσκονται στον αντίποδα του πορίσματος. Θα περίμενε κανείς ότι σε συνέχεια των διαπιστώσεων θα εκπονείτο σχέδιο πραγματικής αναβάθμισης της ανώτατης Τεχνολογικής Εκπαίδευσης και όχι κατάργησής της μέσω Πανεπιστημοποίησης. Θα περιμέναμε επίσης ότι θα εκπονείτο ένα εθνικό σχέδιο με βάση ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία, μία σφαιρική μελέτη σκοπιμότητας για τις οποιεσδήποτε αλλαγές όχι μόνο στα ΤΕΙ αλλά και στα Πανεπιστήμια. Αντίθετα πανεπιστημοποιούνται τα ΤΕΙ Αθήνας και Πειραιά χωρίς καμία σοβαρή μελέτη αναβάθμισης. Επίσης επιχειρείται η άκριτη ενσωμάτωση των τμημάτων των ΤΕΙ στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, χωρίς αξιολόγηση και μελέτη βιωσιμότητας. Τα περί «επαναξιολόγηση και η ποιοτική αναβάθμιση των ΤΕΙ» που αναφέρονται στην έκθεση του Εθνικού Διαλόγου για την Παιδεία ξεχνιόνται. Παρουσιάζεται, δε, από τον κ. Γεωργάτο ότι το όλο εγχείρημα προέκυψε από τα ίδια τα ιδρύματα όταν το Υπουργείο «απελευθέρωσε τις επιμέρους ακαδημαϊκές κοινότητες από τον δεσποτισμό που χαρακτήριζε τις παλαιότερες μεθόδους εποπτείας των ΑΕΙ» (15/01/2018 efsyn.gr). Ουδέν αναληθέστερον. Στην πραγματικότητα η διαδικασία που ακολουθεί το Υπουργείο για την υλοποίηση των σχεδίων ενοποίησης των Πανεπιστημίων με τα ΤΕΙ είναι πρωτόγνωρα αντιακαδημαϊκή. Ο Υπουργός διόρισε οκταμελείς επιτροπές αποτελούμενες από 3μέλη της Πρυτανείας του κάθε Ιδρύματος και 2 συνεργάτες του. Η επιτροπή συνεδρίασε πίσω από εφτασφράγιστες πόρτες και κατέληξε σε πόρισμα το οποίο δεν ανακοίνωσε στην ακαδημαϊκή κοινότητα αλλά παρέδωσε στον Υπουργό ο οποίος το ανακοίνωσε ένα μήνα μετά την ολοκλήρωσή του. Στο ενδιάμεσο, αλλά και μέχρι σήμερα, τα τμήματα και οι σχολές του Πανεπιστημίου δεν έχουν κληθεί να σχολιάσουν το πόρισμα ούτε έχουν παρουσιαστεί τα στοιχεία επί των οποίων η επιτροπή έχει στηρίξει τα συμπεράσματα και τις προτάσεις της. Βεβαίως τον Απρίλιο του 2016 οι κ. Γαβρόγλου και Γεωργάτος έγραφαν ότι, «το τελικό σχέδιο μεταρρυθμίσεων θα πρέπει να συγκεκριμενοποιηθεί μετά από συντεταγμένο διάλογο με την εκπαιδευτική-ερευνητική κοινότητα».

Νομίζω ότι δεν χρειάζεται ιδιαίτερη επιχειρηματολογία για να διαπιστωθεί η πολιτική ασυνέπεια. Δεν πρόκειται για λάθος απόφαση του υπουργείου αλλά για ενσυνείδητη εκτροπή από ορθές προτάσεις που οι ίδιοι άνθρωποι έκαναν ένα χρόνο πριν ξεκινήσουν την πανεπιστημοποίηση των ΤΕΙ Αθήνας-Πειραιά και τη συγχώνευση Πανεπιστημίων ΤΕΙ σε περιφερειακά Πανεπιστήμια. Έτσι, ενώ διαπιστώνεται ότι η ενσωμάτωση των ΤΕΙ στα Πανεπιστήμια δεν εξυπηρετεί μια βιώσιμη και ακαδημαϊκά σκόπιμη προοπτική, εντούτοις επιλέγεται. Η προτεινόμενη επαναξιολόγηση και η ποιοτική αναβάθμιση των ΤΕΙ δεν γίνεται, εκτός βέβαια αν το Υπουργείο αναβάθμιση εννοεί την μετονομασία των ΤΕΙ Αθήνας και Πειραιά σε Πανεπιστήμιο. Και βέβαια κανένα ποσοτικό και ποιοτικό στοιχείο και καμία μελέτη σκοπιμότητας δεν υποστηρίζει το όλο εγχείρημα. Ενώ η όλη διαδικασία γίνεται εν κρυπτώ.

Γιατί αυτή η αντιστροφή λόγων και έργων; Γιατί ένα από τα προνομιούχα πεδία πελατειακής πολιτικής κάθε κυβέρνησης είναι η τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σε 15 χρόνια, 1994-2009 δημιουργήθηκαν 168 Πανεπιστημιακά τμήματα και ΤΕΙ διασκορπισμένα σε περίπου 60 πόλεις σε όλη την επικράτεια. Η κατάσταση αυτή αναγνωρίζεται ως προβληματική από τον νυν Υπουργό: «Τα νέα Τμήματα ιδρύθηκαν με την επίκληση ενός αμφίβολης στόχευσης «εθνικού σχεδίου» …. Κομματικές προτεραιότητες και πιέσεις παραγόντων της τοπικής αυτοδιοίκησης οδήγησαν στη διασπορά πολλών νέων τμημάτων σε διάφορες πόλεις και κωμοπόλεις της Ελλάδας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αρωγοί σε αυτή τη διαδικασία ήταν καιοι Διοικήσεις των ιδρυμάτων, καθώς και μέλη ΔΕΠ/ΕΠ που ανέλαβαν την υλοποίηση της διεύρυνσης…….Η διεύρυνση, πέρα από την χωρίς σοβαρό σχεδιασμό χωροταξική διασπορά των τμημάτων που ιδρύθηκαν, είχε και τις παρακάτω βασικές παρενέργειες: (α) ιδρύθηκαν τμήματα με εξαιρετικά ειδικευμένο αντικείμενο, (β) πολλαπλασιάστηκε ο αριθμός Τμημάτων των οποίων το αντικείμενο ήταν «δημοφιλές» στην αγορά εργασίας (π.χ. Πληροφορική). Εντυπωσιακό; Φαίνεται ότι ο κ. Γαβρόγλου δεν υπήρξε μόνο δάσκαλος είναι και καλός μαθητής. Μαθαίνει γρήγορα και ξεπερνάει σε επιδόσεις, πελατειακών σχέσεων, τους δασκάλους του. Εκεί που οι προηγούμενοι κυβερνώντες έφτιαχναν κατά μέσο όρο 10 τμήματα ΑΕΙ το χρόνο, σε όλη την επικράτεια, ο κ. Γαβρόγλου είναι έτοιμος να φτιάξει τον ίδιο αριθμό μόνο στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Και χαρακτηριστικά ενώ το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων έχει τμήμα Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής, προτείνει την ίδρυση ενός ακόμη τμήματος Πληροφορικής. Το ερώτημα είναι «οι Διοικήσεις των ιδρυμάτων», θα συναινέσουν αυτή τη φορά, γιατί αν παλαιότερα, την εποχή των «παχιών αγελάδων», η άνευ σχεδιασμού δημιουργία τμημάτων ήταν λάθος, σήμερα την εποχή των «ισχνών αγελάδων» είναι καταστροφή. Και αν τότε «έβλαψε περισσότερο τον πιο «αδύναμο κρίκο» της Ανώτατης Εκπαίδευσης, δηλαδή τα ΤΕΙ», όπως διαπιστώνεται στην έκθεση του Εθνικού διαλόγου για την Παιδεία, σήμερα μετά από 10 χρόνια μειώσεων, κατά 80% του προϋπολογισμού των ΑΕΙ και κατά περίπου 40% του καθηγητικού προσωπικού, αδύναμος κρίκος είναι όλη η Ανώτατη Εκπαίδευση.