Αν είχαμε αναθεωρήσει το Σύνταγμα με βάση τις προτάσεις του Αλέξη Τσίπρα, τώρα οι Μιχαλολιάκοι θα είχαν κάτσει μπροστά στην Αγία Τράπεζα της Μητρόπολης και θα μετρούσαν υπογραφές. Η σχετική πρόταση του Τσίπρα έλεγε πως οι πολίτες μπορούν να ζητήσουν τη διενέργεια δημοψηφίσματος για εθνικό θέμα, αρκεί να έχουν μαζέψει μισό εκατομμύριο υπογραφές. Θα κάναμε δημοψήφισμα ακόμα και για το ποιος πρέπει να αποχωρήσει από το Survivor.
Η πρόσφατη εμπειρία μας έδειξε ότι χρειαζόμαστε μόλις μία εβδομάδα για διαβούλευση και στήσιμο κάλπης. Μετά δυνάμεθα να αποφανθούμε για οποιοδήποτε θέμα, ακόμα και για την τεχνική διάρθρωση μίας δανειακής σύμβασης. Θα μου πείτε ότι ακόμα και η βλακεία είναι ένα κόστος που αξίζει να πληρώσεις στη Δημοκρατία, ειδικά όσο δεν υπάρχει κάτι καλύτερο ή πιο λειτουργικό. Καμία αντίρρηση, οι άλλοι έφτασαν να ψηφίσουν Τραμπ. Κατά μία εκδοχή η δύναμη της Δημοκρατίας αναδεικνύεται και όταν εκλέγεται ο πλέον ακατάλληλος για να την υπηρετήσει. Βέβαια εκεί έχουν θεσμούς και όχι την τριτοκοσμική ελαστικότητα του δικού μας θεσμικού πλαισίου που φοριέται σαν κολάν από τους εξουσιαστές.
Στην πατρίδα μας οι έννοιες της Δημοκρατίας, της λαϊκής κυριαρχίας και του ωμού λαϊκισμού συχνά εφάπτονται η μία πάνω στην άλλη. Κάποιος σου λέει ότι κάτι είναι δημοκρατικό, αλλά αν το σηκώσεις και το δεις στο φως, μπορεί να διαπιστώσεις ότι πρόκειται για φασιστικό φιδάκι που μόλις έσκασε από το αυγό του. Κάποιος άλλος θα σου δείξει κάτι ως αυθόρμητη λαϊκή απαίτηση. Όμως στην πραγματικότητα θα πρόκειται για μία συμπεριφορά που είναι παράγωγο χειραγώγησης. Γενικώς στον τόπο μας, τα τελευταία χρόνια, καλόν είναι να φοβάσαι αυτό που εμφανίζεται ως μαζικό, λαϊκό με ισχυρή θέληση και κινηματικό χαρακτήρα. Για να το πω και αλλιώς, όπου βλέπεις πλατιά ρεύματα με ισχυρή φωνή, πήγαινε λίγο πιο εκεί.
Την Κυριακή στην Αθήνα παρακολουθήσαμε μία τεράστια συγκέντρωση, ίσως από τις μεγαλύτερες που έχει φιλοξενήσει ποτέ η πρωτεύουσα. Ο Τσίπρας θα ήθελε χρόνια να μιλήσει με έναν προς έναν τους συγκεντρωμένους. Αλλά δεν θα χρειαζόταν, όλοι το ίδιο πράγμα θα του έλεγαν: διαφωνούν με την πολιτική του στο Μακεδονικό. Αυτό είναι σοκαριστικό ακόμα και για τον Τσίπρα, έναν άνθρωπο κυνικό που μπορεί να κοιτάει την κάμερα, να λέει ψέματα και να τα πιστεύει πρώτα ο ίδιος. Μένει τώρα να δούμε τι βάρος έχει ως ηγέτης, την πρώτη φορά που δεν μπορεί να κολακεύσει το πλήθος.
Προσέξτε όμως και κάτι ακόμα. Η βούληση του συλλαλητηρίου είναι, πέρα από κάθε αμφισβήτηση, λανθασμένη. Το αίτημα είναι ανέφικτο και η πολιτική που προκρίνει η κοινή γνώμη οδηγεί σε αδιέξοδο. Πάμε λίγο πιο πίσω, στο δημοψήφισμα και στις τεράστιες συγκεντρώσεις του «Οχι». Και τότε η κοινή γνώμη έκανε πάλι τη λάθος επιλογή αφού δεν διέκρινε τις προσδοκίες από την πραγματικότητα. Επέλεξε αυτό που ποθούσε, παρασυρόμενη από τον χυδαίο λαϊκισμό των κυβερνώντων. Και αν η κυβέρνηση υιοθετούσε τη λαϊκή επιλογή, σήμερα η χώρα θα είχε μετατραπεί σε ερείπια. Ακόμα πιο πίσω: Αγανακτισμένοι, Βαρουφάκης, Κατρούγκαλος, Καζάκης, άμεση δημοκρατία και καλλιέργεια της λαϊκίστικης ουτοπίας για αναίμακτη έξοδο από την κρίση. Και άλλο πίσω: συλλαλητήριο για τις ταυτότητες με εσωστρεφείς κραυγές κατά της Ευρώπης και του εκσυγχρονισμού. Και λίγο πιο κάτω, λες και κατεβαίνουμε σκάλα στο «Φιδάκι», είναι πάλι τα συλλαλητήρια για τη Μακεδονία.
Όλες αυτές οι πρωτοβουλίες συνδέθηκαν με λάθος επιλογές ή επιδείνωσαν ένα συγκεκριμένο πρόβλημα. Από την άλλη, εκεί που υπήρχε η πραγματική ανάγκη για μαζικά συλλαλητήρια, για λαοθάλασσες διαμαρτυρίας, στην περίοδο της χούντας, ο λαός παρέμεινε φοβισμένος και βουβός. Συνήθως ο λαός επιδεικνύει αγωνιστικό σθένος εκ του ασφαλούς. Και τις περισσότερες φορές παίρνει τη λάθος απόφαση ή υποστηρίζει τη λιγότερο ορθή θέση. Συχνά δε, μέσα από τις λαοθάλασσες, αναδεικνύεται σαν νησί μία τρομακτική αντίφαση: ο ίδιος ο λαός λειτουργεί ως εχθρός της πατρίδας, ως ένας πιεστικός βρόγχος παραλογισμού. Είναι το συναίσθημα, θα πείτε, που συγκρούεται με τη λογική. Ο λαός που δεν αντιλαμβάνεται το συμφέρον του. Ο λαός χωρίς άξιους ηγέτες.
15°
