Ένας από τους σημαντικότερους πίνακες του διάσημου προ-Ραφαηλικού ζωγράφου Τζον Γουότερχαους αποκαθηλώθηκε πριν λίγες μέρες από την Πινακοθήκη του Μάντσεστερ, με την αιτιολογία ότι κάποιοι επισκέπτες μπορεί να τον βρίσκουν προσβλητικό λόγω του τρόπου με τον οποίο παρουσιάζει το γυναικείο σώμα.
Το έργο που απομακρύνθηκε έχει τίτλο «Hylas and the Nymphs» (1896) και απεικονίζει γυμνές Νύμφες που προσκαλούν έναν νεαρό άντρα να τις ακολουθήσει. Οι επιμελητές της Πινακοθήκης δήλωσαν ότι είναι πιθανόν ο πίνακας να επιστρέψει στη θέση του αφού πρώτα σχολιαστεί από το κοινό η απόφασή τους να τον κατεβάσουν, και ότι ο σκοπός τους είναι να προκαλέσουν συζήτηση για το θέμα της πολιτικής ορθότητας στην τέχνη. Να προσθέσω εδώ ότι ακόμα και οι καρτ-ποστάλ του έργου έχουν αποσυρθεί από το πωλητήριο της Πινακοθήκης.
Μετά τις αρνητικές αντιδράσεις του κοινού, οι αρμόδιοι επανήλθαν υποστηρίζοντας ότι η ίδια διαδικασία αποκαθήλωσης θα έπρεπε να ακολουθηθεί σταδιακά και για άλλους πίνακες που φιλοξενούνται στην Πινακοθήκη της πόλης, ενώ παραδέχτηκαν ότι η έκταση που πήρε τους τελευταίους μήνες το ζήτημα της σεξουαλικής παρενόχλησης σε Ευρώπη και Αμερική επηρέασε τη στάση τους.
Κατά τη γνώμη μου, η απόφαση που ελήφθη από τη διεύθυνση της Πινακοθήκης του Μάντσεστερ είναι ενδεικτική της ελιτίστικης άποψης που χαρακτηρίζει κάποιους από τους ανθρώπους που ασχολούνται με την τέχνη. Η πράξη τους ενισχύει το δόγμα ότι το κοινό χρειάζεται αυστηρή καθοδήγηση από τους επαΐοντες, και προστασία από τις τυχόν αρνητικές «παρενέργειες» της τέχνης, αφού στερείται όχι μόνο τις γνώσεις που θα το βοηθούσαν στην κατανόηση των έργων, αλλά και τη δυνατότητα να αντιληφθεί το ιστορικό ή κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο ενός σημαντικού εικαστικού έργου.
Είναι όμως λογικό να προσεγγίζουμε έναν πίνακα του 1896 με όρους που αφορούν τη βιομηχανία του θεάματος και του σεξ εν έτει 2018, αποκαλώντας τον πίνακα του Τζον Γουότερχαους –όπως έκαναν οι επιμελητές της Πινακοθήκης− «προσβλητικό πορνογράφημα»; Είναι άραγε δικαιολογημένο να αγνοήσουμε σημαντικό τμήμα της ιστορίας της τέχνης, αποκαθηλώνοντας διάσημους πίνακες ή απαγορεύοντας λογοτεχνικά, θεατρικά και κινηματογραφικά αριστουργήματα όταν αυτά δεν συνάδουν με τις τρέχουσες ιδεολογικές μας προκείμενες; Η στάση αυτή νομίζω ότι πλήττει κατάφορα την ελευθερία της έκφρασης και σηματοδοτεί την επιστροφή της κοινωνίας στον συντηρητισμό και τον ηθικολογικό πουριτανισμό.
Πιστεύω ότι θα πρέπει να συνεχιστεί η συζήτηση που αφορά αμφιλεγόμενα ή κατ' άλλους προσβλητικά έργα τέχνης και να ακουστούν ελεύθερα όλες οι φωνές που επιλέγουν είτε την επιδοκιμασία είτε την αποδόμηση γνωστών έργων στην ιστορία της τέχνης. Το να αφαιρείς όμως έναν πίνακα από μία δημόσια Πινακοθήκη ή ένα βιβλίο από μία δημόσια Βιβλιοθήκη χωρίς να έχει καν προηγηθεί δημόσιος διάλογος, δεν συνιστά μόνο λογοκρισία αλλά υπονομεύει και τη διαύγεια που επιδιώκει η πολιτική ορθότητα. Αντίθετα, αναπαράγει μια ευρύτερη κουλτούρα απόκρυψης και σιωπής, από τον οποίο υποφέρουν τα θύματα της σεξουαλικής κακοποίησης.
Η πολιτική ορθότητα είναι όντως σημαντική όταν προστατεύει ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, και όχι ως μέσο αυθαίρετης επιβολής των αισθητικών μας ή άλλων απόψεων.
12°
